คุณอรทัย จาก สสจ.พังงาค่ะ มาเล่าเรื่องกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมนำร่อง ของจังหวัดพังงา ซึ่งเลือกไปทำที่ ชมรมผู้สูงอายุวัดมาตุคุณาราม อยู่ที่ ต.กระโสม อ.ตะกั่วทุ่ง จ.พังงา มีสมาชิก 232 คน ชาย 78 คน หญิง 154 คน ... เพราะว่าที่ชมรมฯ นี้ ท่านประธานชมรมฯ ซึ่งเป็นอดีตข้าราชการกระทรวงสาธารณสุข ขอมา และที่นี่ใกล้ อ.เมือง มากกว่าตะกั่วทุ่งด้วย

กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพที่ชมรมทำอยู่ จะมี

• ตรวจวัดสายตา ปีละ 1 ครั้ง
• ตรวจสุขภาพประจำปี เจาะเลือดตรวจหาระดับน้ำตาล ไขมันโคเลสเตอรอล และไตรกรีเซอไรด์ ปีละ 1 ครั้ง
• ตรวจสุขภาพฟัน / กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก
• ออกกำลังกายร่วมกันเป็นประจำทุกวัน เช่น ไทเก๊ก และเปตอง สมาชิกจะมารวมตัวกันทุกวัน ก่อนบ่ายสามโมง ส่วนไม้พลอง สัปดาห์ละครั้ง มโนราห์บิก
• วิถีพุทธ เพื่อนช่วยเพื่อน คนไทยไร้พุง
• อื่นๆ เช่น ทำดอกไม้ประดิษฐ์ แกะสลักผักผลไม้ ร่วมงานประเพณีต่างๆ ของท้องถิ่น

ในปี 2551 สสจ. ทำ 3 โครงการ ก็คือ

• โครงการส่งเสริมทันตสุขภาพในผู้สูงอายุเพื่อสุขภาพฟันดี ชีวีมีสุข มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้ สร้างความสามัคคี และให้ผู้สูงอายุได้ทำงานร่วมกัน กิจกรรม คือ
  - ตรวจฟัน (ได้รับความร่วมมือจาก รพ.พังงา และ รพ.ตะกั่วทุ่ง)
  - การให้ความรู้เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ
  - กิจกรรมนันทนาการ สร้างความสนุกสนาน และตื่นตัวให้กับผู้สูงอายุ (ได้รับความร่วมมือนักวิชาการอนามัยสิ่งแวดล้อมที่ สสจ.พังงา)
  - ผู้สูงอายุร่วมกันทำกิจกรรมกลุ่ม ได้แก่ การจัดบอร์ดความรู้ และมอบรางวัล

• ต่อมา มองว่า เราน่าจะหาตัวช่วยในการทำงาน จึงดำเนินโครงการพัฒนาศักยภาพแกนนำผู้สูงอายุในการดูแลสุขภาพช่องปากแบบองค์รวม
  โครงการนี้เน้นให้แกนนำนำความรู้ที่ได้รับไปดูแลสมาชิกคนอื่นๆ ในชมรมได้ กิจกรรมที่มี คือ
  - มอบสิ่งสนับสนุน (ได้รับมาจากศูนย์อนามัยที่ 11)
  - การให้ความรู้
  - กิจกรรมนันทนาการ
  - กิจกรรมกลุ่ม ให้ผู้สูงอายุแบ่งกลุ่มคุยกัน มีใบงาน ให้แสดงความคิดเห็น ว่า เราจะทำอย่างไรให้ชมรมฯ มีสุขภาพช่องปากที่ดี ระดมความคิด และนำเสนอผลงาน
  - สรุปผลการประชุม

• โครงการที่สาม คือ โครงการติดตาม / ประเมินผล และให้บริการด้านทันตกรรม ในการตอบแบบสอบถาม จะสามารถนำมาประเมินผลการทำงานที่ผ่านมาว่า ผลตอบรับเป็นอย่างไรบ้าง

จากการทำกิจกรรมทั้ง 3 โครงการ สิ่งที่ สสจ. ได้รับก็คือ ได้ความสนิทสนมจากผู้สูงอายุ ได้ความคุ้นเคย ได้แนวคิด ได้การเรียนรู้ และแนวทางการทำงานว่า ในการทำงานครั้งต่อไป เราจะทำงานกับผู้สูงอายุในรูปแบบไหน

ปี 2552 เรามคิดกันว่า ทำอย่างไรที่จะดึงศักยภาพของผู้สูงอายุออกมา ... แนวคิดก็คือ การทำงานส่งเสริมให้ประสบความสำเร็จได้นั้น ต้องเชื่อมโยงกันระหว่างสังคมและตัวบุคคล จึงเป็นโครงการดูแลฟันเด็กโดยผู้สูงอายุ กิจกรรม ก็คือ ให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ กิจกรรมนันทนาการ สรุปผลการดำเนินงาน

ในวันที่เราทำกิจกรรมได้เชิญป้าเล็ก (อายุประมาณ 85 ปี) ท่านมีสุขภาพช่องปากดี คือ มีฟันใช้งานได้มากกว่า 20 ซี่ ใช้งานได้ดี เป็น Model ให้กับสมาชิก เราก็ให้ป้าคุยว่า ป้าดูแลตัวเองอย่างไร ถึงได้มีฟันใช้งานได้มากกว่า 20 ซี่ ทั้งๆ ที่ป้าอายุ 85 ปีแล้ว ท่านก็บอกว่า ท่านก็แปรงฟันทุกวัน และไม่ค่อยกินอาหารที่หวานจัด

• กิจกรรมวันนั้น มีการให้ความรู้ เรื่องของการดูแลสุขภาพช่องปากเด็ก การแปรงฟัน การใช้ไหมขัดฟัน และฝึกปฏิบัติจริง
• มีการแบ่งผู้สูงอายุเป็น 4 กลุ่ม แต่ละกลุ่มจะมีแกนนำ และพี่เลี้ยงประจำกลุ่ม คอยช่วยเหลือ ในเรื่องของการให้คำปรึกษา
• เมื่อฝึกปฏิบัติเสร็จ มีการประกวด ... ให้ส่งตัวแทนน้องหนู ที่แต่ละกลุ่มที่คิดว่า ท่านสามารถแปรงฟันได้สะอาดที่สุดมาประกวด โดยการให้ทันตแพทย์เป็นคนย้อมสีฟัน

คุณป้าเล็ก ... Model ฟันดีค่ะ

ผลการดำเนินการโครงการนี้ เนื่องจากเราแบ่งผู้สูงอายุ เป็น 4 กลุ่ม จึงนัดให้ผู้สูงอายุแต่ละกลุ่มเข้าไปทำกิจกรรมต่างๆ ทุกสัปดาห์ สลับกันไป ... การทำกิจกรรมแต่ละครั้งจะมีการจดบันทึกว่า วันนี้ แต่ละกลุ่มทำอะไรไปบ้าง เจอปัญหาอุปสรรคอะไรบ้าง และมีแนวทางการแก้ไขอย่างไรบ้าง เพื่อที่จะได้ขยายการดำเนินงานต่อไป ... ตอนนี้โครงการกำลังรอการประเมินผลค่ะ

รวมเรื่อง แลกเปลี่ยน และ เรียนรู้ เรื่องเล่าชมรมฯ ภาคใต้