นับตั้งแต่เริ่มกระบวนการบำบัดฟื้นฟูตามแนววิถีพุทธเมื่อปี 2550 อย่างเป็นรูปแบบชัดเจนนั้น ในช่วงเริ่มต้นของการดำเนินการ พระวิทยากรผู้ดูแลได้ศึกษาแนวคิดหลักการต่างๆ จากหนังสือ และคู่มือ จากนั้นนำมาสู่การวางรูปแบบที่แบบเฉพาะให้เหมาะสมกับบริบทของวัดป่าหนองไคร้โดยเฉพาะ นับตั้งแต่จากเริ่มต้นจนถึงปัจจุบัน (ปี พ.ศ.2550 – 2552) แบ่งกระบวนการพัฒนาการดำเนินงานได้เป็น 3 ระยะ ดังนี้

ระยะเริ่มต้น (Phase I) เป็นระยะของการศึกษาและหารูปแบบ (Pilot Study)ให้เหมาะสมกับบริบทของวัดป่าหนองไคร้ และให้สอดคล้องกับลักษณะของผู้มาบำบัดฟื้นฟู ระยะนี้เริ่มนับจากผู้มาบำบัดฟื้นฟูรุ่นที่ 1 ถึงรุ่นที่ 6 โดยมีแนวคิดและหลักการที่เน้นในเรื่อง “การให้โอกาส การสร้างคนให้มีคุณค่า” นำหลักการและแนวทางของอาชีวะบำบัดมาเป็นเครื่องมือ (Tools) ในการเรียนรู้วิถีพุทธ แต่ความชัดเจนก็ยังมีไม่มากพอ สืบเนื่องจากพระผู้อำนวยการศูนย์หรือพระวิทยากรผู้ดูแล ไม่สามารถดูแลได้เต็มรูปแบบ ทำให้ขาดความต่อเนื่อง และหยุดพักกระบวนการประมาณสองเดือน เพราะเป็นช่วงการผลัดเปลี่ยนหน้าที่ผู้รับผิดชอบมาเป็นพระอาจารย์พิทยา ทินนาโภ และได้วางรูปแบบการดำเนินงานบำบัดฟื้นฟูที่เน้นในเรื่องการอบรมศีลธรรมควบคู่ไปกับกิจกรรมอาชีวะบำบัด ในระยะเริ่มต้นนี้ถือได้ว่าเป็นช่วงของการเรียนรู้และหาข้อมูลเพื่อหารูปแบบการดำเนินงานให้เหมาะสมและสอดคล้อง

ระยะที่สอง (Phase II) เป็นระยะของการทดลองใช้รูปแบบ (Try out) ในช่วงนี้เป็นการเริ่มปรับตารางกิจกรรมบำบัดฟื้นฟูและทดลองใช้ ตามรูปแบบใหม่มีความชัดเจนในการกำหนดกิจกรรมและเป้าหมายมากขึ้น เน้นการเรียนรู้ผ่านการปฏิบัติ เช่น ในเรื่องการเรียนรู้ในเรื่องศาสนาพิธี เรียนรู้ผ่านการปฏิบัติ ระยะนี้เริ่มนับจากผู้มาบำบัดฟื้นฟูรุ่นที่ 7 ถึงรุ่นที่ 10 โดยแบ่งออกเป็นสองช่วงของการพัฒนา คือช่วงแรกของการทดลองใช้รูปแบบประกอบด้วย รุ่นที่ 6 – 7และ ช่วงที่สองของการทดลองใช้รูปแบบประกอบด้วย รุ่นที่ 8 - 9

- ช่วงแรกของการทดลองใช้รูปแบบประกอบด้วย รุ่นที่ 6 – 7 เป็นการนำบทเรียนของระยะที่หนึ่งมาวางแผนและกำหนดรูปแบบแนวทางที่ชัดเจนขึ้น เริ่มมีการใช้ตารางกำหนดกิจกรรมชัดเจน มีการนำแนวคิดและหลักการทางด้านการปกครอง การบริหารทรัพยากรบุคคลมาใช้ เป็นสายการบังคับบัญชาและดูแลที่เป็นระบบมากขึ้น มีการปฏิบัติพุทธศาสนกิจร่วมกับพระภิกษุรูปอื่นในวัด หลังจากดำเนินไปได้สองรุ่น พระวิทยากรผู้ดูแล ได้ถอดบทเรียนพบว่ามีปัญหาอุปสรรคในการที่นำผู้มาบำบัดฟื้นฟูยาเสพติดปฏิบัติร่วมกันกับพระภิกษุหลายประการ จึงนำมาปรับกระบวนการและรูปแบบอีกครั้ง

- ช่วงที่สองของการทดลองใช้รูปแบบประกอบด้วย รุ่นที่ 8 -9 เริ่มแยกผู้บำบัดฟื้นฟูชัดเจนขึ้นไม่ต้องเข้าร่วมในการปฏิบัติพุทธศาสนกิจร่วมกับพระภิกษุและญาติโยมที่มาปฏิบัติที่วัด มีการกำหนดเป็นสายการบังคับชาดูแล จากการที่ได้ทดลองใช้สองรุ่น ได้ถอดบทเรียนพบว่า มีปัญหาและอุปสรรคในเรื่องการดูแลอย่างทั่วถึง การแบ่งหน้าที่ความรับผิดชอบ พระวิทยากรผู้ดูแลได้ปรับและพัฒนารูปแบบกระบวนการในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดวัดหนองไคร้และนำมาใช้ในระยะที่สาม (Phase III)

ระยะที่สาม (Phase III) เป็นระยะของการใช้ (Use)  มีการกำหนดวิธีดำเนินการบำบัดฟื้นฟู กิจกรรมการบำบัด อาชีวะบำบัด กฎระเบียบข้อปฏิบัติศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดวัดป่าหนองไคร้ กฎระเบียบศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดสารเสพติดวัดป่าหนองไคร้  ตลอดจนกำหนดตารางกิจกรรมในแต่ละสัปดาห์ และการกำหนดโครงสร้างเพื่อเป็นแนวทางในการปกครองดูแล แบบปกครองกันเอง ดูแลกันเอง และขึ้นตรงต่อพระวิทยากรผู้ดูแล คือ พระอาจารย์พิทยา ทินนาโภ จากกลุ่มใหญ่แยกออกเป็นกลุ่มย่อยเล็กลง และมีการกำหนดหน้าที่และแบ่งภารกิจความรับผิดชอบชัดเจนขึ้น เริ่มใช้ในรุ่นที่ 10 จนถึงปัจจุบัน

จากที่ข้าพเจ้าได้มีโอกาสได้ สกัดความรู้ที่ผ่านการปฏิบัติของท่านพระอาจารย์พิทยา ทินนาโภ ที่นำพาศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดวัดหนองไคร้นี้สิ่งที่น่าประทับใจคือ การยึดอยู่ในความมีคุณค่าและการหยิบยื่นให้โอกาสต่อผู้คนอย่างประมาณหาที่สุดมิได้ แม้กระแสแห่งความไม่เห็นด้วยที่นำพาผู้ติดสารเสเพติดมาบำบัด แต่องค์หลวงปู่ประสาร สุมโนท่านก็ไม่ได้หยุดที่จะให้โอกาสโดยมีท่านพระอาจารย์พิทยา ทินนาโภ เป็นพระวิทยากรผู้ดู

------------------------------------