การตรวจ Precancerouslesions ... รอยโรคที่ควรตรวจละเอียดคือรอยโรคก่อนมะเร็ง

1. รอยโรคสีขาว

เป็นรอยโรคที่สำคัญ และพบได้บ่อยคือleukoplakia มักเป็นแผ่นฝ้าสีขาว บาง หรือ หนา ที่สำคัญคือเช็ดไม่ออกทางคลินิกอาจดูไม่ออกว่าจะเป็นโรคอะไรได้ ทางพยาธิต้องตัดชิ้นเนื้อไปตรวจ ว่าแค่เป็น hyperkeratosis หรือเป็น dysplakiaหรืออาจเป็นมะเร็งระยะแรก

ถ้าเป็นตรงกระพุ้งแก้มก็ต้องส่งไปตัดอย่างแน่นอน ... บางที่บางๆ เราก็อาจจะไม่ได้สังเกตถ้าคนไข้ไม่ได้ตรวจลิ้น และเราไม่ได้ตรวจละเอียด จากประสบการณ์พบด้านข้างลิ้นไปทางด้านหลัง เป็นอันดับหนึ่ง เพราะฉะนั้นต้องตรวจดูให้ดี บนกระพุ้งแก้มก็มี ถ้าเราไม่ได้มองเลยเราก็พลาดได้เหมือนกัน

เวลาตรวจเขาก็จะใช้ผ้าก๊อสดึงออกมาไปด้านซ้าย ด้านขวา

Leukoplakia นี้การรักษาของหมอแต่ละคนก็จะแตกต่างกัน ประสบการณ์ของตัวเอง leukoplakiaถ้าตามไป จะมีเปอร์เซนต์สูงในการเป็นมะเร็ง Squamous cell carcinomaเพราะฉะนั้น ตัวเองจะไม่ค่อยตัด แต่แพทย์บางท่านตัดเลย บางท่านก็observe อันนี้ก็แล้วแต่ดุลพินิจ ของแต่ละคน ... ถ้าคนไข้ลำบากจะต้องตัด หรืออายุมาก มีโรคประจำตัว เราก็อาจ observe ไปก่อนก็ได้แต่ต้อง observe อย่างใกล้ชิด ... แต่ถ้าสามารถตัดได้ เพื่อความสบายใจและเพื่อถ้าเกิดเป็นแค่ Dysplakia ก็ตัดเลย

2.รอยโรคสีแดง น่ากลัวกว่า Leukoplakiaแต่เจอได้น้อยกว่า แต่เปอร์เซนต์กลายเป็นมะเร็งสูงกว่ามีลักษณะเป็นแผ่นแบนราบ หรือวงสีแดงเนื่องจากมีเส้นเลือดมาอยู่ที่บริเวณรอยโรคมากกว่าปกติเนื้อเยื่อบริเวณนี้มีโอกาสเปลี่ยนแปลงเป็น ดิสเพลเชียหรือมะเร็งระยะแรกได้สูง บางครั้งในแผ่นฝ้าแดงนั้นพบปุ่มนูนพร้อมกับมีจุดขาวๆ ของเคราติน (foci of keratosis) เกิดขึ้นด้วย

ส่วนนี้เป็นบริเวณด้านหลัง เป็นบริเวณเพดานอ่อน

กรณีนี้เกิดจากการใส่ฟันปลอมถ้าเป็นอย่างนี้ ก็แนะนำให้ตัดออกดีกว่า แต่บางทีฟันปลอมพูดยากเพราะว่า บางทีก็เกิดจากแผลที่ irritate จากฟันปลอมก็ได้ ก็ต้องลองobserve ดู

ถ้าเราคุยกับแพทย์ หู คอ จมูก บางท่านที่เขาเจอคนไข้ Oral cancer เยอะๆ เขาก็บอกว่าฟันปลอมนี้เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่ทำให้เกิด แต่ถ้า review articleก็จะถือว่าเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญด้วย เพราะฉะนั้น ในคนไข้ปกติถ้าเป็นแผลก็ให้คิดว่า เป็น traumatic ulcer แต่ว่าถ้าลองแก้แล้วไม่หาย แผลยังมีสีแดง มีขาว ก็ลองตัดดู

3. รอยโรคสีแดงๆขาวๆ มีเปอร์เซ็นต์สูงเสี่ยงมะเร็ง แต่ก็มีโรคอื่นๆที่มีสีแดง ขาว อาจต้องใช้ประสบการณ์ในการจำแนก แรกๆ อาจไม่ทราบแต่ถ้าได้ดูบ่อยๆ ก็จะเริ่มมีประสบการณ์ว่า อันไหนมีความเสี่ยงเป็นcancer อันไหนเป็นรอยโรคปกติ

4. รอยโรคก่อนมะเร็งที่มีสาเหตุจากเชื้อรา ลักษณะเป็นสีขาวๆมีสีแดงนิดหน่อย Candida สามารถ smear ดูได้เลย ถ้าเป็นมากขนาดนี้อาจเกิดจาก Candidal leukoplakia (Candidiasis มีหลายแบบ แต่แบบนี้เสี่ยงต่อมะเร็งช่องปากสูง) ต้องตัดออกมาดูว่ามี dysplakiaร่วมหรือเปล่า

ลักษณะที่ typical คือ เป็นฝ้าขาวและที่แตกต่างจาก leukoplakia คือ เช็ดออกได้ และมีแผลแดงอยู่ข้างใต้มีหลาย type

Pseudomembranous candiasis คือ typeที่ 2 เห็นเป็นจุดขาวๆ เช็ดออกได้ และมีแดงๆ ข้างใต้ พบได้บ่อยโดยเฉพาะในคนสูงอายุ เพราะว่าภูมิต้านทานของผู้สูงอายุก็จะต่ำลงติดเชื้อได้ง่าย

ที่น่ากังวล หรือเสี่ยงเป็น cancerได้ คือ Candidal leukoplakia เห็นเป็นขาวๆ

Atrophic candiadiasisเกิดใต้ฐานฟันปลอม ถ้าไม่ได้ถอดออกเลย พบได้บ่อย โดยเฉพาะใต้ฟันปลอมบนรักษาได้ด้วยการใช้ยาต้านเชื้อราที่ใช้ในช่องปากให้คนไข้แช่ฟันปลอมอยู่ 1 คืน หรือว่าจะพบที่ลิ้นก็ได้ 

5.รอยโรคอื่นๆที่เสี่ยงต่อมะเร็ง

รอยโรคที่เกิดเป็นมะเร็งได้เหมือนกันคือ Discoid lupus erythematosus เป็น autoimmune disease เป็นสีแดงๆขาวๆ เหมือนกัน เนื่องจากมันมีโอกาสเกิดเป็นมะเร็งขึ้นมาได้ ถ้า diagได้ว่าเป็น Discoid lupus erythematosusก็อาจจะช่วยในเรื่องการดูต่อว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงเป็นมะเร็งหรือเปล่า

รอยโรค lupus erythematosusลักษณะเหมือน cancer เป็นรอยแดงหรือฝ่อลีบล้อมรอบด้วยเส้นขาวบางอาจพบมีเส้นเลือดฝอยเล็กๆ รวมอยู่ด้วยบางรายมีลักษณะเหมือนรอยโรคไลเคนพลานัส และคล้าย cancer

รอยโรคที่มีความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งได้ คือ Lichen planusมีคนไข้ที่เป็นเยอะเหมือนกัน ก็มีความเสี่ยงในการเป็น cancer มีการform ได้ 0.5-3% เพราะฉะนั้น ถ้ามีคนไข้เป็น Lichen planusแล้วก็ตามไปนานๆ เช่น ตามไปอีก 5 ปี รอยโรคก็ไม่ได้ดีขึ้นเท่าไรก็อาจจะต้องผ่าดูอีกที ว่า มีการลุกลามไหม ถ้าในช่องปาก ก็คงต้องตัดดูLichen planus มีลักษณะค่อนข้าง typical เป็นลายเส้นสีขาวเป็นลายลูกไม้ มีหลาย type บางครั้งมีการฝ่อลีบหรือรอยถลอกของเยื่อบุผิว ผู้ป่วยมักมีอาการเจ็บแสบเมื่อรับประทานอาหารรสจัด และรสเผ็ด

บริเวณที่เป็นจะเป็นด้านหลังของกระพุ้งแก้ม และ buccal ด้านล่างถ้าเจอรอยโรคนี้ และเป็น 2 ข้าง ก็แน่ใจได้ว่า ไม่ใช่ cancerแต่ถ้าไม่แน่ใจก็ส่งไปตัด และตรวจดู ถ้าไม่แน่ใจว่าเป็น Lichen planusจริง

ถ้ามีแต่ลายเส้นสีขาวบางทีคนไข้ไม่มีอาการ ปกติจะไม่รักษาถ้าคนไข้ไม่มีอาการปล่อยทิ้งไว้ได้

Type นี้เปลี่ยนเป็น cancer ได้ ถ้าเป็นนานๆ คงต้องตัดชิ้นเนื้อไปดูบ้างถ้าพบบริเวณกระพุ้งแก้ม ใต้ลิ้นก็มี ลักษณะลายเส้นค่อนข้างชัดถ้าเป็นปื้นมากกว่านี้ อาจสงสัยว่าเป็น Leuplakia ก็ได้

รวมเรื่อง Early Detection