หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 4 สอนนาค

นายชำเลือง มณีวงษ์ 

ผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม  

(เพลงพื้นบ้าน พานพุ่มพนมมาลา ปี 2547) 

โทร. 084-976-3799,  035-591271  

การทำขวัญนาคจึงเป็นส่วนหนึ่งของงานบวช ที่บิดา มารดา หรือครอบครัวที่อยากจะบอกกับลูกชายว่า พ่อ แม่ รักและห่วงใยลูกมาก หวังที่จะให้ได้เป็นทายาทสืบต่อพระศาสนา ได้เห็นผ้าเหลืองของพระที่เป็นบุตรชายของตน ก่อนที่จะบวชได้รับการอบรม แนะนำสั่งสอนจากผู้ที่รู้คัมภีร์ทางศาสนา ทำให้เกิดความตระหนัก ฉุกคิดได้ในบางตอนที่ได้รับฟัง จนถึงความประทับใจในคำร้องที่กระทบกระเทียบเปรียบเปรย จนต้องหัวเราะ บางตอนก็น้ำตาไหล ร้องไห้ออกมากจนลืมตัวก็มี

          หากท่านมีโอกาส ได้รับฟังเรื่องราวและได้เห็นบทบาทในพิธีการทำขวัญนาค ลองรับฟังและคิดติดตามไปด้วยจะเกิดประโยชน์ต่อผู้ฟังมิใช่น้อย ถึงแม้ว่าบทที่หมอขวัญเขานำเอามาร้อง จะเป็นตำนานที่คนรุ่นเก่า เล่าขาน แต่ก็ยังเป็นสมมุติฐานในเรื่องราวที่สามารถให้แง่คิดสะกิดใจคนรุ่นใหม่ได้เป็นอย่างดี

บทร้องทำนองเสนาะ (ธรรมวัตร) ตอนสอนนาค

          ศรีศรีวิสุทธิโชค ข้าพเจ้าจะขออุทิศร้องเป่า หมู่ฝูงเทวดาทั้ง 6 ช่องชั้นฟ้า นางพระคงคา นางพระธรณี พระภูมิเจ้าที่กรุงพาลี นายนิรัยบาล ทั้ง 4 ผู้เที่ยวตระเวนคอยจดบัญชีซึ่งคนทำการกุศล ฝ่ายเทวดาในเบื้องบนก็มาร้องสาธุการ ชมโพธิสมภารด้วยท่านทั้ง 2 ที่ได้เลี้ยงลูกมาจนบรรลุ  ได้บวชเป็นภิกษุในพระพุทธศาสนา อันกุศลที่จะคณานั้นหาบ่มิได้ จึงนัดเอาแผ่นดินและแผ่นฟ้าสุลาลัยมาเป็นใบลาน  เอาเขาพระสุเมรุอันตระหง่าน เป็นปากกา เอาน้ำในมหานครประเทศมาเป็นหมึกดำ  น้ำนั้นก็แห้งเหือดหายลำจนสิ้นหมด ยังไม่ถึงอานิสงส์กำหนดที่ตนได้บวชในพระพุทธศาสนา

          พ่อนาคเอ๋ย เมื่อพ่อจะย่างเท้าก้าวลงจากเคหา บ่ายหน้าไปสู่วัด พระอานิสงส์ก็จะตามไปปรนนิบัตรก้าวละกัณฑ์ จนถึงเขตขันธ์พระอุโบสถ จงกำหนดยั้งข่มอารมณ์เสียด้วยบาปและกรรม เพื่อจะนำตัวท่านออกจากสงสาร โทสะ โมหะ โลภะ จงประหารเสียให้หายเหตุ  ก็จะนำเข้าสู่พระนิเวศน์เมืองแก้ว อันกล่าวแล้วคือ มหานิพพานอันยิ่งใหญ่

          พ่อนาคเอ๋ย อย่าประวิงด้วยโลกีย์  มันจะยึดหน่วงเอาตัวของพ่อนี้ ให้จมลงในสาคร ห้วงหนึ่งคือลูกอ่อนอันเป็นที่รัก ย่อมประจักษ์จงหักเสีย อีกห้วงหนึ่งคือเมีย อันเป็นที่หลง อย่าพะวงด้วยความรักเสน่หา

          พ่อนาคเอ๋ย พ่อจงเอาพระปัญญามาประหาร เป็นพระขันธ์แก้ว  จะได้แพ้วทางทุเรศที่อาลัย กาสาวพัศด์เล่า คือธงชัยเฉลิมโลก จะได้ป้องกันซึ่งทุกข์โครกอันตรายที่จะเกี่ยวกายอันธานหน่วงเอาพระนิพพานในภายหน้า ข้อศึกษายังไม่หมดจะขอละลดลงเพียง..นี้

          พ่อนาคเอ๋ย วันพรุ่งนี้แล้วหนอ พ่อจะได้เข้าไปในมณฑลอุโบสถ อุปสมบทเป็นสมมุติสงฆ์ นับว่าพ่อจะได้เป็นพระหน่อเนื้ออริยวงศ์ชิโนรส  พ่อจงรักษาสิกขาบทอย่าประมาท พ่อจงตั้งมั่นอยู่ในโอวาทของพระอุปัชฌาย์ สงสัยในสิกขาจงไตร่ถาม สิ่งใดที่ท่านห้าม อย่าได้กระทำ พ่อจงปฏิบัติตามอย่าดูเบา จะได้เป็นเสบียงเลี้ยงตัวเจ้าไปในภายหน้า อนึ่งการปฏิบัติพระอุปัชฌาย์พ่ออย่าได้ละ พ่อจงเอาเป็นธุระทุกเช้าค่ำ สิ่งใดที่ท่านจะกระทำ พ่อจงทำแทนด้วยพระคุณของท่านนี้เหลือแสนสุดที่จะพรรณนา บวชแล้วหมั่นรักษากิจ อย่าให้ผิดวินัย เช้าขึ้นไซ้ หมั่นครองผ้า กวาดวัดวาปลงอาบัติ ตามบัญญัติของพระพุทธเจ้า รุ่งขึ้นเช้าได้เวลา จงห่มผ้าไปโปรดสัตว์ อย่าได้เคลื่อนคลาดเว้นแต่อาภาสไปไม่ได้ บังสุกุลนั้นไซ้อย่าได้เว้น ปลงให้เห็นทางพระทุกขัง ระวังข้อสิกขา อย่าเข้าบ้านให้ผิดเวลา พบสีกาอย่าทักถาม อย่าริเรียนเสน่หาไปเกี้ยวสาว อย่าเอาลูกศิษย์ขึ้นนอนเตียงเคียงพูดจาขอพี่สาว ความมันจะอื้อฉาวขึ้นเมื่อปลายมือ เขาจะเอาไปลือกันด้วยลุกศิษย์ ไม่ใช่กิจของพระอย่ากระทำ อย่าพูดจาให้มันพร่ำเหมือนคฤหัสถ์ อย่าได้ออกนอกวัดรัดปะคดคาดพุงหมายมุ่งเที่ยวไปมา นี่แหละจึงจะพ้นหนี้ค่าน้ำนมของพระมารดา

          พ่อนาคเอ๋ย บวชอยู่ในพระพุทธศาสนานี่แสนจะยาก สิกขาบทมีมากถึง 227 ต้องทำน้ำใจของพ่อให้ขาดเด็ด หมั่นปฏิบัติตามพระพุทธฎีกา จึงจะได้ชื่อว่าเป็นรากแก้ว ในพระพุทธศาสนาอันล้ำเลิศ บุคคลใดเล่าจะประเสริฐเหมือนตัวพ่อนาค ในวันนี้

          จงจำคำบ่งชี้เอาไว้ให้เสร็จสิ้น พ่ออย่าถือตนเป็นมณฑิร หินโทษ รักษากายหมายประโยชน์ให้จริง ๆ พ่อจงสละละทิ้งเสียนะพ่อในทางโทษ อันยุ่งหยายและประโยชน์แต่ย่อมเยา เปรียบเหมือนทำนาหว่านกล้าข้าวไว้ในหนอง จะกลายเป็นหญ้าปล้องเปล่าจะเสียพันธุ์  ถึงพ่อจะนั่งขบฉันก็ต้องให้เป็นอิริยาบถ อย่าพูดจาโป้ปดสาระพัน อย่างด่าพ่อล่อแม่กันเหมือนคฤหัสถ์ ออกนอกวัดอย่าร้องเพลงสักวา พบสีกาอย่าพูดเกี้ยวเลี้ยวลดทำเหลาะแหละ สีกาก็เหมือนกัน อย่ามาเกาะแกะต้องกลัวกรร อย่ามาพูดย้ำ ๆ อย่ามาทำชม้อยหน้า โทษถึงสังฆาทิเสส เหตุเพราะยังเปล่า ทำลูบคลำชำเราแรงอลัทธชี องค์ปะราชิก 4 นี้ ชั่วชาติอุบาทนัก ท่านจึงตรัสว่ามรรคผล คนอันตะพาล เปรียบเหมือนตาลที่ยอดด้วน ข้าพเจ้าสั่งสอนนี้ก็ควรจำใส่ใจ อีกอย่างเล่าไซ้อย่าไปโลภลาภลักทรัพย์กันให้ถึงบาท สิกขาบทท่านว่าศีลจะขาดเป็นข้อ ๆ อีกอย่างหนึ่งอย่าลวงล่อโลภหลงให้เหลือล้น อย่าอวดตนว่าได้มรรคผลเพียงอรหัตถ์ ท่านจึงตรัสว่าสามัญจิตคือมนุษย์ที่มีชีวิต อย่าไปคิดทำลายให้ล้มตายวายชีวาหรืออาสัญ มนุษย์ในครรภ์นอกครรภ์ก็มีว่า ถ้าผู้ใดขืนฆ่าก็ขาดเด็ด ศีล 227 ถูกทำลายลง จึงตั้งเป็น 4 ข้อ นี่แหละ พ่อนาคเอ๋ย พ่อฟังฝังไว้หนออย่าฟั่นเฟือน รักตนอุตส่าเตือนใจตนเองเกรงพระอุปัชฌาย์เป็นใหญ่ มิใช่ว่าข้าพเจ้าจะมาสอนใส่รำพรรณว่า พระพุทธฎีกาท่านโปรดไว้ฉะนี้  อันบาปอื่นหมื่นนับไม่เป็นไร ไม่เท่ากรรมที่ทำไว้ในศาสนาอันลามก จะตามไปตกมหาโลกัณฑ์ ตกนรกอันเร่าร้อน จะนับได้พุทธันดรโดยประมาณ พระผู้เป็นเจ้าตั้งสมมุติฐานเอาไว้ให้เข้าใจ ยังมีภูเขายาวใหญ่สูงได้เหลี่ยมละ 1 โยชน์ เทพเจ้าองค์หนึ่งโสดทรงศักดา เอาผ้าขาวเนื้อดีอ่อนสะอาด ถึง 100 ปีเอามากวาดลงที่นั่นจนศิลาล้นพ้นดินเรียบเสมอพระธรณี เรียบดังหน้ากลองชัยเภรีแล้วเมื่อใด จึงจะนับว่าได้พุทธันดร

          กลัวแล้วจงผันผ่อนให้พ้นภัย หญิงชายทั้งหลายอย่าได้เข้ามากล้ำกลายให้สงฆ์กระสับกระส่วยให้ศีลเสื่อม อย่าองอาจแอบเอื้อมเข้ามาอวดอ้างผู้ที่จะทรงสืบสร้างศีลให้บริสุทธิ์ จะหมองมนมืดมิดเป็นมณฑิร อานิสงส์ของพ่อนาคที่แสนประเสริฐก็สุดสิ้นลงเพียงนี้ (ให้ลั่นฆ้องขึ้น 3 ที แล้วโห่ร้องเอาชัย)        

แหล่สอนนาค

         ศรี..ศรี..วันนี้วันดี ศุภผล             แสนประเสริฐ  เลิศล้น   

      เป็นมิ่ง มงคล  สวัสดี                    ขอให้ พ่อนาค จง ตั้งใจ 

      ฟังแล้ว จะได้ เป็น วิถี                   จะสั่ง จะสอน ให้ ถ้วนถี่  

      เรื่องกาลโลกีย์อย่าเป็น มณฑิร       วัน พรุ่งนี้ แล้วหนอ พ่อนาค

      จะต้อง ลาจากกัน ทั้งสิ้น               ฟูกเบาะ เหมาะหมอน  ที่นอนที่กิน

      พรุ่งนี้  ต้องสิ้นความ  อาลัย            ต้องจาก เพื่อนสาว ต้องจาก เพื่อนหนุ่ม

      ที่เคย  มั่วสุมที่เคย  วิ่งไล่              เคยเย้า เคยหยอก เคยได้บอก ความให้

      เคยนั่งใกล้ ๆเคยได้ จับมือ            เมื่อจะ ย่างก้าว    มาเป็นนาค

      อย่าปล่อย ความรักให้มา เป็นสื่อ    พ่อจงตัดศวาส     ให้ขาดจากมือ

      พ่ออย่า  ยึดถือ เป็น อารมณ์          เมื่อ  พ่อนาค จะ แปลงเพศ

      เป็นบุตร สรรเพชร แห่ง โคดม        พ่อจง ตั้งใจ สงบ อารมณ์

      กันเสีย ให้สม ความ  ศรัทธา          ญาติ ทั้งหลาย     พร้อมสะพรั่ง

      พนม  มือนั่ง กันอยู่  ซ้ายขวา         ห้อมล้อม วงเวียน เวียนเทียนซ้ายขวา

      อนุโมทนา ของ  พ่อคุณ                ทรัพย์  สมบัติ พ่อแม่  หาได้

      เก็บ  เอาไว้ เพื่อ  ทำบุญ              พ่อจง ใจเย็น      เช่นการุณ

      ให้คิด ถึงคุณ บิดา มารดา              พ่อทะนุ แม่ถนอม ละม่อมละไม

      รู้ว่าได้  ลูกชาย พ่อแม่  หรรษา       หวัง  เป็นญาติ     กับศาสดา

      พ่อแม่  อุตส่าห์ ประคับ  ประคอง    อายุของเจ้า โตเท่าวันนี้

      ก็เพราะ  ความดี ของท่านทั้งสอง    อันศาสนา  เหมือนขุมทอง

      น้อยคนจะได้ครอง ซึ่งผ้าไตร         จะขอ แนะนำ ให้ จำจด

      จงกำหนด อย่าเผลอไผล              แรกจะเข้า ในโบสถ์ใหญ่

      อย่าทำใจ ให้เหมือน ตีกลอง          นาคอย่าเผลอจิต ไปคิดถึงบ้าน

      นาคอย่า งุ่นง่าน อย่า เกี่ยวข้อง      จิตของนาค อย่าไปจับ

      คนที่นาค เคยจอง                        จะพาหม่นหมอง  เรื่องลูกเมือ

      หักห้ามดวงจิต หากยังคิด เสียดาย ถ้าเขาอาลัยเขาคง ส่งเสีย

      ถ้าเขาไม่รักเขา  คงไม่อยาก เป็นเมีย   หักห้าม ใจเสียอย่า ห่วงใย

      จงตั้ง ใจบวช กัน ดีกว่า                 สึกแล้ว จะหา ที่ไหนก็ได้

      บวชเรียนเขียนอ่าน โบราณขานไข เจ้าจะได้   ใช้ คำคม

      พรรษาแรก จงตั้งจิต                     เพ่ง พินิจ  โดยนิยม

      เรื่องผู้หญิง ผู้หยัง                       อย่าไปฟัง คารม

      เรื่องโสมม จะพาเลโล                  มันจะพาดวงจิต พระให้บิดบ่าย

      จะพาดวงใจ พระให้โยกโย้            มันเป็นเรื่อง เครื่องโลโพ

      จะพาเด่โด่ กันอยู่ดักดาน               อย่าคบพระ ที่เจ้าชู้

      จะพารวมหมู่ กันเข้าบ้าน               เพราะปากสีกา ค่อนข้างจะหวาน

      จะเชื่อมลูกตาล มาให้ พระฉัน        อย่าไปชม  ว่าขนมสีกา

      มีรสโอชา ทั้งหวานทั้งมัน              องค์โน้นองค์นี้ ก็ว่าของกัน

      จะเกิดแย่งขนมนั้น มีถ้วยเดียว        คบแต่พระดีดี ต้องยั้งจิต

      ของนิด ๆ ไหนจะ พอเคี้ยว             บางองค์ก๋ากั่น บางท่านเฮี้ยว ๆ

      ผิดเสียงนิดเดียว ทะเลาะกัน เปล่า ๆ มันไม่เป็นเรื่อง เครื่องเดือดร้อน

      ฉันเพลค่ำนอน ตื่นตอนเช้า ๆ         ไปบิณฑบาต ใช้หนี้เขา

      กิจของเรา  พระเจ้า ควรจำ            ไปบิณฑบาต อย่ามองสีกา

      ห้ามลูกกะตา อย่าไปแลถลำ          นอกผ้าในเสื้อ จะเกิดเวรกรรม

      หน่อยจะเดินหน้าง้ำ   ศีลจะตำสะบงสุ์ เมื่อจะหลับนอน   พักผ่อนกาย

      อย่าเห็นสบาย แล้วนอนส่ง            จงปิดกุฏิ  ให้มั่นคง

      เมื่อจะหลับลง อย่าเผลอใจ           พระนุ่งผ้า เป็นผ้าถุง      

      พระไม่ได้นุ่ง  กางเกงใน               ลูกศิษย์วัด ไว้ใจไม่ได้

      จะบอกใคร ๆ เขาให้รู้                   เราเป็นสงฆ์ ทรงสิกขา

      ต้องเรียนภาษา  ตามความรู้           อย่าเรียนภาษา เอาแค่ปลา ๆ งู ๆ

      เรียนแล้ว  ให้รู้                            จะได้เป็นครู   สอนคน....

        ในคำสอนของหมอขวัญในบทสอนนาค หมอจะกล่าวถึงบุญคุณของบิดา มารดา ที่ได้เลี้ยงดูลูกมาจนถึงวันนี้ บุญคุณของพระอุปัชฌาย์ที่ได้บวชให้ ขอให้นาคได้ระลึกถึงพระคุณของท่านและปฏิบัติตามกิจของสงฆ์ อยู่ในกรอบข้อห้าม (ศีลของสงฆ์) มี 227 ข้อ  บวชเพื่อการเรียนรู้หลักธรรมนำเอาไปใช้ในชีวิตต่อไป

        ผมได้นำเอาบทร้องสอนนาค (เป็นการนั่งร้อง) ไม่มีลีลาท่าทาง แต่จะใช้หลายทำนอง ได้แก่ธรรมนองเสนาะ (ธรรมวัตร) เป็นการเดินเรื่อง พอมาถึงจุดสำคัญก็แยกไปร้องแหล่ ร้องส่ง-ร้องรับสลับกันไป ในบางตอนอาจมีการร้องเล่นบ้างตามโอกาสอันสมควร ครับ