ผอ.สุธา ผู้อำนวยการสำนักทันตสาธารณสุข มาชวนผู้สูงอายุร่วมด้วยช่วยกันขับเคลื่อนงานทันตฯ ค่ะ

ทำไมต้องทำเรื่องช่องปาก ... สุขภาพช่องปากสำคัญอย่างไร

เรื่องหลักๆ ของสุขภาพช่องปาก คือ การเคี้ยว กัด กลืน ปากเป็นส่วนประกอบหนึ่ง ของคุณภาพ และคุณภาพชีวิต … มีงานวิจัยของประเทศญี่ปุ่นที่บอกว่า ผู้สูงอายุเป็นโรคปอดบวม เนื่องมาจาก การกลืนที่ไม่ดี การสำลักบ่อย พบว่า เป็นเชื้อที่มาจากช่องปาก รวมทั้ง การติดเชื้อต่างๆ สามารถผ่านทางหลอดเลือดโยงไปสู่อวัยวะต่างๆ ของร่างกายได้ เชื่อมโยงไปตั้งแต่หัว แขน ขา และอื่นๆ ... นี่คือที่มาของ การที่เราต้องมาดูในเรื่องช่องปาก

ใครจะเป็นคนดูแล ปากของเรา

ใครจะดูแล … ตัวเองก็จะต้องดูแลตัวเอง เพราะว่า ใครๆ คงจะไปช่วยดูแลให้ไม่ได้เต็มที่

บทบาทของผู้ที่จะไปช่วยดูแลในชุมชนได้ ก็เช่น ชมรมผู้สูงอายุ องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น เทศบาล อบต. อบจ. โรงพยาบาล ศูนย์อนามัย สำนักทันตฯ ก็จะมีบทบาทที่จะช่วยในลักษณะที่แตกต่างกันไป

แต่หลักคือ ตัวเอง ที่จะต้องดูแลในเรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก ไม่มีอะไรยาก มีเคล็ดวิชาอยู่ 2 อัน ก็คือ 2-D ... diet และ dirty

diet คือ อาหาร … เพราะว่า อาหารทุกชนิดต้องเข้าทางปาก ผู้สูงอายุที่ไม่สบาย ทานไม่ได้ ช่วยตัวเองไม่ได้ อาหารอาจเข้าทางจมูก แต่ก็ต้องทำความสะอาดฟัน เพราะว่าเชื้อจุลินทรีย์ในปากเกิดขึ้นได้ทุกวัน

dirty คือ ความสกปรก หรือ เรื่องของเชื้อโรค เด็กที่เกิดมา ในปากยังไม่มีเชื้อที่ทำให้เกิดโรคฟันผุ เชื้อในช่องปาก เขาบอกว่า มาจากคนรอบข้าง ที่ไปสัมผัส คนป้อนข้าว ป้อนนม เชื้อจากผู้ดูแลถ่ายทอดไปสู่เด็กได้ … นี่คือ การส่งผ่านเชื้อจากแม่สู่ลูก หรือจากคนดูแลสู่ลูก

• บทบาทหนึ่งของชมรมผู้สูงอายุ ก็คือ ไปดูว่าคนดูแลลูกหลานเราเป็นอย่างไร เขาบอกว่า "ลูกรักฟันดี เริ่มที่ซี่แรก" ถ้าอยากให้ลูกหลานมีฟันดี ก็ต้องพัฒนา คือ 1. ถ้าไม่ให้กินน้ำอัดลม บ้านก็ต้องไม่มีน้ำอัดลม มีน้ำเปล่าเป็นหลัก 2. ขนมกรุบกรอบที่ทำให้เกิดฟันผุ ไม่อยากให้กิน บ้านก็ต้องไม่มี 3. ถ้าอยากสร้างนิสัยการอ่าน ก็ต้องอ่านหนังสือให้ลูก ให้หลาน 4. ถ้าไม่อยากให้ลูกดูทีวีไม่ดี ก็ต้องปิดทีวีตั้งแต่ 2 ทุ่ม
• การป้องกันทำอย่างไร … ก็ต้องมีการตรวจเป็นประจำ ดูสภาวะช่องปากว่าเป็นอย่างไรบ้าง ใครมีน้ำลายแห้ง เหนียว ก็จะมีฟันผุง่าย ถ้าเป็นโรคแล้วก็ต้องมาหาหมอรักษา ในฟันผุ เหงือกอักเสบ จะมีปริมาณเชื้อสูงมาก รูปร่างของเชื้อจะมีตั้งแต่กลม รี แท่ง เกลียว เชื้อจะรุนแรงมาก ถ้าเราเก็บสะสมไว้ เชื้อที่เป็นแท่ง หรือเกลียวมาเกาะติดกับฟันไม่ได้ ถ้าไม่มีเชื้อกลม เราจึงต้องแปรงฟันกำจัดเชื้อกลมออกไป
• เมื่อสูญเสียฟันไปแล้วก็ต้องใส่ฟัน
• เราต้องมีการออกกำลังกายให้กับกล้ามเนื้อปากและใบหน้า

ในชมรมผู้สูงอายุ เราเน้นการสร้างสุขภาพ ที่ผ่านมา ผู้สูงอายุทำกิจกรรมอะไรได้เยอะแยะไปหมด ตั้งแต่เรื่องของการจัดกิจกรรม การตรวจฟัน การฝึกแปรงฟัน การสร้างสิ่งแวดล้อม มุมความรู้ สร้างสิ่งแวดล้อมที่ปลอดน้ำอัดลม ขนมกรุบกรอบ สร้างนโยบายสาธารณะ จับมือกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ประกาศเป็นนโยบายสาธารณะ การไปศึกษาดูงาน การมีข้อมูล และการแลกเปลี่ยนเรียนรู้

เพราะว่า วัยผู้สูงอายุจะเจอปัญหานี้แน่นอน คือ ไม่มีฟัน ต้องใส่ฟัน ฟันผุ เหงือกอักเสบ ปริทันต์ เหงือกร่น รากฟันผุ แผลในช่องปาก น้ำลายแห้งซึ่งมาจากหลายสาเหตุ เช่น ฉายแสงจากมะเร็ง กินยารักษาความดัน ฟันสึก มีการแก้ไขปัญหา ตั้งแต่เรื่องฟันเทียม รากฟันเทียม ใช้ฟลูออไรด์ป้องกัน การฝึกทักษะการแปรงฟัน คัดกรองมะเร็ง

ปี 2554 เป็นปีที่หลายวิชาชีพได้ร่วมกันทำถวาย เพื่อเฉลิมพระเกียรติในหลวงฯ ในโอกาสมหามงคล 84 พรรษา ด้วยโครงการฟันเทียมพระราชทาน มีการดำเนินงานในกิจกรรมต่างๆ ก็คือ การใส่ฟันเทียม 30,000 ราย การทำรากฟันเทียม 3,000 ราย การส่งเสริมสุขภาพช่องปากประชาชนทั่วประเทศโดยชมรมผู้สูงอายุ 840 ชมรม และสร้างเป็นศูนย์เรียนรู้ 18 ชมรม

ภาคเหนือมีชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็งร่วมทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ซึ่งจะได้มีการสร้างกิจกรรม สร้างการเรียนรู้ และมีการประสานงานกันระหว่างภาคบุคลากร และภาคประชาชน เพื่อให้เกิดการพึ่งตนเองได้ และพึ่งบริการน้อยที่สุด จะได้ร่วมกันสร้างประเทศ สร้างสังคมให้อยู่เย็นเป็นสุขตลอดไป

รวมเรื่อง ภาคีเครือข่าย + ชมรมผู้สูงอายุ กับกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก