จังหวัดนครปฐมเป็นจังหวัดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์มากมายหลายแห่งที่แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองในอดีต  ที่มีคุณค่าควรแก่การศึกษาและเที่ยวชม

                องค์พระปฐมเจดีย์   เป็นเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย  รูปลักษณะสัณฐานมีดังนี้

                ความสูงจากพื้นดินถึงยอดมงกุฎ       126.85    เมตร

                ฐานโดยรอบวัดได้                            235.50    เมตร

                คตระเบียงโดยรอบ                           562.00    เมตร

                กำแพงแก้วชั้นในโดยรอบ                912.00    เมตร

                ซุ้มระฆังบนลานเจดีย์                               24    ซุ้ม

                ฐานเจดีย์เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส  มีชั้นลดทั้ง   4   ทิศ  จากชั้นลดขึ้นไปเป็นลายเจดีย์มีระเบียงคตล้อมรอบเป็นวงกลม  มีวิหารประจำทิศทั้ง   4   ทิศ  ถัดเข้าไปเป็นลานทักษิณแล้วเป็นฐานเป็นชั้น๐  ขึ้นไปจนถึงฐานพระและอาสนบัว  ต่อจากนั้นเป็นองค์ระฆัง  ซึ่งมีลักษณะเป็นองค์ระฆังปากผายคว่ำ มีช่องบัวใบเทศอยู่ระหว่างกึ่งกลางองค์ระฆังทั้ง  4  ทิศ  ถัดจากองค์ระฆังขึ้นไปเป็นบัลลังก์เสาหานบัวถลาหน้ากระดานปล้องไฉน ( 27  ปล้อง )   ปลียอด  เม็ดน้ำค้าง  อิศวรวัชรและองกุฏทองคำ

                องค์พระปฐมเจดีย์ เป็นพุทธสถานที่สำคัญยิ่งของประเทศไทย  เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ อยู่ภายในวัดพระปฐมเจดีย์ราชวรมหาวิหาร  อำเภอเมือง  จังหวัดนครปฐม  กล่าวได้ว่าเป็นสัญลักษณ์ประการแรกที่แสดงให้เห็นว่าดินแดนแห่งนี้ได้รับเอาพระพุทธศาสนามาเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจสันนิษฐานว่าสร้างสมัยเดียวกันกับเมื่อพระเจ้าอโศกมหาราชครองราชย์สมบัติอยู่ในประเทศอิน  ซึ่งพระเจ้าอโศกนี่เองที่โปรดให้แต่งตั้งสมณฑูต  เดินทางออกไปเผยแพร่พระพุทธศาสนายังดินแดนต่าง ๆ  รวมทั้งอาณาจักรสุวรรณภูมิ  ซึ่งมีศูนย์กลางที่จังหวัดนครปฐม  และได้สร้างพระปฐมเจดีย์ขึ้น

                องค์พระปฐมเจดีย์นั้นเป็นเจดีย์ที่มีความสำคัญและมีความเก่าแก่ได้มีการสร้างเจดีย์  3  องค์  ครอบกับไว้บนที่เดียวกัน  คือ

                องค์แรก     สร้างเมือประมาณปี  พ.ศ. 296  เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริธาตุ  โดยพระเจ้าอโศกมหาราชแห่งอินเดียได้ส่งพระโสณเถระและพระอุตรเถระมาเผยแพร่พระพุทธศาสนาในดินแดนแถบนี้  เป็นเจดีย์ทรงบาตรคว่ำ  สูง  18  วา  2  ศอก  และได้ตั้งชื่อว่า “วัดพุทธบรมธาตุ”  ซึ่งถือว่าเป็นวัดแรกและเจดีย์องค์แรกในพุทธศาสนาแถบนี้

                องค์ที่สอง     สันนิษฐานว่า  สร้างสมัยพญากง  พญาพานเมือประมาณปี  พ.ศ. 569   โดยพญาพานได้เพื่อบูชาคุรของบิดาหลังจากที่ได้ทำปีตุฆาตเป็นเจดีย์ทรงปรางค์สูงเท่านกเขาเหิรมีพระบรมสารีริกธาตุบรรจุไว้เช่นเดียวกับองค์แรก

                องค์ที่สาม     สร้างในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่  4  ทรงให้มีการบูรณปฏิสังขรณ์  องค์พระปฐมเจดีย์  เริ่มตั้งแต่ปี  พ.ศ. 2596   ได้ก่อเป็นพระเจดีย์องค์ใหญ่ทรงลังกา  หุ้มพระเจดีย์องค์เดิมให้มีพุทธบัลลังก์ฐานสี่เหลี่ยมซ้อนระฆังประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีทองงดงาม  มีพระวิหารทั้ง  4  ทิศ  เมื่อก่อสร้างเสร็จสมบูรณ์ได้พระราชทานนามว่า  “วัดพระปฐมเจดีย์”    ต่อมาในสมัยพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ( ร.5 )  ได้เสด็จพระราชดำเนินมาทรงยกยอดมงกุฎของพระเจดีย์

                เมื่อปี  พ.ศ. 2413   ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  ( ร.6 )  โปรดให้มีการซ่อมพระวิหารหลวง  เขียนภาพพระปฐมเจดีย์และอัญเชิญพระร่วงโรจน์ฤทธิ์  เป็นพระพุทธรูปยืนขนาดใหญ่ปางห้ามญาติห้อยพระหัตถ์ซ้ายยกพระหัตถ์ขวาแบบตั้งขึ้นเสมอพระอุระ  มีความสูง  12  ศอก  4  นิ้ว  โดยนำมาประดิษฐานเมื่อวันที่  2  พฤศจิกายน  พ.ศ. 2458   และได้ถวายพระนามพระพุทธรูปว่า  “ พระร่วงโรจน์ฤทธิ์ ศรีอินทราทิตย์ธรรมโมภาส มหาวชิราวุธราช ปูชนียะบพิตร”   พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ( ร.6 )  ทรงมีศรัทธาในพระร่วงโรจน์ฤทธิ์เป็นอย่างสูง  เมื่อพระองค์ทรงเสด็จสวรรคตจึงได้มีการอัญเชิญพระมอบพระบรมราชสรีรางคารประดิษฐานไว้ในพระร่วงโรจน์ฤทธิ์

                ลักษณะโดยทั่วไปขององค์พระปฐมเจดีย์เป็นเจดีย์รูประฆังคว่ำปากผายขนาดสูง  123.58  เมตร  โครงสร้างเป็นไม้ซุงก่ออิฐถือปูนประดับด้วยกระเบื้อง  มีวิหารทั้ง  4  ทิศ  เชื่อมต่อด้วยคตพระระเบียง

ความสำคัญขององค์พระปฐมเจดีย์

                1.  องค์พระปฐมเจดีย์เป็นพระมหาสถูปเจดีย์ที่สำคัญยิ่งทางพระพุทธศาสนาในประเทศไทย  แสดงให้เห็นถึงความเผยแผ่และความตั้งมั่นในพระพุทธศาสนาในดินแดนแห่งนี้

                2.  องค์พระปฐมเจดีย์เป็นสถาปัตยกรรมไทยที่วิวัฒนาการรูปแบบจากรูปลักษณ์เดิม  สมัยพระศรีธรรมาโศกราช  ปัจจุบันเป็นผลงานรวมของศิลปกรรมไทยที่มีเอกลักษณ์ไทยโดดเด่นทั้งทางด้านสถาปัตยกรรมและประติมากรรม วิศวกรรมและจิตรกรรม

                3.  องค์พระปฐมเจดีย์  เป็นเจดียางพระพุทธศาสนาที่สูงที่สุดในโลก  สูงกว่าพระเจดีย์ซะเวดากองในประเทศพม่า

                4.  องค์พระปฐมเจดีย์  เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ  ของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทะเจ้าซึ่งคณะสมณฑูตได้รับพระราชทานมาจากพระเจ้าอโศก ตั้งแต่ครั้งเดินทางมาเผยแผ่พระพุทธศาสนาเป็นครั้งแรกในสุวรรณภูมิ

                5.  องค์พระปฐมเจดีย์  เป็นที่รวมของศิลปวัตถุ และหลักฐานทางพระพุทธศาสนาเป็นอันมากเป็นต้นว่า  วิหารทั้งสี่  พระพุทธรูปต่าง ๆ  วิหารคด  จารึกพระธรรมคำสอนเป็นอักษรขอม  พระพุทธรูปศิลาขวา  จิตรกรรมฝาผนัง  พิพิภัณฑ์สถานแห่งชาติวัดพระปฐมเจดีย์  เป็นต้นที่สำคัญยิ่งอย่างหนึ่งก็คือ  พระร่วงโรจฯฤทธิ์  เป็นพระพุทธรูปยืนปางห้ามญาติที่มีขนาดสูงถึง  12  ศอก  4  นิ้ว  นับเป้นพระพุทธรูปที่สวยงามอย่างยิ่ง  และได้รับการเคารพนับถือยิ่งนักจากพุทธศาสนิกชนทั่วไป

                6.  องค์พระปฐมเจดีย์  เป็นศูนย์รวมจิตใจของพุทธศาสนิกชนทั้งประเทศ  โดยเฉพาะชาวจังหวัดนครปฐม  องค์พระปฐมเจดีย์นั้นถือเป็นศูนย์รวมกิจกรรมทุกชนิดของทั้งภาครัฐและภาคเอกชน  ไม่ว่าจะเป็นกิจกรรมที่เกี่ยวกับการเมือง  การปกครอง  ศาสนา  การศึกษา  และพาณิชกรรม  ก็ล้วนถือเอาองค์พระปฐมเจดีย์เป็นศูนย์กลางทั้งสิ้น

ขอบคุณ...ภาพประกอบจากอินเตอร์เน็ต