ศรีพฤทเธศวร ถึง ตำนานไล่จับช้าง

ประวัติศาสตร์คนศรีสะเกษ

ที่ทำให้เกิดช่องว่างทางความคิด ในฤดูดอกลำดวนบาน

ประจวบ จันทร์หมื่น

นักวิชาการศูนย์ศรีสะเกษศึกษา

มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ

ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ – มีนาคม-เมษายน ของทุกปี ดอกลำดวน ซึ่งเป็นดอกไม้ประจำจังหวัดของคนศรีสะเกษ จะบานเพื่อทบทวนความรู้สึกของคนศรีสะเกษว่า กำลังจะมีงานแสดงแสงสี-เสียง ประวัติศาสตร์ของเมืองศรีสะเกษ ชื่อ การแสดงศรีพฤทเธศวร ณ สวนสมเด็จศรีนครินทร์จังหวัดศรีสะเกษ วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยี่ศรีสะเกษ เป็นการแสดงเรื่องเล่าตำนานการสร้าง ปราสาทสระกำแพงใหญ่ (พ.ศ.1585) มรดกเชิงสัญลักษณ์ของชาติพันธุ์ขอมที่สร้างเพื่อแสดงถึงความยิ่งใหญ่ ทั้งด้านความเชื่อ-ศาสนาและการสงคราม โดยภาพรวมทั้งการแสดงพยายามสื่อให้เห็นว่านี่คือ ประวัติศาสตร์ของคนศรีสะเกษ

แต่เมื่อถึงฤดูดอกลำดวนส่งกลิ่นหอมครั้งใด จะเกิดการปะทะสังสรรค์ทางความคิดของหลายกลุ่มคน ทั้งนักวิชาการ ครู อาจารย์ นักปราญช์ ผู้รู้ รวมทั้งประชาชนทั่วไป ว่า การแสดง ศรีพฤทเธศวรเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์เมืองศรีสะเกษหรือไม่ ทำไมต้องนำเรื่องการสร้างปราสาทสระกำแพงมาเป็นเครื่องมือในการอธิบายประวัติศาสตร์ของคนศรีสะเกษ แล้วตำนานการไล่จับช้างของชนชาติที่เรียกตัวเองว่า กูย ที่จับช้างได้จนได้ความดีความชอบ ได้ยศถาบรรดาศักดิ์ ได้ปกครองพื้นที่ทางประวัติศาสตร์ในอดีตและกลายเป็นสถานที่ตั้งเมืองแห่งปราสาทขอม ชื่อจังหวัดศรีสะเกษขึ้นในปัจจุบัน ทำไมจึงมีบทบาทไม่มากนักกับคำว่า ผู้สร้างเมืองศรีสะเกษ เมื่อเกิดคำถามเหล่านี้ ทุกฤดูดอกลำดวนบานจึงมีสีสันของข้อมูล องค์ความรู้ในเรื่องนี้ออกสู่สาธารณะมากมาย ซึ่งเป็นการดีต่อแวดวงวิชาการ โดยเฉพาะในเนื้อหาของคำว่า เมืองศรีสะเกษ

หากแยกคำว่าประวัติศาสตร์ ออกเป็น ประวัติศาสตร์ทางภูมินิเวศ กับ ประวัติศาสตร์ทางวัฒนธรรมการสร้างบ้านแปงเมือง จะพบว่า ศรีพฤทเธศวรกับการสร้างปราสาทสระกำแพงใหญ่คือประวัติศาสตร์ทางภูมินิเวศในอดีตของพื้นที่ก่อนตั้งเมืองศรีสะเกษ และ การไล่จับช้างของชนชาติที่เรียกตัวเองว่า กูย ที่จับช้างได้จนได้ความดีความชอบ ได้แต่งตั้งยศถาบรรดาศักดิ์ ได้ปกครองพื้นที่ทางประวัติศาสตร์ในอดีตและกลายเป็นสถานที่ตั้งเมืองแห่งปราสาทขอม ชื่อจังหวัดศรีสะเกษขึ้น เป็นประวัติศาสตร์การสร้างบ้านแปงเมืองของคนศรีสะเกษ

หากเชื่อมโยงประวัติศาสตร์ของทั้งสองส่วนเข้าด้วยกันจะพบว่า ทั้งสองคือ คำว่าศรีสะเกษ เพียงแต่ประวัติการสร้างปราสาทหินอธิบายถึงบริเวณภูมินิเวศที่เมืองศรีสะเกษเคยตั้งอยู่ และไล่จับช้างคือ ประวัติการเริ่มต้นสร้างบ้านแปงเมือง

แต่ทำไม จังหวัดศรีสะเกษถึงใช้ ศรีพฤทเธศวรกับการสร้างปราสาทสระกำแพงใหญ่ เป็นเครื่องมือในการอธิบายประวัติศาสตร์ของคนศรีสะเกษ สิ่งนี้เกิดขึ้นเพราะ การส่งเสริมการท่องเที่ยว ที่ต้องการให้เกิดภาพวัฒนธรรมแห่งเมืองปราสาทขอม ซึ่งสามารถดึงดูดความสนในใจระดับประเทศได้มากกว่า มีกลุ่มชนชาติที่เรียกตัวเองว่า กูย ไล่จับช้างและได้ความดีความชอบ จนได้สร้างบ้านแปงเมืองเป็นของตนเอง

อย่างไรก็ตามประวัติศาสตร์ย่อมมีคุณค่าเสมอ โดยเฉพาะประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวโยงกันทั้งทางภูมนิเวศและภูมิวัฒนธรรมดังเช่น ศรีพฤทเธศวร กับ ตำนานไล่จับช้าง เพียงแต่ลูกหลานในปัจจุบันจะทำความเข้าใจและมุ่งที่จะสร้างให้เกิดคุณค่าร่วมกันได้อย่างไร และที่สำคัญอย่าเน้นการค้า ธุรกิจ การท่องเที่ยวจนลืมว่า มีลูกหลานของหลายชนชาติที่ภูมิใจในบรรพบุรุษของตนในการสร้างบ้านแปงเมือง แต่ยังไม่เห็นภาพที่ฉานชัดเจนให้คนศรีสะเกษเห็นว่า กลุ่มคนบรรพบุรุษเหล่านั้นเขาเป็นใคร