พิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน “จ่าทวี”  เป็นพิพิธภัณฑ์ส่วนบุคคลของ จ่าสิบเอก  ดร.ทวี  บูรณเขตต์  ก่อตั้งเมื่อปี 2533  จัดตั้งขึ้นหลังจากที่ท่านได้รวบรวมเครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้านที่สะสมไว้เป็นจำนวนมากมาจัดแสดง  พร้อมทั้งบอกเล่าเรื่องราววิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านไทยในอดีตซึ่งบ่งบอกถึงภูมิปัญญาชาวบ้านได้อย่างน่าสนใจ  และดำเนินการเปิดให้ผู้สนใจเข้าชมศึกษาหาความรู้โดยไม่เก็บค่าธรรมเนียมทั้งนี้ด้วยอุดมการณ์ ที่ต้องการเปิดโอกาสให้ผู้ที่สนใจได้เข้าชมอย่างเสมอภาคกัน

"อีหัน"  เครื่องมือดักงู

          พิพิธภัณฑ์นี้ก่อกำเนิดขึ้นมาจากน้ำพักน้ำแรงชีวิตจิตใจของ จ่าทวี ชาวบ้านธรรมดาๆ ผู้สร้างตัวเองขึ้นมาจากความยากจน เคยรับราชการทหาร ต่อมาออกจากราชการเพื่อรับจ้างปั้นหล่อพระพุทธรูป จนมีกิจการโรงหล่อพระเป็นของตนเอง และกิจการนี้เองที่ช่วยให้  จ่าทวี พอมีทุนทรัพย์ซื้อหาข้าวของมาเก็บสะสมตลอด 30 ปี 

          ย้อนกลับไปเมื่อแรกเริ่ม จ่าทวี  มีความสนใจและตระหนักในคุณค่าของเครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้านต่างๆ   เป็นอย่างมาก   ถึงขนาดที่ว่า นำเงินครึ่งหนึ่งที่ได้จากการทำงานไปขอแลกซื้อข้าวของเครื่องใช้เหล่านั้นจากชาวบ้าน รวมแล้วเป็นหมื่นๆ ชิ้น ซึ่ง จ่าทวี มีความตั้งใจจะสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์ 

          ต่อมาปี  2526  จ่าทวี จึงได้ก่อตั้ง “พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี” ขึ้นตามความตั้งใจ โดยมีจุดประสงค์เพียงเพื่อต้องการให้คนรุ่นหลังได้รู้จักรากเหง้าของตนเอง และรู้สึกภาคภูมิกับภูมิปัญญาปู่ย่าตายายของตน โดยไม่เก็บค่าเข้าชม  มีเพียงตู้รับบริจาคตามศรัทธาเท่านั้น  แต่เพียงแค่ตู้รับบริจาคอย่างเดียวรายได้ก็ยังไม่เพียงพอ ซึ่งหลังจากที่ทนแบกรับภาระค่าใช้จ่ายที่เกินรายได้มาถึง 19 ปี โดยไม่มีหน่วยงานใดยื่นมือให้ความช่วยเหลืออย่างจริงจัง  เดือนกรกฎาคม ปี 2546   จึงเป็นครั้งแรกที่พิพิธภัณฑ์จ่าทวี ได้เริ่มเก็บค่าเข้าชมจากผู้ที่มาชมพิพิธภัณฑ์  ซึ่งรายได้ตอนนี้เรียกว่าพอเลี้ยงตัวเองได้

          ปัจจุบัน พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี มีอาคารจัดแสดงอยู่ 3 หลัง
          - อาคารจัดแสดงหลังแรก  เป็นที่จัดแสดงภาพถ่ายเก่าๆ ที่แสดงถึงประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของพิษณุโลก เช่น รูปการออกตรวจราชการในอดีต รูปเหตุการณ์ไฟไหม้เมืองพิษณุโลกเมื่อปี 2500 ฯลฯ
          - อาคารจัดแสดงหลังที่ 2 เป็นอาคาร 2 ชั้น จัดแสดงข้าวของเครื่องใช้พื้นบ้านไทยในอดีตที่ส่วนใหญ่ได้มาจากบริเวณภาคเหนือตอนล่าง เช่น เครื่องมือจับปลา ดักนก ดักหนู ดักลิง รวมไปถึงเครื่องดนตรี และของเล่นเด็กในสมัยก่อน ทั้งยังมีมุมจำลองส่วนต่างๆ ของบ้านเรือนสมัยก่อน เช่น ครัวไฟ   เรือนอยู่ไฟหลังคลอดบุตร เป็นต้น
         - อาคารจัดแสดงหลังสุดท้าย เป็นที่จัดนิทรรศการชาวโซ่ง หรือที่เรียกกันว่า ลาวโซ่ง หรือไทยทรงดำ ในจังหวัดพิษณุโลก ที่อพยพมาจากจังหวัดเพชรบุรี ราชบุรีมานานนับชั่วอายุคนแล้ว

          และตอนนี้พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี  มี คุณพรศิริ บูรณเขตต์  ลูกสาวคนเล็กของจ่าทวี  เป็นผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์รวมทั้งนำชมพิพิธภัณฑ์เอง  และด้วยความที่ คุณพรศิริ  เป็นคนรุ่นใหม่  คุยสนุก  และใช้การเล่าเรื่องในการนำชมได้อย่างน่าสนใจ  เด็กนักเรียนจึงชื่นชอบและชวนให้พ่อแม่ผู้ปกครองพามาชมพิพิธภัณฑ์ที่นี่กันเป็นประจำ

         พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี ตั้งอยู่ที่ 26/138 ถ.วิสุทธิกษัตริย์ อ.เมือง จ.พิษณุโลก 65000  เปิดให้เข้าชมทุกวันอังคาร-อาทิตย์ เวลา 08.30-16.30 น. อัตราค่าเข้าชม ผู้ใหญ่ 50 บาท เด็ก 20 บาท นักศึกษา (มาเป็นหมู่คณะ) 20 บาท นักเรียน (มาเป็นหมู่คณะ) 10 บาท พระภิกษุ สามเณร นักบวช ไม่เสียค่าเข้าชม สอบถามรายละเอียด โทร. 0-5521-2749, 0-5530-1668

          เรียกได้ว่าเป็นพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านที่ดำเนินการโดยชาวบ้าน  แต่ทำด้วยใจรักและตั้งใจจริง  ดังนั้นหากใครที่มีโอกาสได้ผ่านไปแถวๆ จังหวัดพิษณุโลก อย่าลืมแวะเยี่ยมชม “พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี”  เพื่อมาเรียนรู้ชีวิต ความคิด ความเชื่อ และภูมิปัญญาของปู่ย่าตายายของเราเอง รวมทั้งยังเป็นการให้กำลังใจและสนับสนุน  ให้ความตั้งใจดีของชาวบ้านธรรมดาคนหนึ่งได้บรรลุตามความใฝ่ฝันส่วนตัว  ที่ไม่ต้องการเก็บความภาคภูมิใจในภูมิปัญญาของคนไทยไว้คนเดียว  แต่ยังต้องการถ่ายทอดเผยแพร่เพื่อประโยชน์ของส่วนรวมและสังคมอีกด้วย