BM.chaiwut
พระมหาชัยวุธ โภชนุกูล ฉายา ฐานุตฺตโม

นายก


นายก

นายก เป็นคำบาลีที่มีใช้ทั่วไปในภาษาไทย ตั้งแต่ระดับสูงถึงระดับล่าง เช่น นายก อบต. นายกสมาคม. นายกรัฐมนตรี....

ในภาษาไทย นายก หมายถึงผู้นำองค์การ สถาบัน หรือ...ตามที่พ่วงท้ายมาจากคำว่า นายก...

ในภาษาบาลี นายก แปลว่า ผู้นำ ตรงตัวตามความหมายที่ใช้อยู่ในภาษาไทย

ตามไวยากรณ์บาลี นายก มาจากรากศัพท์ว่า นี ประกอบกับ ณฺวุ ปัจจัย (นี+ณฺวุ =นายก) โดยมีวิธีการทำตัว คือ

แปลง สระ อี ที่ นี เป็น อายะ จึงได้เป็น นายะ  ... และแปลง ณฺวุ เป็น อกะ จึงสำเร็จรูปเป็น นายกะ (นี-นาย + ณฺวุ-อก = นายกะ)

วจนัตถะ  เนตีติ นายโก ผู้ใดย่อมนำไป เหตุนั้น ผู้นั้นชื่อว่า นายก (ผู้นำไป)

อนึ่ง มีคำอื่นอีกหลายคำซึ่งมาจากรากศัพท์ว่า นี เช่น นิติ. เนติ. วินัย. ..

คำว่า นิติ และ เนติ แปลว่า (ระเบียบ) เป็นเครื่องนำไป เช่นเดียวกัน ความแตกต่างทางภาษาก็คือ

นิติ มาจาก นี ทำเสียงให้สั้น จากสระ อี เป็น อิ ก็กลายเป็น นิ ... แล้วประกอบด้วย ติ ปัจจัย จึงกลายเป็น นิติ (นี-นิ+ ติ = นิติ)

เนติ มาจาก นี แปลงสระ อี เป็น เอ ก็กลายเป็น เ ...แล้วประกอบด้วย ติ ปัจจัย จึงกลายเป็น เนติ ( นี-เน+ติ = เนติ)

วจนัตถะ  ปชํ เนติ เตนาติ นิติ เนติ จ บุคลย่อมนำไปซึ่งประชาชนด้วยระเบียบนั้น ดังนั้น ระเบียบนั้นจึงชื่อว นิติ และ เนติ (เป็นเครื่องนำไป)

คำว่า นิติ และ เนติ นี้ในภาษาบาลีแปลเหมือนกัน แต่ภาษาไทย นิติศาสตร์ใช้กับตัวบทกฎหมาย ส่วนเนติบัณฑิตใช้กับวิธีการใช้กฎหมาย... ประมาณนี้

วินัย มาจาก วิ เป็นบทหน้า(อุปสัค).. แล้วตามด้วย นี โดยแปลงเป็น อยะ จึงกลายเป็น วินัย (วิ+นี -นย = วินยะ) แปลว่า เป็นเครื่องนำไปอย่างพิเศษ

วจนัตถะ วิเสเสน นียเตติ วินโย สภาพอันบุคคลนำไปโดยพิเศษ ดังนั้น จึงชื่อว่า วินัย (เป็นเครื่องนำไปอย่างพิเศษ)

ในคำว่า อย่างพิเศษ หรือ โดยพิเศษ นี้ อธิบายได้ว่า นำไปตามความเหมาะสม คือ ไม่ตึงเกินไป ไม่หย่อนเกินไป จึงชื่อว่า วินัย ...ประมาณนี้แหละ

หมายเหตุ

๑. การทำเสียงสระให้สั้น จาก อี เป็น อิ หรือจาก อู เป็น อุ ตามไวยากรณ์บาลีเรียกว่า รัสสะ

๒. การแปลงสระให้เป็นสระตัวอื่น เช่น จาก อุ เป็น โอ หรือจาก อิ เป็น เอ ตามไวยากรณ์บาลีเรียกว่า วิการ

 

 

หมายเลขบันทึก: 69048เขียนเมื่อ 24 ธันวาคม 2006 01:19 น. ()แก้ไขเมื่อ 21 มิถุนายน 2012 18:12 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท