ชาตินิยม
ตั้งแต่เล็กจนโต ไม่ว่าที่บ้าน ที่โรงเรียน ท้องถนน เว็บ ฯลฯ ลัทธิชาตินิยม ก็ส่งเสียงมาหาผมอย่างต่อเนื่อง ผมนึกอยากจะเขียนเรื่องเกี่ยวกับชาตินิยมขึ้นมาอีกครั้ง เพราะกรณี ความพยายามระบุว่าศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติในรัฐธรรมนูญ และความเคลือบแคลงสงสัยต่อชาตินิยมไทย ที่มาตั้งแต่เด็ก จึงพยายามจะเขียนเรื่องนี้ขึ้นมาตามที่เข้าใจอยู่ตอนนี้ ถ้าผิดพลาดประการใดก็ขออภัยและขอคำชี้แนะด้วยด้วย
ชาติ เป็นกลุ่มคนที่มีลักษณะร่วมกันบางอย่าง จนยึดกันเป็นกลุ่มก้อนได้
ชาตินิยมเป็นลัทธิที่เชื่อว่า ชาติเป็นสิ่งจำเป็นพื้นฐานสำหรับชีวิตมนุษย์ ทั้งยังมีความสำคัญเหนือกว่าสังคมและหลักการทางการเมืองอื่นๆ
เรื่องนี้เราคงเข้าใจไม่ยาก เราก็คงได้ยินคนพร่ำบอกเสมอๆ ว่า ต้องทำโน่นทำนี่เพื่อชาติ รักชาติ หรือบางคนก็บอกว่าบางคนปล้นชาติ ก็มีเหมือนกัน
แต่ก็ยังมีข้อสงสัยอยู่ว่าในลัทธิชาตินิยม ขอบเขตของชาติ (ที่ไม่ใช่ทางภูมิศาสตร์) จะกว้างใหญ่แค่ไหนดี ชาติต้องมีกลุ่มคน ที่มีลักษณะร่วมกันบางอย่าง จนยึดกันเป็นกลุ่มก้อนได้ ลักษณะที่ว่าจะเป็นอะไรได้บ้าง ที่อ่านมาก็มีหลายแบบแต่ผมจะเขียนถึงเฉพาะบางแบบที่ผมพอจะเขียนได้แล้วกัน
ชาตินิยมแบบยึดตามศาสนา ชาตินิยมแบบนี้ลักษณะร่วมกันของสมาชิกในชาติก็คือนับถือศาสนาเดียวกัน หรืออย่างน้อยๆ ก็ต้องมีศาสนาหนึ่งโดดเด่นขึ้นมาเป็นศูนย์กลางในการยึดเหนี่ยวคนในชาติ โดยจะมีลักษณะอื่นๆเช่น ชาติพันธุ์ ร่วมด้วยก็ไม่ผิด ความพยายามระบุว่าศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติในรัฐธรรมนูญ ก็อาจจะมีส่วนเกี่ยวข้องกับชาตินิยมประเภทนี้
ชาตินิยมแบบยึดตามชาติพันธุ์ ชาติพันธุ์ เชื้อชาติ เผ่าพันธุ์ คำพวกนี้มีความหมายคล้ายกัน คืออ้างอิงถึงการมีบรรพบุรุษร่วมกัน ซึ่งมามักจะแสดงออกมาถึงลักษณะหน้าตาที่แตกต่างกันด้วย อย่างเช่น บางคนพอพูดถึงคนไทย ก็มักจะนึกถึงคนที่มีผมสีดำ ผิวเหลืองถึงน้ำตาล ด้วย แบบนี้ก็อาจจะเป็นการชาติ แบบใช้ชาติพันธุ์ ในการแบ่ง
ชาตินิยมแบบยึดตามวัฒนธรรม ก็เอาวัฒนธรรมเป็นตัวยึด เช่น คนไทยต้องไหว้ผู้หลักผู้ใหญ่ เป็นต้น
ชาตินิยม 3 แบบที่ว่ามา มันเข้าใจง่าย เห็นได้ง่าย แบ่งเขาแบ่งเรา ได้อยากชัดเจน ดึงพลังของคนหมู่มากได้ เช่น การรวมพลังสู้รบป้องกันประเทศ(ของชาติ)เพื่อปกป้องพระพุทธศาสนา เพื่ออนุรักษ์ความเป็นไทย(ที่มีวัฒนธรรมบางแบบ) ฯลฯ แต่มันก็มีปัญหาอยู่ว่า ถ้าบางคนบางท้องถิ่น ไม่ได้มีวัฒนธรรมร่วมกัน ไม่ได้มีเชื้อชาติร่วมกัน ไม่ได้มีศาสนาร่วมกัน เลยสักอย่าง หรือว่าอาจจะมีร่วมกันบ้างแต่ก็ไม่ทั้งหมด เช่น มีศาสนาร่วมกัน แต่ต่างเชื้อชาติ เป็นต้น หรือมีเชื้อชาติร่วมกัน แต่ต่างศาสนากัน อะไรที่จะมาเป็นหลักยึดให้ผู้คนเหล่านั้น เข้ามาร่วมชาติ หรือร่วมขบวนการชาตินิยม ที่กีดกันเขาออกไปเป็นอีกส่วนหนึ่ง?
จะมีชาตินิยมที่ไม่ต้องใช้เกณฑ์ที่ต้องมี ศาสนา เชื้อชาติ วัฒนธรรม ร่วมกันหรือเปล่า? (เท่าที่อ่านๆ มาก็มี civic nationalism ที่ยังอ่านไม่รู้เรื่อง :-P) แล้วถ้ามีชาตินิยมแบบที่ว่า เคยมีใครทำได้สำเร็จมาก่อนหรือเปล่า มี best practice หรือเปล่า? ผมก็จะค้นคว้าต่อไป
อ่านเพิ่ม: http://en.wikipedia.org/wiki/Nationalism
ป.ล. โพสอะไรไปเนี่ย ไม่ชิวเลย :-P
ความเห็น (29)
- วัฒนธรรมคลั่งชาติ แยกเขา แยกเรา ยึดมั่นถือมั่น ติดกับรูปลักษณ์ จนสร้างปัญหาไปทั่วโลก
- เพราะการแก่งแย่งแข่งขัน เพื่อชิงชัยความเป็นหนึ่งของแต่ละเชื้อชาติ เผ่าพันธ์ ศาสนา กลุ่มก้อน หรืออะไรต่อมิอะไร จะเป็นชนวนไปสู่การสิ้นโลกในเร็ววัน....(ฟุ้งซ่านไปป่าวเรานี่)
สวัสดีค่ะคุณวีร์
ชาตินิยม คืออุดมการณ์ที่สร้างและบำรุงรักษาชาติในลักษณะที่เป็นมโนทัศน์ แสดงอัตลักษณ์ของกลุ่มของมนุษย์ ตามบางทฤษฎี การรักษาลักษณะพิเศษของอัตลักษณ์ การเป็นอิสระในทุกๆ เรื่อง การกินดีอยู่ดี และการชื่นชมความยิ่งใหญ่ของชาติตนเอง ล้วนจัดว่าเป็นคุณค่าพื้นฐานของความเป็นชาตินิยม
นักชาตินิยมวางพื้นฐานของความเป็นชาติอยู่บนแนวคิดเกี่ยวกับความชอบธรรมทางการเมืองหลายๆ ประการ โดยความชอบธรรมนั้นอาจสร้างขึ้นผ่านทางทฤษฎีโรแมนติกของ "อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม", การให้เหตุผลเชิงเสรีนิยมที่กล่าวว่า ความชอบธรรมทางการเมืองนั้น เกิดจากการยอมรับของประชากรในท้องถิ่นนั้นๆ, หรืออาจจะเป็นการผสมผสานระหว่างสองสิ่งนี้
การใช้คำว่า ชาตินิยม ในสมัยใหม่ มักหมายถึงการใช้อำนาจทางการเมือง (และทหาร) ของกลุ่มชาตินิยมเชิงชาติพันธุ์ หรือเชิงศาสนา นักรัฐศาสตร์โดยทั่วไปแล้วมีแนวโน้มที่จะวิจัยและมุ่งเป้าไปที่รูปแบบสุดขั้วของชาตินิยม ซึ่งมักเกี่ยวข้องกับสังคมนิยมเชิงชาตินิยม การแบ่งแยกดินแดน และอื่นๆ
ลอกมาทั้งหมดเลย..เพราะถ้าพูดถึงชาตินิยม ไม่รู้เพราะอะไรมันมักจะทำให้เบิร์ดนึกถึงแต่การใช้อำนาจ(ไม่ว่าจะเป็นทางการเมืองหรือทางการทหารก็ตาม )..อาจมีบ้างที่ทำให้นึกถึงทางเศรษฐกิจ วัฒนธรรมเช่นญี่ปุ่น จีน แต่ตอนนี้เวลาได้ยินคำนี้ทีไร นึกถึงการแบ่งข้างทุกที..
อ.ย่ามแดง: การแบ่งพรรคแบ่งพวกคงมีมานานมากๆ แล้ว? (ถึงแม้จะไม่ใช่ชาตินิยมก็ตาม) แต่ปัจจัยที่น่าจะทำให้สิ้นโลกที่โบราณไม่มีคืออาวุธร้ายแรงมากๆ เหมือนเดี๋ยวนี้
คุณเบิร์ด: ชาตินิยมอย่างไรก็ึคงหนีเรื่องการแบ่งข้างไม่ได้ แต่ว่าแบ่งอย่างไร ไม่ให้คนในประเทศเดียวกันอยู่คนละข้างกัน
ตกลง romantic nationalism นี่ก็ทับศัพท์เอาเลยได้ใช่เปล่าครับ? ผมแปลคำว่า romantic ไม่ออก
สวัสดีค่ะคุณวีร์
เบิร์ดพยายามค้นหาคำจำกัดความของ Romantic nationalism ที่พอจะอ่านแล้วเข้าใจ แต่ก็เข้าใจลำบาก ..สรุปความตามที่เบิร์ดเข้าใจดีกว่า..คล้ายๆกับการลุ่มหลงในความเป็นอัตลักษณ์ของชาตินั้นๆ ( อัตลักษณ์ = คุณลักษณะพิเศษที่ทำให้โดดเด่น : ความรักอิสระ ของไทยน่าจะเป็นทำได้ตามใจคือไทยแท้..อิ อิ ) เช่น อมเริกาก็จะคิดว่าตนเองเป็นพระเจ้าของทั้งโลกเป็นต้น..กรุณาอย่าเอาไปอ้างอิงที่ไหนเพราะเป็นความเข้าใจของเบิร์ดคนเดียวล้วนๆ..
สวัสดีค่ะคุณวีร์
ลองอ่านบทความนี้ดูนะคะ ..อาจได้คำตอบ
Romantic nationalism (also National Romanticism, organic nationalism, identity nationalism) is the form of nationalism in which the state derives its political legitimacy as an organic consequence of the unity of those it governs. This includes, depending on the particular manner of practice, the language, race, culture, religion and customs of the "nation" in its primal sense of those who were "born" within its culture. This form of nationalism arose in reaction to dynastic or imperial hegemony, which assessed the legitimacy of the state from the "top down", emanating from a monarch or other authority, which justified its existence. Such downward-radiating power might ultimately derive from a god or gods (see the divine right of kings and the Mandate of Heaven).Among the key themes of Romanticism, and its most enduring legacy, the cultural assertions of romantic nationalism have also been central in post-Enlightenment art and political philosophy. From its earliest stirrings, with their focus on the development of national languages and folklore, and the spiritual value of local customs and traditions, to the movements that would redraw the map of Europe and lead to calls for "self-determination" of nationalities, nationalism was one of the key issues in Romanticism, determining its roles, expressions and meanings.
พิมพ์แต่ URL ก็ได้นะครับ :-)
อ่านมา 2-3 รอบแล้วครับ T_T
สงสัยต้องตามไปอ่าน Romanticism ต่อ
เพราะรักประเทศไทย ..จึงมีชื่อแผ่นดินและแดนไท
แต่ก็เคารพในทุกชาตินะครับ...
คุณเบิร์ด: ผมก็ขี้เกียจครับ :-P
คุณแผ่นดิน: น่ากลัวก็แต่ว่า ไท มีหลายความหมาย ไท หมายถึง กลุ่มภาษา และ ชาติพันธุ์ ด้วย แต่ ไทย นี่ก็ดีเหมือนกัน งงๆ ดี
ถ้าจะมี xxxประจำชาติ แปลว่า เมื่อเราจะเป็นสมาชิกในชาติใด เราต้องยอมเสียสิทธิเสรีภาพบางอย่าง ?
เผอิญว่า ประชาคมนั้น เราพอจะเลือกได้ และเลิกได้
แต่ไอ้ความเป็นชาติ นอกจากจะเลือกไม่ได้แล้ว ดูเหมือนเขาจะไม่ยอมให้เราเลิกด้วยน่ะสิ (จารีต ฯลฯ)
แล้วจะมาจับยัดแบบนี้ ไม่น่าเกลียดไปหน่อย ?
Canadian identity เป็นตัวอย่างที่ดีค่ะ
คนแคนาดามีความเป็นชาตนิยมมากๆ แต่ในขณะเดียวกัน ประชาชนที่อาศัยอยู่ในแคนาดาก็เป็นผู้ที่ย้ายถิ่นฐานมาจากหลายๆที่
ในแต่ละคนมีความเป็น Canadian ไปพร้อมๆกับ root ของตนเอง (ศาสนา เชื้อชาติ วัฒนธรรม)
ชาตินิยมความเป็น Canadian คือ การที่มีกรอบความคิดที่ ทนต่อความแตกต่าง ยอมรับความแตกต่างได้ คนเราไม่ต้องนับถือศาสนาเดียวกัน เค้าภูมิใจมากที่ประเทศเค้าเป็น multicutural country เค้าภูมิใจมากกับ symbol ของประเทศ เช่น ธง ของประเทศ ไปไหนก็จะมีเสื้อรูปธงแคนาดา มีsticker ติดเป้ ใช้ของที่เป็นของ Canadian เช่น กินกาแฟ Tim Horton's ดู Hockey ดื่ม Beer แรง คอแข็ง เค้าภูมิใจที่ประเทศมีอุดมการณ์ healthcare for all มี social service สำหรับคนที่ต้องการความช่วยเหลือ
เหล่านี้คือ identity ของเค้า
แต่จะบอกว่าสิ่งที่ทำให้ความเป็นชาตินิยมของเค้า่แกร่งคือ การที่พยายามทำตัวเองให้ต่างจาก อเมริกาค่ะ!
เพราะฉะนั้นไม่แปลกเลยที่ทุกครั้งไม่ว่าประเทศไหนพยายามรณรงค์ความเป็นชาตินิยมมักจะมีวิธี "เรามีศัตรูคนเดียวกัน เราเลยเป็นพวกเดียวกัน" มาใช้
ถ้าเราพยายามมาแบ่งความเป็นชาติ ตาม ชาติพันธุ์นี่ไม่จบง่ายๆค่ะ เคยไปฟังงานวิจัย คนไท(ย)มาจากไหน น่าสนใจมาก แต่สรุปว่า...เราทั้งหมดก็มาจากแอฟริกานี่แหละค่ะ เป็นญาติกันหมด
แบ่งตามศาสนาก็ไม่ดี ตีกันตาย
แบ่งตามวัฒนธรรมดูจะดีสุด แต่ culture ไม่ได้มีแต่ ethnic culture ไงค่ะ culture คือ the way we live
ก็แบ่งแบบแคนาดาละกัน สงบสันติดีค่ะ ใช้ geographic อุดมการณ์ กรอบความคิดทั่วไป และวัฒนธรรมเป็นตัวแบ่ง
ชาตินิยมแคนาดาแปลว่า ไม่ shop walmart ไม่ทาน starbucks ดู hockey ยอมจ่ายภาษีรายได้แพง เพราะจะได้เอาไปช่วยส่วนกลาง ยอมรับความแตกต่าง ชาตินิยมแบบนี้ดีไม๊ค่ะ
กรณี Canada ที่คุณ มัทนา ยกมา น่าสนใจมาก สัญลักษณ์อย่างธง 3 สี ทุกคนก็คงจะพอรับได้?
ถ้าจะไปแนว Canada ก็คงต้องมีคิดว่า คนไทย มี อุดมการณ์ หรือ กรอบความคิด อะไรร่วมกันบ้าง?
เรื่องธงแคนาดา เพื่อนแคนาดาหลายคนบอกว่า พวกเขาติดที่เป้ เพื่อที่จะบอกให้คนอื่นรู้ว่า เขาไม่ใช่คนอเมริกัน - ซึ่งตั้งแต่กระแสเกลียดชังอเมริกันทั่วโลกมีเยอะขึ้น ก็ยิ่งมีเหตุผลที่ดีที่จะติดธงนี้
อย่างไรก็ตาม เพื่อนที่มาจากโตรอนโต ก็ยังคงกัดควิเบกอยู่ทุกครั้งที่มีโอกาส (อาจจะเป็นแค่เรื่องขำ ๆ ไม่ได้จริงจัง แต่มันก็อาจบอกความแปลกแยกได้ ทำนอง ไทย-เสี่ยว-ลาว??)
ไม่เป็นไร สบาย ๆ หยวน ๆ พรหมลิขิต กรรมเก่า
พวกนี้คงเป็นลักษณะร่วมของเรา
คำว่า "mai pen rai" กับ "same same"
กลายเป็นวลีฮิตในหนังสือนำเที่ยวเมืองไทย/เสื้อยืดขายนักท่องเที่ยว
นั่นคงเป็นสิ่งที่เขามองเรา (อย่างประทับใจ หรือประหลาดใจ)
ผมเองก็ประทับใจในความเป็นชาตินิยมของ Canadian ดังที่ อ.มัทนา อธิบายไว้ครับ ถ้าหลายประเทศได้มีโอกาสเรียนรู้อะไรบางอย่างจาก Canada บ้างก็คงดีไม่น้อยทีเดียวครับ
ขอเสริมอีกนิดเดียวว่า เท่าที่ผมสังเกต ประเทศไหนระบุในรัฐธรรมนูญว่ามีศาสนาประจำชาติ ประเทศนั้นมักอยู่ไม่สงบสุขครับ
bact': canadian ที่พูด ฝรั่งเศส กับ พูดอังกฤษ ก็ออกจะแตกกันนิดๆ อยู่แล้ว?
- แวะมาชาตินิยมด้วยคนค่ะ
ชาตินิยม ก้อคงดีนะ
ละอ่อน เจีนงฮาย
ขอบคุณมากครับ