หนุ่มสาววัยทำงานสี่ห้าคน ดวงตาฉายแววเปี่ยมพลังแห่งความมุ่งมั่น ขมักเขม้นลงสีจากปลายพู่กันประดับแผนภูมิอักษรในกระดาษปรู๊ฟบนกระดานชาร์ทที่อยู่เบื้องหน้าอย่างวิจิตรบรรจง ขณะที่เพื่อน ๆ ที่นั่งล้อมวงอยู่บนโต๊ะเบื้องหน้ากระดานชาร์ท เอ่ยปากให้คำแนะนำการเขียนและตกแต่งอยู่เป็นระยะ

   ถัดออกไปสองช่วงโต๊ะ...

   หนุ่มสาวราวสิบคน นั่งล้อมวงพูดคุยกันเบา ๆ หลังจากที่ช่วยกันคิดและเขียนคำตอบลงบนกระดาษปรู๊ฟที่ติดอยู่บนกระดานชาร์ทตามโจทย์ของวิทยากรแล้วเสร็จ แน่นอนว่าหัวข้อการพูดคุยเป็นเรื่องราวที่สืบเนื่องมาจากโจทย์นั้น

   บรรยากาศในห้องประชุมขณะนี้ ผู้คนราว ๗๐ คน แยกกันนั่งล้อมวงเป็นกลุ่มย่อย ๖ กลุ่ม สมาชิกในกลุ่มมาจาก “ศูนย์” เดียวกันตามการจำแนกของศาสตร์ “นพลักษณ์” พวกเขาทั้ง ๖ กลุ่ม ช่วยกันระดมสมองเพื่อตอบคำถามจากวิทยากร

   การทำงานของหนุ่มสาวกลุ่มแรกที่กล่าวถึงข้างต้น เป็นการทำงานของกลุ่มที่มีสมาชิกมาจาก “ศูนย์ใจ” ส่วนกลุ่มถัดมาเป็นกลุ่มที่มีสมาชิกมาจาก “ศูนย์ฯสมอง”

   ผลงานของกลุ่ม “ศูนย์ใจ” บนกระดาษปรู๊ฟ ประกอบด้วยข้อความสั้น ๆ ตกแต่งด้วยภาพวาดที่ลงสีสันสวยงาม

   ผลงานของกลุ่ม “ศูนย์สมอง” บนกระดาษปรู๊ฟอัดแน่นไปด้วยข้อมูล แม้ไม่สวยงามแต่ก็ให้คำตอบกับโจทย์อย่างครบและถี่ถ้วน

   “ความแตกต่างของทั้งวิธีการทำงาน และผลงานของแต่ละกลุ่มมาจากความแตกต่างของลักษณ์ของแต่ละคน...” อ.ศิลา – ภิรัชญา  วีระสุโข วิทยากรฝึกอบรมนพลักษณ์ หัวข้อหนึ่งใน “โครงการอบรมหลักสูตรการจัดการความรู้โดยชุมชนนักปฏิบัติ เรื่อง การถอดองค์ความรู้ในงานพัฒนา”

   ผู้เข้ารับการฝึกอบรมในคราวนี้ คือ เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานของ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) หรือ “พอช.” เป็นหน่วยงานของรัฐที่มุ่งสร้างความเข้มแข็งของสังคมจากฐานรากของประเทศ ด้วยพลังองค์กรชุมชนและประชาสังคม ว่ากันว่าหน่วยงานนี้เป็นหน่วยงานชั้นนำของประเทศในด้านวิชากาการพัฒนาชุมชนและสังคม

   การอบรมนี้เริ่มต้นในสายวันหนึ่ง ทีมวิทยากร (กระบวนการ) เป็นทีมที่รวมตัวกันเฉพาะกิจซึ่งรู้จัก พบปะพูดคุยกันในโลกเสมือนจริง ทั้งสามคนเป็นบล็อคเกอร์ ใน www.gotoknow.org แน่นอนว่า หัวหน้าทีมคือ คุณเอก – จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร ทีมงานอีกสองคนคือ คุณศิลา - ภิรัชญา วีระสุโข และผม

   กิจกรรมแรกเป็นการเรียนรู้ศาสตร์ “นพลักษณ์” เพื่อ “การเรียนรู้ตนเองและเข้าใจผู้อื่น” ดำเนินการโดย คุณศิลา - ภิรัชญา วีระสุโข

   นพลักษณ์ หรือ Enneagram คือ เป็นศาสตร์ที่จะช่วยให้ผู้เรียนรู้จักและเข้าใจตนเองและผู้อื่นได้ดียิ่งขึ้น ซึ่งจะส่งผลต่อการปฏิบัติตัวต่อตัวเองและต่อผู้อื่นได้อย่างสอดคล้องเหมาะสมกับบุคลิค อีกทั้งยังจะช่วยให้สามารถระงับยับยั้งอารมณ์ต่าง ๆ ที่ไม่ดีได้มากขึ้น  

    กิจกรรมเริ่มจาก ให้ผู้เข้าร่วมแต่ละคนอ่านเอกสารที่ติดไว้บริเวณผนังข้างห้องประชุมทั้งสองด้าน เอกสารที่ติดไว้มี ๙ แผ่น แต่ละแผ่นเป้นคำอธิบายลักษณะของแต่ละลักษณ์ ตั้งแต่ลักษณ์ที่ ๑ ถึง ลักษณ์ที่ ๙ ตามการจำแนกของ     ศาสตร์นพลักษณ์จำแนกคนออกเป็น ๙ ลักษณ์ ได้แก่

   หลังจากที่อ่านจนครบทั้ง ๙ ลักษณ์แล้ว ก็ให้แต่ละคนเลือกว่าตนเองเข้าข่ายในลักษณ์ใด แล้วเดินไปหยิบเอกสารคำอธิบายลักษณ์ตนเอง ที่ท้ายห้องประชุม จากนั้นแต่ละคนก็เดินไปเข้ากลุ่ม

   กลุ่มหนึ่ง คือ กลุ่ม “ศูนย์ใจ” ประกอบด้วย ลักษณ์ ๒ ลักษณ์ ๓ และ ลักษณ์ ๔

   กลุ่มสอง คือ กลุ่ม “ศูนย์หัว” ประกอบด้วย ลักษณ์ ๕ ลักษณ์ ๖ และ ลักษณ์ ๗

   และ กลุ่มสาม คือ กลุ่ม “ศูนย์ท้อง” ประกอบด้วย ลักษณ์ ๘ ลักษณ์ ๙ และ ลักษณ์ ๑

   จากนั้นวิทยากรได้อธิบายบุคลิคของแต่ละลักษณ์ พร้อมยกตัวอย่างบุคคลประกอบในแต่ละลักษณ์

   ซึ่งบุคลิกโดยสรุปของแต่ละลักษณ์มีดังนี้

   ลักษณ์ ๑ คนสมบูรณ์แบบ (Perfectionist) เป็นผู้ที่อยู่กับความจริง มีหลักการและมโนธรรมสำนึก ดำเนินชีวิตตามอุดมคติของตนเอง

    ลักษณ์ ๒ ผู้ช่วยเหลือ (Helper) เป็นคนอบอุ่น ดูแลห่วงใย และรับรู้ความต้องการของผู้อื่นได้เร็ว

   ลักษณ์ ๓ นักสร้างแรงจูงใจ (Motivator) เป็นผู้ใฝ่สำเร็จ มีความกระตือรือร้น มองโลกในแง่ดี มั่นใจในตนเอง และมีเป้าหมายที่ชัดเจน

   ลักษณ์ ๔ ศิลปิน (Artist) เป็นคนโรแมนติก มีความรู้สึกอ่อนไหว อบอุ่น และเข้าอกเข้าใจผู้อื่น

   ลักษณ์ ๕ นักสังเกตการณ์ (Observer) เป็นนักคิด สนใจหาความรู้ เก็บตัว ช่างคิดวิเคราะห์

   ลักษณ์ ๖ นักปุจฉา (Loyalist) เป็นผู้จงรักภักดี มีความรับผิดชอบสูง ไว้ใจได้ เห็นคุณค่าครอบรัว เพื่อนฝูง หมู่คณะ ตรงไปตรงมา ไม่ประจบประแจงใคร

   ลักษณ์ ๗ นักวางแผน (Epicure) เป็นนักผจญภัยที่กระตือรือร้น มีชีวิตชีวา มองโลกในแง่ดี ชอบสร้างสรร์สิ่งใหม่ ๆ แสวงหาประสบการณ์ใหม่ ๆ อยู่ตลอดเวลา

   ลักษณ์ ๘ ผู้นำ (Challenger) เป็นคนที่ตรงไปตรงมา เป็นตัวของตัวเอง เด็ดขาด ตัดสินใจเร็ว ชัดเจน กล้าหาญ ตอบโต้เร็ว ไม่อ้อมค้อมคลุมเครือ

   ลักษณ์ ๙ นักไกล่เกลี่ย (Peacemaker) เป็นนักประสานสมานไมตรี ชอบความปรองดองสมัครสมานสามัคคีของหมู่คณะ/สังคม รักความสงบ ไม่ชอบความขัดแย้ง มีความอดทนสูง

   ในช่วงท้ายของการบรรยาย วิทยากรได้ฉายภาพต่าง ๆ ขึ้นบนจอหน้าห้องประชุม แล้วให้สมาชิกในแต่ละกลุ่ม อธิบายภาพ แทบไม่น่าเชื่อว่าการอธิบายภาพ ไม่ว่ากี่ภาพต่อกี่ภาพ แต่คำตอบที่ได้ก็เป็นแบบแผนเดียวกัน

   คำตอบของกลุ่ม “ศูนย์ใจ” จะเน้นไปทางสุนทรียะ อารมณ์ ความรู้สึก

   สำหรับคำตอบของกลุ่ม “ศูนย์หัว” จะเน้นไปในทางการกระทำ

   ส่วนคำตอบของกลุ่ม “ศูนย์ท้อง” จะออกไปในโทนการวิเคราะห์ในเชิงตรรกกะ การให้เหตุผล

   คำตอบเหล่านี้สอดคล้องกันอย่างไม่น่าเชื่อกับงานกลุ่มที่แต่ละกลุ่มช่วยกันตอบคำถามวิทยากรที่เกริ่นไว้ข้างต้น

   กิจกรรมการเรียนรู้ศาสตร์นพลักษณ์ ไม่เพียงทำให้แต่ละคนจะรู้จักและเข้าใจตนเองเพิ่มมากขึ้น ทั้งในด้านที่เป็นศักยภาพและข้อจำกัดเท่านั้น แต่ยังทำให้รู้จักและเข้าใจความแตกต่างระหว่างบุคคลได้เป็นอย่างดี ทำให้ตระหนักรู้ว่ามีคนอีกจำนวนมากที่มิใช่เป็นแบบเรา และคนจำนวนมากเหล่านั้นก็ยังมีความแตกต่างหลากหลายกันออกไปอีก

   นอกจากนั้นภายใต้บริบทและสถานการณ์เดียวกัน ท่าทีและปฏิกิริยาของคนที่มีลักษณ์แตกต่างกัน ก็จะแสดงออกต่างกันอีกด้วย

   ที่สำคัญทำให้การจัดกิตกรรมต่อ ๆ มาราบรื่นขึ้น เนื่องจากการเปิดใจซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากการเข้าใจตนเองและผู้อื่นมากขึ้นด้วย