สวัสดีชาวค่าย สวัสดีวันจักรีค่ะ

วันนี้ค่ายฤดูร้อนของเรา เงียบเหงาเป็นพิเศษ

เนื่องมาจากว่า วันนี้สมาชิกของเราชาวค่าย หายไปเกือบครึ่ง

 

 

เช้าวันนี้หลังจากเรื่องเล่าดีดียามเช้าแล้ว

ท่านผู้อำนวยการ ก็ได้มาร่วมร้องเพลง "สายลมแห่งชีวิต" กับเด็กๆด้วยค่ะ

 

จากนั้นก็เป็นกิจกรรมของคุณครูติ๋มเป็นเรื่องเกี่ยวกับ "ฝ้าย" ค่ะ

เริ่มจากเรียนรู้เกี่ยวกับอุปกรณ์ต่างๆในการปั่นฝ้ายก่อนนะคะ

 

วิธีการปั่นฝ้ายจะเริ่มจากการอีดฝ้าย  อิ้วฝ้าย หรือ  หีบฝ้าย

จะทำโดยการนำปุยฝ้ายที่ตากแห้งสะอาดดีแล้วมาใช้มือหนึ่งจับที่จับ  ค่อย ๆ หมุนฟันเฟืองไปอย่างต่อเนื่อง  อีกมือจับปุยฝ้ายที่เตรียมไว้ใส่เข้าไประหว่างไม้กลมเกลี้ยงขนานชิดกัน  ซึ่งมีฟันเฟืองอยู่ด้านนอก  ส่วนที่เป็นปุยฝ้ายจะถูกหนีบลอดข้ามไปหล่นลงตะกร้าหรือกระบุงที่เตรียมไว้ ส่วนเมล็ดก็จะร่วงลงพื้นทำต่อเนื่องไปจนหมด

การดีดฝ้ายหรือแก้บฝ้าย
            นำปุยฝ้ายที่คัดแยกเมล็ดออกหมดแล้วมาดีด โดยใช้ กงดีดฝ้าย  ก๋งยิงฝ้าย หรือ กงแก้บฝ้าย  ซึ่งทำจากซี่ไม้ไผ่  เหลาให้ปลายเรียวทั้งสองข้าง ใช้เชือกผูกที่ปลายทั้งสองข้างเพื่อดัดซี่ไม้ให้โค้งเข้าหากันคล้ายกับคันธนู  อุปกรณ์คู่กันคือปล้องไม้ไผ่ขนาดเล็กยาวประมาณ  6- 8 นิ้ว และกระบุงขนาดใหญ่พิเศษ  ทรงปากกว้างพอประมาณขอบปากกระบุงด้านหนึ่งมัดท่อนไม้ขนาดประมาณ 4 x 6 นิ้ว เพื่อเวลาดีดฝ้าย  ปากกระบุงจะได้ยกหนุนสูงขึ้นจากพื้น  กระบุงขนาดใหญ่นี้เรียกเป็นภาษาท้องถิ่นต่าง ๆ กันว่า กะเพียด กะเพด หรือกระหลุมยิงฝ้าย

วิธีการดีดฝ้ายหรือแก้บฝ้าย
           นำปุยฝ้ายมาใส่กะเพียด  กะเพด  หรือกะลม  แล้วเอามือหนึ่งจับกงดีดฝ้ายหรือก๋งยิงฝ้าย ถือด้านที่เป็นคันธนูไว้ให้เส้นเชือกถูกปุยฝ้าย แล้วใช้อีกมือจับปล้องไม้ไผ่ ขนาดเล็กดีดเส้นเชือกต่อเนื่องไป  เพี่อให้ปุยฝ้ายกระจายตัวเป็นปุยละเอียด  หมั่นคนปุยฝ้ายให้เชือาดีดถูกจนทั่วสม่ำเสมอกันเป็นปุยละเอียดเหมือนกันทั้งหมด การดีดฝ้ายแต่ละครั้งจะไม่ใส่ฝ้ายมากนักจะดีดฝ้ายให้เพียงพอเฉพาะการนำมาม้วนฝ้ายหรือล้อฝ้ายเท่านั้น  ไม่ควรดีดฝ้ายทิ้งค้างไว้เพราะปุยฝ้ายจะคืนตัวจับกันเป็นก้อนเหมือนเดิม  

 

 

แป้นล้อฝ้าย
ทำจากไม้เนื้อแข็ง  เป็นแผ่นไม้หนาประมาณ  1  นิ้ว  รูปทรงส่วนใหญ่เป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดประมาณ  8 x 10 นิ้ว โดยด้านกว้างด้านหนึ่งจะมีที่จับ

ไม้ล้อฝ้าย  
ทำจากไม้เนื้อแข็ง  รูปทรงคล้ายตะเกียบ  บางท้องถิ่นจะแกะสลักด้ามเป็นหยักเหลื่ยมสวยงาม

วิธีการม้วยฝ้ายหรือล้อฝ้าย คือ
นำปุยฝ้ายที่ดีดเป็นปุยละเอียดแล้ว  วางลงบนแป้นล้อฝ้าย ให้กระจายสม่ำเสมอกัน  ประมาณขนาดให้ใหญ่กว่าฝ่ามือเพียงเล็กน้อย  แล้ววางไม้ล้อฝ้ายไว้บนส่วนปุยฝ้าย จากนั้นให้เอาฝ่ามือถูปุยฝ้ายให้ม้วนขนานเข้าไปกับไม้ล้อฝ้าย  โดยรักษาน้ำหนักมือให้พอเหมาะเพื่อไม่ให้ม้วนฝ้ายแน่นหรือหลวมเกินไป  แล้วดีงไม้ล้อฝ้ายออก  จะได้ฝ้ายเป็นม้วนหลอดกลมยาวประมาณ  8 - 9 นิ้ว บางท้องถิ่นเรียกหลอดม้วนฝ้ายนี้ว่า  ดิ้ว  การม้วนฝ้ายหรือล้อฝ้ายนี้จะต้องทำจนหมดปุยฝ้ายที่ดีดไว้ การม้วนฝ้ายหรือล้อฝ้ายนี้ทำสะสมไว้ได้แล้วทยอยนำไปปั่นเป็นเส้นด้าย แต่ก็ไม่ควรเก็บม้วนฝ้ายหรือล้อฝ้ายไว้นานเกินไป  โดยปกติหลังจากม้วนฝ้ายหรือล้อฝ้ายได้พอประมาณจึงนำไปปั่นเป็นเส้นใยจนหมดม้วนฝ้าย

 

ส่วนรูปนี้เป็นแนวคิดใหม่ การปั่นฝ้ายด้วยมือค่ะ

 

 

 

การปั่นฝ้าย หรือ  หลาปั่นฝ้าย 

ส่วนโครงสร้างทำจากไม้เนื้อแข็ง ส่วนวงล้อนั้นประกอบจากซี่ไม้ไผ่  โครงสร้างส่วนฐานประกอบจากท่อนไม้คล้ายตัวอักษร  T  โดยส่วนหัวมีเสาหลัก  2  ข้างเข้าต่อเป็นเดือยทะลุฐาน ข้างหนึ่งสั้นกว่าเพื่อให้เอียงเข้าหาด้านผู้ปั่น   ส่วนเสาหนักที่ทะฐานขึ้นไปจะยาวเท่ากัน  โดยส่วนกึ่งกลางจะเจาะทะลุใส่คานแกนของวงล้อปั่นฝ้าย  วงล้อนี้จะทำด้วยซี่ไม้ไผ่มัดประกอบกันด้วยเส้นเชือก  มีลักษณะคล้ายวงล้อจักรยาน  ที่คานแกนกลางวงล้อนี้จะต่อยาวออกมาเป็นที่จับสำหรับหมุนปั่นฝ้ายส่วนฐานอีกด้านหนึ่งเข้าเดือยไม้อีกชิ้นหนึ่ง  ซึ่งมีหลักเตี้ย ๆ ขึ้นไปเป็นคานใส่เหล็ก  ด้านหนึ่งยื่นเป็นปลายแหลมเข้าหาด้านผู้ปั่นฝ้าย  เหล็กปลายแหลมนี้เรียกว่า ไน  ซึ่งหมุนโดยแรงเหวี่ยงของเส้นเชือกที่ผูกโยงรอบวงล้อมาหาแกนของเหล็กไน   เมื่อหมุนวงล้อ  เหล็กไนก็หมุนไปด้วย

วิธีการปั่นฝ้ายหรือเข็นฝ้าย   เอาปลายม้วนฝ้ายจ่อไว้ที่ไน ส่วนมืออีกข้างจับที่หมุนให้วงล้อหมุน  ส่วนไนก็จะหมุนตาม  ทำให้แรงเหวี่ยงตีเกลียวม้วนฝ้ายที่จ่อไว้  เมื่อดึงมือที่ถือม้วนฝ้ายออกมาก็จะเป็นเส้นฝ้าย  เมื่อผ่อนมือย้อนกลับเส้นฝ้ายก็จะม้วนอยู่กับเหล็กไน  เมื่อไกล้จะหมดม้วนฝ้ายก็เอาม้วนฝ้ายอันใหม่ทำต่อเนื่องกับม้วนฝ้ายอันเดิมให้เป็นเส้นฝ้ายเดียวกัน  จนเส้นฝ้ายเต็มเหล็กไน  จึงค่อยๆ คลายเส้นใยฝ้ายจากเหล็กไนใส่ไม้เปียฝ้ายหรือไม้เปฝ้าย

 

 

 

 

วิทยากรพิเศา ประจำค่ายของเราอีกท่านหนึ่งค่ะ

คุณย่าสำลี เลาหกุล มาให้ความรู้เกี่ยวกับการปั่นฝ้ายค่ะ

 

 

 

หลังจากนั้นช่วงบ่ายเป็นการว่ายน้ำคลายร้อนค่ะ

 

 

 

แล้วก็ทานของว่างกัน จากนั้น ก็ปสรุปความรู้ที่ได้ประจำวันนี้ค่ะ

 

 

 

พรุ่งนี้เราจะทำถุงผ้าลดโลกร้อนกัน

อย่าลืมติดตามชมนะคะ

 

 

 

ขอขอบคุณ ข้อมูล จาก  http://www.openbase.in.th/node/5622