เมื่อวันที่ 14-16 มิถุนายน 2553 ทีมงาน สว. สำนักทันตฯ โดยมี หมอแหวว หมออ้อย ดิฉัน กับน้องอ้อ (ทพญ.ปิยะนุช เอกก้านตรง) จากศูนย์อนามัยที่ 6 ขอนแก่น ค่ะ ชวนกันไปเยี่ยมเยียนน้องๆ ที่เมืองเลย เป็นตัวแทนภาคอีสาน สำหรับปีนี้

มาดูกันสิคะ ว่า ทันตฯ เมืองเลย เขามีกิจกรรมอะไรกัน 

“เมืองแห่งทะเลภูเขา สุดหนาวในสยาม” ... คำขวัญของจังหวัดเลย เป็นจังหวัดที่ตั้งอยู่เหนือที่สุดของภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 520 กิโลเมตร ตามเส้นทาง กรุงเทพฯ-ชัยภูมิ

หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับทันตฯ จะมีหน่วยงานด้านการศึกษา เขตพื้นที่การศึกษาเลย 3 เขต วิทยาลัยอาชีวศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย การศึกษานอกระบบโรงเรียน

เมืองเลยมีการแบ่งการปกครอง 14 อำเภอ 90 ตำบล 916 หมู่บ้าน มี 20 ชุมชนเมือง การบริหารราชการส่วนท้องท้องถิ่น ประกอบด้วย อบจ. เมือง 1 แห่ง เทศบาลเมือง 1 แห่ง เทศบาลตำบล 23 แห่ง และ อบต. 76 แห่ง

ข้อมูลทรัพยากรสาธารณสุข

สถานบริการ

• รพ.ภาครัฐ 15 แห่ง ประกอบด้วย รพท. 1 แห่ง รพช. 12 แห่ง รพ.จิตเวชเลยราชนครินทร์ 1 แห่ง และ รพ.ค่ายฯ 1 แห่ง
• สอ. มี สอ. ทั่วไป + ขนาดใหญ่ + รพ.สต 127 แห่ง ศสมช. (ศูนย์บริการสาธารณสุขมูลฐาน) 821 แห่ง ศตม. (ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อนำด้วยแมลง) 1 แห่ง และศูนย์บริการสาธารณสุขของเทศบาล 1 แห่ง
• เอกชน มี รพ.เมืองเลยราม 1 แห่ง

บุคลากรสาธารณสุข

• ปี 2552
  อัตราส่วนของแพทย์ต่อประชากร เป็น 1 ต่อ 5,252
  ทันตแพทย์ ต่อประชากร 1 ต่อ 16,310
  เภสัชกร ต่อประชากร เป็น 1 ต่อ 11,269
  พยาบาลวิชาชีพต่อประชากร เป็น 1 ต่อ 644 พอปี 53
• ปี 2553
  มีทันตแพทย์ต่อประชากร 1 ต่อ 15,117
  เจ้าพนักงานทันตสาธารณสุขต่อประชากร 1 ต่อ 9,535
• ณ ปัจจุบัน จังหวัดเลยมีทันตแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข 40 คน รพ.ค่าย 1 คน รวม 41 คน และ เจ้าพนักงานทันตสาธารณสุข 65 คน
• ทันตแพทย์เฉพาะทางมี 10 คน ได้แก่ ทันตสาธารณสุข ทันตกรรมทั่วไป ทันตกรรมจัดฟัน ทันตกรรมปริทันต์ ทันตกรรมคลองรากฟัน ศัลยศาสตร์ช่องปาก

ผลการดำเนินงานตามกลุ่มอายุ

กลุ่มหญิงมีครรภ์ มีกิจกรรม

• ตรวจสุขภาพช่องปาก
• ให้ทันตสุขศึกษาหญิงมีครรภ์ที่มาฝากครรภ์ครั้งแรก
• กิจกรรมการควบคุมคราบจุลินทรีย์ให้กับหญิงมีครรภ์ เน้นที่ทันตบุคลากรเป็นคนทำ มีทั้งทำในสถานบริการ และบริการเชิงรุกไป สอ.

สำหรับเด็กปฐมวัย มีกิจกรรม

• การตรวจสุขภาพช่องปากเด็ก
• ให้ทันตสุขศึกษาผู้ปกครองที่พาเด็กมารับบริการที่คลินิกเด็กดี
• การฝึกปฏิบัติแปรงฟันเด็ก 9-12 เดือน

กลุ่มเด็กที่อยู่ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก มีกิจกรรม

• ส่งเสริมป้องกันทันตสุขภาพเด็ก 3-5 ปี
• การตรวจ ฝึกปฏิบัติแปรงฟันในเด็กอายุ 3-5 ปี
• การประชุมผู้ปกครอง ให้ทันตสุขศึกษาผู้ปกครอง และฝึกผู้ปกครองตรวจสุขภาพช่องปากลูก
• บางอำเภอทาฟลูออไรด์วาร์นิชในศูนย์เด็ก
• การจัดผลไม้เป็นอาหารว่าง 3 วันต่อสัปดาห์

กลุ่มเด็กประถม มีกิจกรรม

• การสำรวจสภาวะทันตสุขภาพเด็กอายุ 12 ปี
• การจัดกิจกรรมหลังอาหารกลางวันในโรงเรียน
• โครงการโรงเรียนคู่หู
• โครงการยิ้มสดใส เด็กไทยฟันดี
• โครงการพัฒนาเครือข่ายเด็กไทยฟันดี

การจัดกิจกรรมในกลุ่มผู้สูงอายุ

จังหวัดเลยมีประชากรผู้สูงอายุร้อยละ 11.84 ของประชากรทั้งหมด มีกิจกรรม 3 โครงการ ได้แก่ ฟันเทียมพระราชทาน การส่งเสริมสุขภาพช่องปากตามชุดสิทธิประโยชน์ และชมรมผู้สูงอายุส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

สภาวะทันตสุขภาพของผู้สูงอายุจังหวัดอยู่ในสภาวะที่ไม่มีปัญหา พบว่า ร้อยละของการมีคู่สบฟันหลัง 4 คู่ขึ้นไป ร้อยละ 51.7 และฟันแท้กับฟันเทียม หรือฟันเทียมกับฟันเทียมเป็นร้อยละ 5.18 ร้อยละของผู้สูงอายุมีฟันใช้งานได้ 20 ซี่ขึ้นไป 55.68

โครงการฟันเทียมพระราชทาน

• มีการดำเนินการมาตั้งแต่ปี 2548
• เมื่อเริ่มมีโครงการ มีการประชาสัมพันธ์โครงการเป็นระยะผ่านสื่อวิทยุ หนังสือพิมพ์ท้องถิ่น เพื่อค้นหาผู้สูงอายุที่จะรับบริการ และออกเชิงรุกในชุมชน สอ. หรือหน่วยประชาสัมพันธ์ ตรวจ และนัดไปรับบริการที่โรงพยาบาล
• โรงพยาบาลจะตรวจ เตรียมช่องปาก และให้บริการใส่ฟันเทียมตามขั้นตอน รวมทั้งแนะนำวิธีดูแลการดูแลสุขภาพช่องปากตนเอง และการดูแลฟันเทียม โดยใช้เม็ดฟู่ทำความสะอาดฟันเทียม
• นัดมาตรวจซ้ำ
• และแต่ละปี มีการสำรวจความพึงพอใจของผู้สูงอายุที่ได้รับบริการใส่ฟันเทียม
• ผลการดำเนินงาน ทำได้เกิน 100%
• ปัญหาอุปสรรคในการดำเนินงาน มีบ้าง เช่น ผู้สูงอายุบางรายไม่ต้องการเตรียมช่องปากก่อนทำฟันเทียม บางรายใส่ฟันไม่ได้แต่ไม่มาแก้ไขเพราะว่าการเดินทางลำบาก
• และปัจจุบัน มีจำนวนผู้สูงอายุในโครงการลดลง
• และปัญหาเรื่องการเบิกค่าตอบแทน

โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากผู้สูงอายุ ตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม

• มีการตรวจ รักษา ดูแล นัดมาตรวจซ้ำ และให้บริการรักษา จนไปจบที่ฟันเทียม รวมทั้ง การตรวจ บันทึก ให้ทันตสุขศึกษา แนะนำการดูแลสุขภาพช่องปาก สอนแปรงฟันถูกวิธี ใช้เม็ดสีย้อมฟัน และนัดมารับบริการ ผลงานจะมี ภูหลวง เชียงคาน และเอราวัณ
• ปัญหาของโครงการนี้ ได้แก่
  - สถานที่ที่ให้ผู้สูงอายุทำความสะอาดช่องปาก ฝึกแปรงฟัน ไม่สะดวก
  - กิจกรรมที่ทำไม่สอดคล้องกับความต้องการของผู้สูงอายุ
  - การลงบันทึกข้อมูลในโปรแกรมไม่ครบถ้วน

เรื่องชมรมผู้สูงอายุ

• จังหวัดเลย มีชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็งหลายแห่ง เช่น ชมรมผู้สูงอายุเทศบาลเมืองเลย มี 20 ชุมชน 20 ชมรมฯ มีกิจกรรมในเรื่องของ การสอนทันตสุขศึกษา
• ชมรมผู้สูงอายุโรงพยาบาลวังสะพุง ค่อนข้างเข้มแข็ง เป็นข้าราชการบำนาญ การทำกิจกรรมเป็นลักษณะที่ค่อนข้างกระตือรือร้น กระฉับกระเฉง มีความคิดริเริ่มที่จะดูแลกันเอง กิจกรรมค่อนข้างต่อเนื่อง ดำเนินการได้ด้วยตัวเอง กิจกรรมส่วนมากเป็นเรื่อง การให้ทันตสุขศึกษา และตรวจ โดยตรวจในวันที่เป็นวันผู้สูงอายุ
• ชมรมที่สามารถดูแลตัวเองได้ มี 2 แห่ง คือ ชมรมผู้สูงอายุบ้านสาธรคอนสา ต.เชียงกลม อ.ปากชม และ ชมรมผู้สูงอายุบ้านภูเรือ ต.หนองบัว อ.ภูเรือ

 รวมเรื่อง ไปเยี่ยมน้องๆ เมืองเลย