ด้วยลุงเอกกำลังจะเปิดหลักสูตร"การเสริมสร้างสังคมสันติสุข"ของสถาบันพระปกเกล้า  หลังจากกลั่นความคิดผลิตหลักสูตรที่ว่า  ไม่เหมือนใคร  เพราะความเหมือนนำสู่จุดจบ  ไม่ยึดติดรูปแบบ  และไม่ยึดติดตำรา

โดยจะศึกษาบนพื้นฐานกรณีศึกษา Cases Based  ตำราตามมาต่อยอดที่หลัง  ในทางกลับกันเวลาเรียนจะลงพื้นที่มากกว่าอยู่ในห้อง 

จากกรณีศึกษาก็จะเอาผู้เข้าเรียนเป็นศูนย์กลาง  กว่าจะผ่านด่านมาได้ก็ต้องชี้แจงกันสุดๆ  เพราะส่วนใหญ่คนจะติดตำรา  สุดท้ายก็ยอมรับอย่างยิ่งครับ

อยากเรียกว่าคนที่มาอยู่ในศูนย์เรียนรู้แห่งนี้  จะมีสองสถานะคือนักศึกษาและเป็นวิทยากรไปพร้อมๆกัน

ที่น่าดีใจยิ่งกว่า  แต่ละคนที่สมัครและเชิญมาเรียน  คนที่ผมเชิญมาเรียนเพื่อร่วมสร้างสังคมใหม่คือ ครูบาสุทธินันท์  อีกท่านคืออัยการชาวเกาะ  วันที่ 9 จะประกาศชื่อคงต้องฮือฮา  แม้พันธมิตรก็เชิญมาเรียนด้วย

ทำไมต้องเปิดหลักสูตรนี้ ลุงเอกจะร่ายให้ฟัง 

ความเป็นไปในชาติขณะนี้  มีความขัดแย้งทางความคิด  ที่นับวันจะกลายเป็นรอยร้าวลงลึก  สังคมแบ่งแยกกันเป็นก๊ก เป็นเหล่า พวกฉัน พวกเธอ พวกเขา  จะดีกว่าไหมถ้าสังคมไทยมีแต่ “พวกเรา” แม้เรากับเขาจะคิดไม่เหมือนกัน  แต่เราอยู่ “ร่วมกัน” ได้ภายใต้สังคมสันติสุข 

 ดูเหมือนว่าความแตกต่างทางความคิด  ความเชื่อ  ความอัตตลักษณ์ของสังคมไทยกำลังพัฒนามาไกลไปทางเหวลึก  จุดไฟลุกลามเป็นความแปลกแยก ขัดแย้ง ความร้าวฉาน  สังคมไทยกำลังถูกคุกคาม  ต้องการได้รับการเยียวยาก่อนสายเกินไป

“สังคมไทยเดินมาถึงจุดที่เรียกว่าเป็น “อัตลักษณ์ทางความคิด” คิดว่าตัวกู ของกู เอาตัวเองเป็นใหญ่ ทุกคนมีแต่ไม่ ไม่รับ ไม่ใช่ ไม่ฟังเหตุผล ไม่เห็นด้วย” บนสังคมรากฐาน “ไม่” บั่นทอนสังคมที่ผาสุข

ถึงเวลาที่ต้องใช้ “สมานฉันท์” เข้าเยียวยา ผ่านหลักสูตร “เสริมสร้างสังคมสันติสุข” ซึ่งเป็นหลักสูตรปฐมฤกษ์ของสถาบันพระปกเกล้า  ที่อดีตเรามีแต่สอนการแก้ปัญหา  แต่การป้องกันปัญหากลับละเลย  จึงทำให้ความขัดแย้งขยายวงกว้างในระดับประเทศ และเป็นไปอย่างไม่มีเหตุผล

“เราเลยอยากสร้างสังคมสันติสุข ทำอย่างไรให้คนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ภายใต้ความแตกต่างทางความคิด วัฒนธรรม ความเชื่อ ศาสนา”

ด้วยแนวคิดนี้จะใช้การสอนรูปแบบใหม่ คือ เรียนด้วยระบบสัมผัสกับประสบการณ์จริง ลงพื้นที่ 2 ใน 3 ของเวลาเรียน ทุกๆ ที่คือห้องเรียน ฟังมากกว่าพูด เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้  มองว่าการลงพื้นที่ และการเรียนนอกห้องเรียน ต้องมีกระบวนการ “เปิดใจ” คุยถึงข้อขัดแย้งที่เกิด เพราะคนเราความเห็นแตกต่างกันได้ แต่ต้องไม่เกิดการ “แตกแยก” ซึ่งการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และมุมมองเป็นสิ่งสำคัญ ทำให้เราเข้าใจความคิดของคนแต่ละกลุ่ม

การเรียนในหลักสูตรนี้จึงไม่ตายตัว  ว่าจะเจาะปัญหาใดปัญหาเดียว แต่จะหมุนเวียนเปลี่ยนไปตามปัญหาทางสังคมที่เกิดขึ้นในแต่ละยุคสมัย  จึงเป็นแหล่งรวมตั้งแต่ ปราชญ์ชาวบ้าน  ดอกเตอร์ ศาสตราจารย์ เอ็นจีโอ ข้าราชการ ที่มีเจตนารมณ์เดียวกัน คือ สร้างให้สังคมไทยแห่งนี้มีแต่รอยยิ้ม

หลักสูตรนี้ถูกออกแบบมาจากแนวคิด “นอกกรอบ” เดิมๆ ซึ่งแต่ละเดือนจะมีการศึกษาสิ่งที่แตกต่างกันของคนในสังคม อย่างกิจกรรมกรณีศึกษาแรกคือคนชายขอบ ชนกลุ่มน้อยพลัดถิ่น ที่อยู่ทางตอนเหนือของไทย ซึ่งจะต้องลงพื้นที่คลุกกับคนในท้องถิ่น และเจ้าหน้าที่ที่ดูแลพื้นที่เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของกันและกัน

“เราจะพาไปศึกษากรณีของก๊ก มิน ตั๋ง ที่อยู่บนดอยแม่สลอง ไปดูว่าทำไมเขาเข้ามาอยู่เมืองไทยนานแล้วถึงไม่ได้สิทธิ ไม่ได้เป็นคนไทยเสียที”

แม้แต่สังคมอีสานที่โครงสร้างสังคมผิดเพี้ยนไปอย่างแรง คนอีสานกว่า 2 แสนคน ย้ายถิ่นฐานไปตั้งรกรากที่ยุโรป แต่คนต่างชาติกลับเข้ามาแทนที่ในอิสาน

“ตอนนี้กลับตาลปัตร คนยุโรปไปอยู่อีสาน เป็นอะไรที่แปลกประหลาด ต่อไปควายที่หายไปจากอีสานจะกลับมาใหม่ให้ฝรั่งมาไถนาแทน เพราะเขาชอบ  เขารักธรรมชาติแต่เราทำลายและทิ้งถิ่นหมด"

 ต้องมาศึกษาว่าทำไมโครงสร้างสังคมมันถึงผิดเพี้ยนอย่างนี้

การเรียนที่เน้นกรณีศึกษาหมุนเวียนเปลี่ยนไปทุกเดือน และกลับมาถกกันถึง "รากเหง้า" ของปัญหา ทุกคนจะต้องเรียนทุกกรณีศึกษาเหมือนกัน แต่จะศึกษาในเชิงลึกแตกต่างกัน เช่น เรื่องคนชายขอบ ในเรื่องเดียวกันกลุ่มหนึ่งจะต้องศึกษาเรื่องสิทธิส่วนบุคคลของชนกลุ่มน้อย อีกกลุ่มต้องศึกษาชนกลุ่มน้อยกับความมั่นคงของประเทศ 6 กลุ่ม 6 ประเด็น เพื่อให้มองปัญหาที่หลากหลายและครอบคลุม

การทำกรณีศึกษามีข้อเสนอที่สามารถนำไปใช้ได้จริง โดยผ่านเวที “เปิดใจ” ของคนที่เกี่ยวข้องทุกส่วนภาค “เป็นเวทีคุย เปิดอกพูด  เพื่อให้รู้ว่าเกิดอะไรในสังคมไทย  ที่ต้องแก้ปัญหาร่วมกัน ไม่ใช่มองการแก้ปัญหาแบบท่อใครท่อมัน ท่อทหารก็แก้แบบทหาร ท่อสมานฉันท์ก็มองภาคประชาชนอย่างเดียว ที่ผ่านมาเป็นอย่างนี้ ทั้งที่เป็นปัญหาระดับชาติแต่ไม่เคยมาเจอกัน แต่หลักสูตรนี้เราจะทำให้คนที่เกี่ยวข้องมาเจอกัน”

รูปแบบของกระบวนการสอน “เปิดใจ” ซึ่งจะเป็นปัจจันแห่งความสำเร็จของหลักสูตร  ในความคิดของลุงเอก คือทำให้ในหลายๆมิติของสังคม  ได้แลกเปลี่ยนความรู้กันและกัน เข้าใจมุมคิดของคนต่างมิติ ไม่ยึดติดเอาว่า “ตัวกู ของกู” โดยการเปิดเวทีประจันหน้าระหว่างคนท้องถิ่น เจ้าหน้าที่ในท้องที่ เอ็นจีโอ ทหาร และผู้บริหารระดับสูงของภาครัฐ

เชื่อว่านี่คือการพลิกรูปแบบการเรียนใหม่ ที่ไม่ “ยึดติด” กับตำรา แต่เป็นการผสมผสานกับ “ความเป็นจริงในชีวิต” ช่วยแก้ไขไปในทางเดียวกัน

ตำรานั้นแค่นำมาต่อยอดให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น แต่ทุกวันนี้เราเอาตำรามาเถียงทั้งที่ตำราเป็นของใครก็ไม่รู้และจะเอามาประยุกต์ใช้ได้จริงหรือเปล่าไม่รู้ ต้องเอาหลักความจริงมาใช้

นอกจากนี้เรายังไม่ได้สอนแค่ความรู้อย่างเดียว เราสอนวิธีดำรงชีวิตในสังคมที่หลากหลายและแตกต่าง จะดำรงอยู่ได้อย่างไร เพราะตรงนี้เหมือนสังคมหนึ่งอยู่ได้มั้ย  ถ้าอยู่ไม่ได้ก็อยู่กับสังคมใหญ่ไม่ได้แน่นอน"