ภาคต่อ..ของการดูแลผู้ป่วย "ด้วยหัวใจของความเป็นมนุษย์" ความยากอันหนึ่งของการดูแลผู้ป่วยรายนี้ นอกเหนือจากด้านวิชาการทาง Palliative Care แล้ว ที่สำคัญมากคือความเข้าใจในด้านศาสนา วัฒนธรรมของผู้ป่วย ซึ่งในฐานะที่ผู้เขียน ไม่ได้เป็นมุสลิม มันคือโอกาสพิเศษที่จะเข้าใจมนุษย์อีกคนหนึ่งที่ไม่ได้นับถือศาสนาเดียวกัน ศาสตร์การดูแลผู้ป่วยต่างวัฒนธรรม จึงเข้ามามีบทบาทสำคัญทันที (Cross-cultural Medicine) ขอยกความดี และการส่งต่อความรู้นี้ อุทิศให้อาจารย์ผู้ล่วงลับของผมอีกท่านหนึ่ง และเป็นภาพอีกด้านที่สะท้อนความหมายของ "Dying with Dignity"  ที่มนุษย์หลายค้น เฝ้าค้นหาและอยากที่จะเป็น...

Management (Short term)

•                    Palliative management

•                    เขียนใบขอให้ต้นสังกัดส่งตัวผู้ป่วยเพื่อมารักษาแบบ Palliative care โดยเขียนรายละเอียดการรักษา (ผู้เขียนคาดว่า ต้นสังกัด กังวลเรื่องการรักษาที่ต้องใช้ค่าใช้จ่ายมากในฐานะเป็นโรงเรียนแพทย์ จากการปฏิเสธการส่งตัวไปที่ รพ.จุฬาฯ)

•                    Explore Disease & Illness

•                    Advance directive : Living will & power of attorney

•                    Pain assessment Understand whole person & Caregiver

•                    Caring caregiver : ventilate & empathy

•                    Advice : Pain management & MST using

•                    Continuity Home care

Management (Long term)

•                    Home care for palliative care (Continuity)

•                    Assess Caregiver : find out caregiver burden

☪ หลักการอิสลาม

            ท่านศาสดามุหัมมัด ศ็อลฯ กล่าวไว้ความว่า “อัลลอฮฺทรงตรัสว่า เราจะเป็นอย่างที่บ่าวคนหนึ่งคิดต่อเรา” (รายงานโดย บุคอรี)

                ท่านอิบนุ อับบาส กล่าวไว้ว่า “เมื่อท่านได้พบเห็นผู้ที่กำลังใกล้เสียชีวิต ก็จงบอกข่าวดีแก่เขาว่า เขาอาจจะได้พบกับอัลลอฮฺ และเขาต้องนึกคิดต่อพระองค์ในทางที่ดี”

☪ ความตายในทัศนะอิสลาม

                อัลลอฮฺทรงกล่าวไว้ในคัมภีร์อัลกุรอาน ความว่า “แต่ละชีวิตนั้นจะได้ลิ้มรสแห่งความตายและแท้จริงที่พวกเจ้าจะได้รับรางวัลของพวกเจ้าโดยครบถ้วนนั้น คือวันปรโลก แล้วผู้ใดที่ถูกให้ห่างจากไฟนรกและถูกให้เข้าสวรรค์แล้วไซร้ แน่นอนเขาก็จะชนะแล้วและชีวิตความเป็นอยู่แห่งโลกนี้นั้น มิใช่อะไรอื่นนอกจากสิ่งอำนวยประโยชน์แห่งการหลอกลวงเท่านั้น” (อัลกุอาน 3:185)

☪ การดูแลญาติและครอบครัว

            Palliative Care มิได้ดูแลเฉพาะผู้ป่วยหรือดูแลเฉพาะก่อนเสียชีวิต แต่ดูแลครอบคลุมไปถึงครอบครัวผู้ป่วยหลังเสียชีวิต โดยเฉพาะบุคลากรสาธารณสุขมุสลิมที่ต้องดูแลครอบครัวของผู้ป่วย ซึ่งพึงเป็นหน้าที่ที่พึงปฏิบัติตามแนวทางอิสลามที่ให้ความสำคัญกับการเยี่ยมเยียนและดูแลช่วยเหลือครอบครัวผู้เสียชีวิตดังนี้

1.        การรับสภาพการณ์หรือข่าวการตายของมุสลิมด้วยคำกล่าวในคัมภีร์อัลกุรอาน ที่มีความหมายว่า “แท้จริงเราเป็นสิทธิของอัลลอฮฺ และแท้จริงเราจะกลับไปหาพระองค์”

2.        ไปเยี่ยมเยี่ยนและให้ความช่วยเหลือครอบครัวผู้ตาย ถือเป็นหน้าที่อันพึงปฏิบัติโดยไม่ต้องมีการเชิญ เพียงแต่ได้รับข่าวก็ควรรีบไปเยี่ยม กรณีเป็นญาติหรือเพื่อนบ้าน สิ่งที่ควรปฏิบัติอย่างยิ่งคือ การนำอาหารไปให้ เพราะครอบครัวผู้ตายกำลังอยู่ในภาวะโศกเศร้า อาจไม่สามารถดูแลเรื่องกิจกรรมต่างๆได้

3.        การละหมาดญะนาซะฮฺ (ละหมาดให้แก่คนตาย) และขอพรให้กับเขา ซึ่งเป็นสิ่งที่จำเป็นของสังคมนั้นๆ ต้องทำให้ผู้ตาย

4.        ตามไปส่งผู้ตายจนถึงสุสานและอยู่ร่วมจนกระทั่งฝังเสร็จ

ถ้าบุคลากรสาธารณสุขมุสลิมได้ดูแลญาติและครอบครัวของผู้ตายตั้งแต่เริ่มเจ็บป่วยจนกระทั่งเสียชีวิต และอยู่ร่วมจนกระทั่งฝังเสร็จ ร่วมกับการให้การรักษาทางด้านร่างกายและจิตใจ ตามหลักวิชาการย่อมเป็นการดูแลที่สมบูรณ์ทั้งกาย ใจ สังคม และจิตวิญญาณ เป็นการรักษาแบบองค์รวม (Holistic approach) โดยแท้จริง

 "ภาพด้านล่างผู้เขียนได้รับอนุญาตจากญาติและผู้ป่วยเพื่อให้ใช้ในงานวิชาการ"