หนึ่งหนุ่มขาสั้นกับสองสาวกระโปรงบาน ทั้งสามคือนักเรียนรุ่นพี่ในโรงเรียนขยายโอกาสแห่งหนึ่งใน จ.พิษณุโลก ขอเข้าพบผู้อำนวยการโรงเรียน ด้วยสีหน้าเคร่งเครียด

“...อาจารย์ครับ ขอเวลาให้พวกผมได้ไหมครับ... ?”

เด็กชายโยนคำถามตรงไปตรงมาไปยังผู้อำนวยการ ที่กำหนดให้เวลาหลังเลิกเรียนเป็นเวลาซ้อมกีฬา และไปกระทบการการจัดการเรียนการสอนของโรงเรียนน้อยที่พวกเขาเป็นครูอยู่

โรงเรียนวัดกระบังมังคลาราม อ.พรหมพิราม จ.พิษณุโลก แม้จะเป็นโรงเรียนที่มีปริมาณนักเรียนมากกว่าโรงเรียนใกล้เคียง แต่โรงเรียนก็มิเคยได้รับเหรียญและถ้วยรางวัลใด ๆ จากการแข่งขันกีฬาระหว่างโรงเรียนเลย

โรงเรียนฯ จึงมีแนวคิดอยากให้โรงเรียนมีหน้ามีตาในทางนี้บ้าง รวมทั้งเป็นกุศโลบายให้นักเรียนได้ออกกำลังกายสร้างความแข็งแกร่งให้นักเรียน จึงกำหนดให้มีการฝึกซ้อมกีฬาตอนเย็น ตามชนิดกีฬาที่สนใจ โดยมีครูคอยฝึกสอนให้คำปรึกษา

มิทันได้คาดคิดว่าการดำเนินการดังกล่าว จะมีผลกระทบไปตกกับโรงเรียนน้อยที่เหล่านักเรียนริเริ่มและจัดตั้งขึ้น

โรงเรียนน้อยมาจากการสรุปบทเรียนของเหล่านักเรียนรุ่นพี่ที่ค้นพบข้อจำกัดในการเล่าเรียนในระดับชั้นที่สูงขึ้น

พวกเขาเห็นว่า สาเหตุหนึ่งที่ทำให้นักเรียนเรียนไม่เข้าใจและไปไม่ถึงไหนในวันนี้ เนื่องมาจากการเข้าไม่ถึงและไม่เข้าใจพื้นฐานที่ดีในระดับชั้นที่ต่ำลงไป ยิ่งเวลาผ่านไปก็ทำให้เรียนเรื่องที่ยากขึ้นไม่รู้เรื่อง

พวกเขาเห็นว่านี่เป็นปัญหาที่ยังมิได้รับการแก้ไข และลำพังจะให้โรงเรียนดำเนินการก็เกินกำลัง คุณครูแต่ละท่านภารกิจมากล้น มิเพียงการสอนในชั้นเรียนเท่านั้น แต่ภารกิจจำพวกงานขอ งานฝากที่มากล้น ก็เป็นอุปสรรคสำหรับการคิดอ่านที่จะแก้ไขปัญหาดังกล่าว

ผู้อำนวยการเสนอว่าถ้างั้นจะให้การซ้อมกีฬาเลิกเร็วขึ้น

ครูใหญ่โรงเรียนน้อยปฏิเสธข้อเสนอจากประสบการณ์ เนื่องจากเห็นว่านักกีฬาที่ซ้อมมักจะติดพัน และมักไม่ไปเรียนที่โรงเรียนน้อย นอกจากนั้นครูน้อยในโรงเรียนน้อยหลายคนก็เป็นนักกีฬาที่ต้องมีฝึกซ้อมด้วย

“...งั้นผลัดกันคนละวัน โรงเรียนซ้อมกีฬาจันทร์ พุธ และศุกร์ ส่วนโรงเรียนน้อยเปิดอังคารและพฤหัส...”

ผู้อำนวยการเสนอ

ครูใหญ่และครูน้อยจากโรงเรียนน้อย ยังมีทีท่าไม่ค่อยพอใจกับข้อเสนอ

“...งั้นผลัดกันบางอาทิตย์ โรงเรียนซ้อมกีฬาวันอังคาร และวันพฤหัสบ้างก็ได้...”

คุณครูทั้งสามคนจึงยิ้มร่าออกจากห้องไป...

โรงเรียนน้อยที่พูดถึง เป็นโรงเรียนที่ตั้งอยู่ตามบ้านเรือนของนักเรียนรุ่นพี่ ซึ่งอาสามาเป็นครูน้อย และเพื่อนครูน้อยด้วยกันนี้ก็เป็นนักเรียนรุ่นพี่ที่อยู่บ้านใกล้เรือนเคียง เช่นเดียวกับนักเรียนในโรงเรียนน้อยที่มีบ้านเรือนอยู่ในละแวกเดียวกัน

โรงเรียนน้อยมีทั้งสิ้น ๙ โรงเรียน จำนวนครูมีมากน้อยขึ้นอยู่กับจำนวนนักเรียน

การเรียนการสอนเป็นการสอนปรับพื้นฐานของน้อง ๆ ที่ผ่านการเรียนรู้จากห้องเรียนมาแต่ยังไม่เข้าใจ และไม่มีพื้นฐานสำหรับการเรียนต่อในลำดับที่ยากขึ้น ซึ่งแน่นอนว่าคุณครูน้อยย่อมเข้าใจและเข้าถึงปัญหาได้เป็นอย่างดี

ใครถนัดวิชาอะไรก็สอนวิชานั้น

การเลือกบ้านเป็นโรงเรียนน้อย คุณครูน้อยจะพูดคุยกันและจะเลือกบ้านที่มีบริเวณกว้างขวาง ซึ่งแน่นอนว่าเจ้าของบ้านค่อนข้างจะเศรษฐานะในขั้นดี ซึ่งปัจจัยนี้ช่วยเสริมบรรยากาศการเรียนการสอนให้รื่นรมย์ขึ้น เนื่องจากบางทีอาจได้รับความเมตตาจากเจ้าของบ้านเป็นขนมนมเนยบ้าง เครื่องดื่มดับกระหายบ้าง

กระทั่งบางคร้ังก็ยังได้ผู้ปกครองมาร่วมแจมสอนบ้าง

กิจกรรมธรรมดาที่ไม่ธรรมดานี้สมประโยชน์กันหลายฝ่าย ทั้งโรงเรียน ผู้ปกครอง และตัวนักเรียนเอง

ผู้อำนวยการและคุณครูบอกว่าโรงเรียนได้รับประโยชน์เต็ม ๆ เนื่องจากผลสัมฤทธิ์ของนักเรียนดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด

ผู้ปกครองเห็นลูกหลานทำกิจกรรมดี ๆ ใช้เวลาว่างในการเพิ่มพูนความสามารถให้กับตนเอง แทนที่จะให้หมดเปลือง

ไปกับสิ่งล่อลวง มีที่ไหนที่จะไม่ชอบและสนับสนุน

นักเรียนในโรงเรียนน้อย ที่อาจเรียกว่าไปไม่ทันการเรียนการสอน ยังมีโอกาสกลับไปขึ้นขบวนได้ทัน และเริ่มเรียนรู้อย่างมีความสุขขึ้น

ครูน้อยที่เป็นผู้ให้ แท้ที่จริงก็ได้รับหลายสิ่งอย่าง ทั้งการฝึกจิตใจแบบ “จิตอาสา” กระทั่งเป็นการทบทวนฝึกฝนตนเอง ทำนองเดียวกับคำกล่าว “ยิ่งให้ยิ่งได้”

ผมถ้ามีโอกาสได้เข้าโรงเรียนน้อยนี้ตั้งแต่เด็ก ก็อาจจะคูณหารเลขได้ก่อนขึ้นมัธยม และน่าจะมีพื้นฐานเรียนจบจบ ม.๖ สายวิทย์-คณิต ได้ โดยไม่ออกเพียงตอน ม.๔ ซึ่งติดศูนย์ ๖ วิชา ทั้ง เคมี ฟิสิกส์ ชีวะ คณิตศาสตร์หลักและเสริม รวมทั้งภาษาอังกฤษ และความรู้ภาษาอังกฤษที่มีน้อยกว่าหางอึ่งก็น่าจะมาจากเหตุเดียวที่บรรดาครูน้อยวิเคราะห์ออกมา

เฮ้อ !!! เสียดายจริง ๆ เกิดผิดที่ผิดเวลาไปหน่อย