คุณหมอกัญกร หรือคุณหมอแอน เธออยู่ที่ สสจ.พังงา ค่ะ เธอได้มาเล่าภาพรวมการทำงานของจังหวัดพังงาไว้ให้พวกเราได้ฟัง เธอเริ่มต้นที่คำขวัญของจังหวัดพังงา คือ "แร่หมื่นล้าน บ้านกลางน้ำ ถ้ำงามตา ภูผาแปลก แมกไม้จำปูน บริบูรณ์ด้วยทรัพยากร" ... พังงาเป็นจังหวัดเล็กๆ ติดต่อกับ ระนอง สุราษฎร์ กระบี่ ภูเก็ต และทะเลอันดามัน มีประชากรผู้สูงอายุประมาณ 12% มีชมรมผู้สูงอายุ ทั้งหมด 72 ชมรม สมาชิก 19,000 กว่าคน มี รพ. 9 แห่ง และ 64 สอ.

นโยบายการทำงานผู้สูงอายุของพังงา คือ "สร้างรากฐานผู้สูงอายุให้เข้มแข็ง  เพื่อนำไปสู่ความแข็งแรงของสังคม"

การดำเนินงานส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ เริ่มต้นเมื่อปี 2551

สสจ.พังงา ทำงานส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ทั้ง 3 กลุ่มอายุ เราจะสร้าง Pilot model ที่ สสจ. จะลงไปทำก่อนตามนโยบาย และนำกิจกรรมต่างๆ ที่เราคิดไปทำในกลุ่มทดลองก่อน เช่น กิจกรรมในศูนย์เด็กเล็ก รร.อนุบาล รวมทั้งชมรมผู้สูงอายุ ที่จะมีชมรมนำร่อง เป็นชุมชนของตำบลกระโสม ... แนวคิดการทำ Pilot Model ก็คือ เพื่อหาแนวทางในการดำเนินงาน และเพื่อสร้างวัตถุดิบ เช่น สื่อ อุปกรณ์การสอน หรืออื่น เพื่อนำไปใช้ในกิจกรรม และจะขยายไปทำใน รพช. หรือพื้นที่อื่นๆ ต่อไป

การทำ Pilot ของชมรมผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นชมรมนำร่อง ทำ 3 กิจกรรม ก็คือ การให้ความรู้ การอบรมแกนนำ และ การให้บริการ

ภายใต้ทฤษฎีความเชื่อที่ว่า เราอยากรู้การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของคน ที่เข้าไปทำงาน เราคิดว่า อยากให้เขาดูแลสุขภาพของตัวเอง และเขาก็ปราศจากโรค เป็นความเชื่อทางด้านสุขภาพ (Health Belief Model) ... เมื่อเขามีความเชื่อ ก็จะทำให้เขาได้ดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง และมารับการรักษา

กิจกรรมที่สอง เมื่อมีการเสริมสร้างแกนนำแล้ว แกนนำจะไปทำต่ออย่างไร

และสุดท้าย เมื่อไปให้บริการแล้ว ... เขาเปลี่ยนพฤติกรรมแล้ว เขากลับไปดูแลไหม จะเกิดปัญหาสุขภาพช่องปากอีกหรือไม่

... ช่วงตอนต่อไปของพังงา ก็จะหาวิธีการที่จะสรุปผลการทำงานอย่างเป็นเหตุเป็นผลละค่ะ น้องยังอยู่ในระหว่างการหาข้อสรุปว่า เบื้องต้น เราควรจะให้บุคลากรของเราออกไปสอนแปรงฟัน หรือออกไปออกหน่วยให้บริการดี ...

แต่คุณหมอแอนบอกว่า ทั้งนี้ทั้งนั้น แม้ว่าพฤติกรรมอาจไม่ได้เปลี่ยนแปลง แต่เราก็ได้ทำความรู้จัก และได้ความสนิทสนมใกล้ชิดในชุมชน

ปี 2552 สสจ.พังงาเริ่มขยายในจังหวัด โดยประชุมชี้แจงให้กับชมรมผู้สูงอายุ (โดยชมรมฯ สมัครใจ) ทันตบุคลากร พยาบาล เจ้าหน้าที่ สอ. และแบ่งให้แต่ละ CUP จัดกิจกรรม และทำตามบริบทของเขา ... ตอนนี้อยู่ในช่วงติดตามผล และจัดให้แต่ละ CUP นำเสนอตัวเอง

คุณหมอแอนบอกว่าได้รับคำปรึกษา จาก ทพญ.สุดาดวง ว่า มาเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมทางสังคมดีไหม? ซึ่งจากการพูดคุยในกลุ่มงาน ทำความเข้าใจกัน ก็มาคิดว่า เราจะมาสร้างสิ่งแวดล้อมกัน ... โดยหารือกับชมรมผู้สูงอายุ จึงได้เป็นโครงการดูแลศูนย์เด็กโดยผู้สูงอายุ

วิธีการก็คือ หาตัวผู้สูงอายุ ให้ความรู้ ฝึกทักษะ และให้ผู้สูงอายุไปช่วยฝึกการแปรงฟันให้เด็กเล็ก และไปจัดกิจกรรมกับเด็ก ... ผลตอบรับที่ออกมาค่อนข้างจะดี มี Feedback ออกมาว่า ผู้สูงอายุไปสอนหลานที่บ้าน และหลานชอบมาก ซึ่งจะเป็นผลลัพธ์ที่กระตุ้นให้เขาได้รู้ว่า เขาก็ต้องไปทำกับตัวเองด้วย

และในโครงการนี้ เราพยายามสร้างประเด็นทางสังคม คือ สร้างสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม ให้มีกลิ่นอายของการดูแลสุขภาพช่องปาก และเป็นการบำเพ็ญสาธารณประโยชน์ ด้วยการทำบุญด้วย

รวมเรื่อง แลกเปลี่ยน และ เรียนรู้ เรื่องเล่าชมรมฯ ภาคใต้