วันนี้ (19 พค.52) ไปที่บ้านท่ากว้าง นั่นก็คือ ชมรมผู้สูงอายุตำบลท่ากว้าง ต.ท่ากว้าง อ.สารภี เชียงใหม่ ที่นี่ มีคุณพ่อดี เป็นประธานชมรมฯ ไปครั้งนี้ก็เหมือนครั้งก่อนๆ ก็คือ ชาวชมรมผู้สูงอายุตำบลท่ากว้าง มาต้อนรับเรามากมาย พร้อมทั้งเพื่อนพี่น้องชาวสาธารณสุขด้วย

พ่อดีเล่าให้ฟังคร่าวๆ ว่า เรื่องส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ท่ากว้างเริ่มเมื่อปี 49 ด้วยการเห็นความสำคัญของฟันของพี่น้องประชาชน และรณรงค์ให้มีการดูแลช่องปากและฟันอย่างดี เปิ้นก็ว่า ถ้าหากฟันดีเราจะมีสุข ก็คือ ถ้าฟันดีแล้ว ขบเคี้ยวอาหารได้ดี ร่างกายก็จะสมบูรณ์ จิตใจก็ผ่องใส่ มันตึงตัวกันไปหมด และถ้าฟันดี ก็จะเป็นนิมิตหมายอันดีของผู้สูงอายุเราทั้งหลายทั่วประเทศ

ตอนนี้กลุ่มผู้สูงอายุเฮาที่นี่ได้รับความรู้แล้ว ก็พยายามกระจายไปให้ตำบลอื่น ดูแลช่องปากและฟัน มันจะเต็มร้อย เพราะว่า ความสัมพันธ์ไปชี้แนะ บอกว่า แปรงฟันผู้สูงอายุให้ดี ขบเคี้ยวอาหาร ก็อย่าไปขบเคี้ยวที่แข็งเกินไป ... แปรงฟันให้ถูกอนามัย เลือกเคี้ยวอาหารที่อ่อนนุ่ม

เวลาสอนนักเรียนที่ไปสอนฟ้อนเจิง ไปปะอาหารก็ไปสอนเขาเรื่องฟันด้วย แนะละอ่อนว่า ให้ไปบอกคุณพ่อคุณแม่ว่าอย่าไปซื้อขนมหวาน ขอเบี่ยงเบนเป็นผลไม้ก็ได้ ขนมอื่นก็ได้ที่ไม่หวาน ช่วยกันทำให้ฟันดี

ความสำคัญของฟันนี้ ตั้งแต่เด็กแรกเกิด จนถึงผู้สูงอายุวัยชรา ต้องมีการดูแลฟัน แปรงฟันถูกวิธี อย่ากินของหวานนักเกินไป

กิจกรรมก็จะมีต่อเนื่อง ได้ลงไปเยี่ยมผู้ป่วยที่บ้าน เป็นอัมพฤกษ์อัมพาต ก็จะมีการไปสอนแปรงฟัน เช็ดเหงือกและฟัน

คุณหมอกุ้งก็บอกว่า เปิดเทอมใหม่นี้ จะเขียนใบขออนุญาตให้พ่อไปสอนนักเรียนตามโรงเรียน ขอให้ผู้สูงอายุไปแนะแนวทางให้กับนักเรียนด้วย

คุณธนารัตน์ หัวหน้า สอ.ท่ากว้าง ได้เล่าถึงกิจกรรมของ สอ. ให้ฟังว่า จะมีโครงการต่างๆ ก็คือ

• โครงการปฏิบัติธรรมในวันวิสาขะบูชา ... ได้รับการสนับสนุนจาก อบต. ท่ากว้างทุกปีมีการนั่งปฏิบัติธรรม และมีคุณหมอมาพูดเรื่อง อยู่อย่างไรในผู้สูงอายุให้มีคุณค่า และมีความสุข
• โครงการข่วงพญ๋าคนเมืองล้านนาเพื่อสืบสานภูมิปัญญาพื้นบ้าน ... สืบสานภูมิปัญญาพื้นบ้าน
• โครงการพัฒนาศักยภาพชมรมผู้สูงอายุตำบลท่ากว้าง ... มีการจัดตั้งชมรมหมอเมือง อีกหน่อยจะเป็นศูนย์การแพทย์ทางเลือก มารวมตัวกันด้วยจิตอาสา มีวัดเป็นแกนนำ
• โครงการภูมิปัญญาดีที่ อบต. ... สืบสานภูมิปัญญาพื้นบ้าน เช่น การเล่นสะบ้า การนวดข้าว ตีข้าว จักสานต่างๆ เพื่อสืบสานให้คนรุ่นหลังได้สนใจ และเด็กได้มาเรียนรู้
• โครงการอบสมุนไพรผู้สูงอายุ เปิดอบสมุนไพรให้แก่ผู้สนใจ และผู้สูงอายุ ...
• โครงการเสริมสุขภาพแบบบูรณาการในชุมชน ... มีการสอนฟ้อนเจิงในกลุ่มสตรี อสม. แม่บ้าน และโรงเรียน
• โครงการสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก เพื่อสุขภาพ และคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ
• โครงการเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุผู้ด้อยโอกาส และผู้พิการในชุมชน ร่วมกับ อบต. ผู้นำชุมชน อสม. แม่บ้าน และผู้สูงอายุ ไปเยี่ยมผู้พิการผู้ด้อยโอกาส
• โครงการรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุประจำปี อบต. ดำเนินการให้

และคุณหมอกุ้ง (ทพญ.อัญชลี) ได้เล่าเรื่องของการส่งเสริมสุขภาพในผู้สูงอายุค่ะ

เรื่องของการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในชมรมฯ ทาง รพ.สารภีมีกรอบแนวคิดในการจัดกิจกรรม ก็คือ การให้ภาคีสร้างความเข้มแข็งให้ชมรม ร่วมไปกับการตรวจสุขภาพช่องปาก คัดกรองโรคทางระบบ และให้การส่งเสริมโดยทันตบุคลากร

กรอบแนวคิดแรก ภาคีเครือข่ายเรามาคิดร่วมกันว่า จะกระตุ้นให้ผู้สูงอายุมีการดูแลสุขภาพช่องปากอย่างไร โดยเชิญนายก อบต. มาพูดคุย วางแผนจะจัด Walk Rally

• เป็นการอบรมเชิงปฏิบัติการขึ้นที่ อบต. ที่ผ่านมา และเชิญเจ้าหน้าที่สาธารณสุขมาให้ความรู้เรื่องสุขภาพในผู้สูงอายุ มีการให้ความรู้เรื่องโภชนาการที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ มีการฝึกปฏิบัติตามฐานต่างๆ เช่น ฐานออกกำลังกาย การฝึกปฏิบัติการแปรงฟัน ผลัดกันตรวจฟัน และใช้สีย้อมฟันตรวจความสะอาด
• ผู้สูงอายุที่ได้อบรมแกนนำมาตั้งแต่ปี 2549 หมู่บ้านละ 2 คน เราก็จะให้แกนนำพาคู่หูมาด้วย ก็จะเพิ่มเป็น 30 คน และเชิญตัวแทนผู้สูงอายุของตำบลสารภี เข้ามาร่วมกิจกรรมด้วย เป็นความสัมพันธ์ระหว่างตำบล
• กิจกรรมเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุก็ยังทำอยู่ คุณพ่อมานพ เป็น อสม. วัดความดันให้ผู้สูงอายุ คุณแม่โสภาก็จะตรวจข้อมูลด้านสุขภาพ เวลาไปเยี่ยมผู้สูงอายุแต่ละครั้ง ก็จะเห็นพัฒนาการของผู้สูงอายุ ว่า มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น และถ้า อบต. ได้ไปเยี่ยมด้วย ก็จะได้รับการช่วยเหลือ การสร้างบ้าน การอาบน้ำดูแลร่างกายได้ดีขึ้น
• มีการไปติดตามผลการใส่ฟันเทียม และเรื่องการดูแลสุขภาพ

กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากของตำบลท่ากว้าง จะครอบคลุม คือ ส่งเสริมทั้งด้านโภชนาการ ก็คือ ทำอาหารรับประทาน รับประทานอาหารที่ครบ 5 หมู่ การดูแลด้านสุขภาพ มีการตรวจร่างกายเป็นประจำที่ สอ. เข้าวัด นั่งวิปัสสนา ด้านสมุนไพร

อีกกรอบแนวคิดหนึ่ง คือ เรื่องของการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เราจะมีตรวจ และคัดกรองโรคด้วยว่า ผู้สูงอายุมีโรคทางระบบ เช่น โรคเบาหวาน ความดันหรือเปล่า เพราะว่าโรคกลุ่มนี้สัมพันธ์กับสุขภาพช่องปาก ซึ่งกิจกรรมที่ทำ จะทำในชมรม ในคลินิกโรคเบาหวาน โรคความดัน และในคลินิกทันตกรรม ที่โรงพยาบาลด้วย จะมีแบบประเมิน F1 F2 ซึ่งแบบประเมิน F1 ผู้สูงอายุที่เป็นแกนนำตำบลท่ากว้าง สามารถช่วยเราได้ เน้นการบันทึกข้อมูลทั่วไป การวัดส่วนสูง ชั่งน้ำหนัก คำนวณ BMI และสัมภาษณ์เรื่องปัจจัยเสี่ยง เกี่ยวข้องกับสุขภาพช่องปาก คุณพ่อดีจะไปช่วยตรวจได้ ส่วน F2 ก็เป็นทันตบุคลากรทำ

ผู้สูงอายุที่เราได้ตรวจ คัดกรองไปแล้ว พบว่ามีความเสี่ยงต่อโรคในช่องปาก จะถามความสมัครใจว่าจะขูดหินปูน หรือเคลือบฟลูออไรด์วานิช ซึ่งผู้สูงอายุที่อื่นจะไม่ชอบการรักษา แต่ถ้าเป็นตำบลท่ากว้างทุกคนจะอยากขูดหินปูน