เรื่องนี้ ดิฉันนำเรื่องที่หมออ้อยเคยไปเล่า มาเล่าสู่กันฟังต่อค่ะ ก็คือ เรื่อง เราควรให้ความสำคัญในเรื่องสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในเรื่องใดบ้าง

องค์การอนามัยโลก ได้ให้คำจัดความนี้ไว้ เมื่อปี 2548 ว่า "สุขภาพช่องปากเป็นองค์ประกอบสำคัญที่จะทำให้ผู้สูงอายุเป็น active aging และมีชีวิตอย่างเป็นปกติสุข"

และสุขภาพช่องปาก เป็นหนึ่งในปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่สัมพันธ์กับโรคเรื้อรัง ในทุกกลุ่มอายุ ปัจจัยทั้งหมด ได้แก่ เรื่องบุหรี่ อาหาร แอลกอฮอล์ ยา ออกกำลังกาย และปัจจัยทางจิตวิทยา และสุขภาพช่องปากก็เป็นปัจจัยหนึ่งในนี้ด้วย

สภาวะทันตสุขภาพในผู้สูงอายุ 60-70 ปี จากการสำรวจสภาวะช่องปากระดับชาติ เมื่อปี 2550

• ผู้สูงอายุมีฟันใช้งานได้ 20 ซี่ขึ้นไป ร้อยละ 54.8 พบว่า
  -  มีฟันผุ ร้อยละ 54.5 เป็นจำนวน 4 ล้านคน
  - รากฟันผุ ร้อยละ 20 จำนวน 1.3 ล้านคน
  - เหงือกอักเสบร้อยละ 98
  - โรคปริทันต์ ร้อยละ 68 จำนวน 4.2 ล้านคน
  - สูญเสียฟันทั้งปาก ร้อยละ 10.4 จำนวน 6.2 แสนคน

ปัญหาสุขภาพช่องปาก ที่พบในผู้สูงอายุ มี 6 เรื่อง คือ

• การสูญเสียฟัน
  - การสูญเสียฟัน ไม่ใช่เรื่องธรรมชาติ คนเราสามารถมีฟันดี ที่คงอยู่ในช่องปากได้ตลอดชีวิต เราสามารถจัดการการสูญเสียฟันได้
  - การสูญเสียฟัน ผู้สูงอายุมีการสูญเสียฟันทั้งปาก ร้อยละ 10.4
    ... ภาคกลาง ร้อยละ 19.7
    ... ภาคเหนือ ร้อยละ 5.9**
    ... ภาคตะวันออก ร้อยละ 8.7
    ... ภาคใต้ ร้อยละ 9.8
  - การสูญเสียฟัน ผู้สูงอายุมีการสูญเสียฟันทั้งปาก ร้อยละ 10.4
    ... ภาคกลาง ร้อยละ 19.7
    ... ภาคเหนือ ร้อยละ 5.9**
    ... ภาคตะวันออก ร้อยละ 8.7
    ... ภาคใต้ ร้อยละ 9.8
  - การมีฟัน 20 ซี่ ขึ้นไป ภาพรวมร้อยละ 54.8
    ... ภาคกลาง ร้อยละ 41.6
    ... ภาคเหนือ ร้อยละ 55.2**
    ... ภาคตะวันออก ร้อยละ 69.9
    ... ภาคใต้ ร้อยละ 48.5
  - ค่าเฉลี่ยจำนวนฟันที่มีในปากของผู้สูงอายุ ภาพรวมมี 18.1 ซี่
    ... ภาคกลาง 14.6 ซี่
    ... ภาคเหนือ 18.07 ซี่**
    ... ภาคตะวันออก 21.49 ซี่
    ... ภาคใต้ 17.73 ซี่
• ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการใส่ฟันเทียม
  - การสูญเสียฟันส่งผลกระทบต่อเรื่องต่างๆ 3 เรื่อง ก็คือ
    1. ความสามารถในการบดเคี้ยว การกิน
    2. ความจำ
    3. คุณภาพชีวิต แบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม คือ
        กลุ่ม 1 ด้านร่างกาย กินได้ พูดได้ ทำงาน ใช้ชีวิตประจำวันได้
        กลุ่ม 2 ด้านจิตใจ มีความสบาย ไม่ปวดฟัน พักผ่อนนอนหลับ ยิ้มแย้ม ภาวะอารมณ์ดี
        กลุ่ม 3 ด้านสังคม มั่นใจในการออกไปร่วม กิจกรรมในชุมชน
  - ปัญหาตามมาเมื่อใส่ฟันเทียม ทำให้เราต้องมีการแนะนำต่อ เพราะว่า หลังใส่ฟันเทียม ก็อาจมีการหลวม เจ็บ การไม่ถอดตอนกลางคืน ไม่ทำความสะอาด ก็จะทำให้เกิดเชื้อรา และฟันผุได้
• ฟันผุ/รากฟันผุ
  - กรณีรากฟันผุที่พบในผู้สูงอายุร้อยละ 20 ทำให้เกิดกลวิธีการป้องกันได้ด้วยฟลูออไรด์วานิช ในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีความเสียงต่อรากฟันผุ ซึ่งพบว่า ได้ผลดี แต่ต้องฝึกทักษะในการทำความสะอาดช่องปากของผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นด้วย
  - ปัจจัยที่ทำให้เกิดฟันผุ เกิดจากคราบจุลินทรีย์ น้ำตาล และน้ำลาย ก็จะเกี่ยวข้องกับ เวลาที่ควรแนะนำคนไข้ ในการดูแลความสะอาดช่องปาก
• โรคปริทันต์
  - ความสามารถกำจัดคราบจุลินทรีย์ได้ สามารถชะลอการเกิดโรคปริทันต์ได้
  - โรคปริทันต์มีความสัมพันธ์กับโรคทางระบบต่างๆ ได้แก่ เบาหวาน โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคระบบทางเดินหายใจ และการตั้งครรภ์ (ภาวะแม่คลอดก่อนกำหนด)
  - โรคทางระบบที่ทำให้โรคปริทันต์แย่ลง ก็คือ ภูมิคุ้มกันบกพร่อง ภาวะกระดูกพรุน ภาวะการตั้งครรภ์
• ภาวะน้ำลายน้อย
  - ถ้าไม่มีน้ำลาย การผุก็จะลุกลามไปได้อย่างรวดเร็ว เพราะในน้ำลายปกติจะมีแคลเซียมมากพอที่จะทำให้เกิดภาวะคืนกลับของแร่ธาตุได้ตลอดเวลา
  - การมีปากแห้ง จะทำให้เกิดแผลบริเวณริมฝีปากได้
• มะเร็งในช่องปาก
  - เราควรคำนึงถึง การป้องกันที่สามารถทำได้ เช่น จากปัจจัยเสี่ยงทั้งหลาย เช่น อาหาร แอลกอฮอล์ และงดบุหรี่

รวมเรื่อง ส่งเสริมสุขภาพ สว. พื้นที่ ศูนย์ฯ 8