ชมรมผู้สูงอายุหลูบโพธิ์ อยู่ ม.5 ตำบลตลาดแร้ง อ.บ้านเขว้า จ.ชัยภูมิ ค่ะ ... วันนี้ คุณเหงี่ยม ปลื้มใจ ผู้แทนชมรมผู้สูงอายุ และคุณสายฝน ปราณีตพลกรัง พยาบาลวิชาชีพ สอ.หลุบโพธิ์ มาเล่าเรื่องให้ฟังค่ะ

ที่บ้านหลุบโพธิ์มีอาชีพหลัก ทำนา อาชีพเสริม ทอผ้าไหม มีการเริ่มโครงการส่งเสริมสุขภาพช่องปากเพื่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ ปี 2549 โดยมีแนวคิดและหลักการว่า

• ผู้สูงอายุมีความรู้และปฏิบัติตัวในการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเองได้ถูกต้อง
• เพื่อร่วมกันแก้ไขปัญหาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุและชุมชน
• ลดความเชื่อที่ผิดๆ ที่ปฏิบัติต่อๆ กันมา แต่ดั้งเดิม
• ให้มีหมู่บ้านต้นแบบ ในการดูแลสุขภาพช่องปาก

ชมรมที่บ้านหลุบโพธิ์ เป็นชมรมผู้สูงอายุที่เข้มแข็งและยั่งยืน มีการดำเนินกิจกรรมต่อเนื่อง เริ่มตั้งแต่ปี 2544 ถึงปัจจุบัน

• ได้รับคัดเลือกเป็นหมู่บ้านต้นแบบในการสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก อ.บ้านเขว้า
• ได้รับรางวัลที่ 1 ระดับประเทศในการประกวดผู้สูงอายุฟันดี 80 ปีขึ้นไป คือ คุณพ่อบุญมา ชัยเนตร อายุ 84 ปี และฟันของท่านยังครบ
• มีกิจกรรมที่ไปร่วมกันในชมรม ผู้สูงอายุจะไปร่วมกิจกรรมกัน เดือนละ 1 ครั้งอย่างน้อย

 

คุณพ่อบุญมา ชัยเนตร ค่ะ คนนั่งขวาสุด

โครงการต่างๆ ของผู้สูงอายุ จะมี

1. เตรียมความพร้อม โดยการประชุมคณะกรรมการชมรมผู้สูงอายุ เพื่อทำการชี้แจงรายละเอียด
2. จัดทำโครงการเพื่อขออนุมัติ และดำเนินงานตามโครงการ ดังนี้
   ... ให้ความรู้ และฝึกทักษะการดูแล และส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในผู้สูงอายุ และประชาชนทั่วไป
   ... การจัดหาทรัพยากรที่มีในชุมชน คือ ไม้คนทา มาจัดทำเป็นไม้ขัดฟัน เพื่อเป็นอุปกรณ์เสริมในการดูแลสุขภาพในช่องปากของผู้สูงอายุ
3. ติดตามประเมินผลการดำเนินงาน ซึ่งทางชมรมก็ได้ประเมินผลกันตลอดเวลา

อุปกรณ์เสริมในการดูแลสุขภาพช่องปาก

ภาพไม้คนทาค่ะ

• ทำจากไม้คนทา ซึ่งเป็นไม้ที่เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่หาง่ายอยู่ในชุมชน ทำจากต้นที่ไม่แก่มาก มีรสชาติฝาดเล็กน้อย
• วิธีใช้ ใช้ร่วมกับการแปรงฟันโดยใช้หลังจากแปรงฟันเสร็จเรียบร้อยแล้ว ใช้ขัด หรือถูไปตามคอฟัน ซอกฟันเพื่อให้ฟันสะอาดยิ่งขึ้น หรือผู้สูงอายุพกพาไป เวลาเดินทางไกล ใช้ทำความสะอาดซอกฟันหลังจากรับประทานอาหาร
• ขั้นตอนการทำยากพอสมควร แต่สำหรับคุณพ่อที่เป็นคนแก่จะรู้จักเรื่องไม้ เพราะว่า ไม้คนทาในพื้นที่จะมีมาก หาไม่ยาก แต่ถ้าเลือกต้นไม่ถูก ก็อาจจะทำออกมาไม่ดี
• มีรุ่นใหญ่ พกพาแทนแปรงสีฟันได้ รุ่นเล็กพกใส่กระเป๋าได้ วันนี้เอามาแต่รุ่นใหญ่

ในเรื่องของการผลิตสิ่งของต่างๆ ในหมู่บ้าน คุณเหงี่ยมก็เล่าให้ฟังว่า

• ไม้คนทาที่ชมรมคิดขึ้นมา เริ่มต้นจากพระธุดงค์ สมัยพระพุทธเจ้า สมัยก่อนออกป่าไม่มียา แปรงสีฟัน ก็ใช้สมุนไพรในป่า เพราะว่าเป็นสมุนไพรหมด ก็เอาไม้คนทามาตัด และทุบเป็นท่อน โดยเฉพาะพระ สมัยก่อนไม่มีค้อน ก็ใช้หิน นั่งภาวนาไปก็เคาะไป ปลายก็จะย่อลง และซอยออก และตอนที่ทำให้เป็นฝอย ต้องเอาเข็มเย็บผ้า ปักใส่ยางประมาณ 4 เล่ม และมาซอยเป็นฝอยๆ ไม่งั้นมันจะแข็ง
• ... ส่วนใหญ่ทำถวายพระในวัดวา หรือที่เดินธุดงค์ข้างนอก
• ผู้สูงอายุพอทำเป็นก็ทำใช้ของใครของมัน และก็เอามาอวดกัน
• กิจกรรมอื่นๆ ก็คือ ทำดอกไม้จันทน์ ทำไม้ขวดจากก้านมะพร้าว และทำเครื่องจักรสาน กระด้ง เปลจากไม้ไผ่ พวงหรีด ดอกไม้สด ดอกไม้แห้ง
• ที่กำลังริเริ่มก็คือ โครงการเพื่อนช่วยเพื่อน
• และมีการทำโลงศพฟรี

กิจกรรมการดำเนินงานต่อปี 2550

1. จัดทำและใช้ไม้ขัดฟันที่เป็นภูมิปัญญาในท้องถิ่นต่อเนื่อง
2. ให้ความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพในช่องปากแก่ผู้สูงอายุต่อเนื่อง (ทางหอกระจายข่าว โดยกระผมเองเป็นผู้ประชาสัมพันธ์ และให้ความรู้ทุกวัน ในงานพิธี โดยเฉพาะงานประเพณีต่างๆ เราก็จะแทรกเข้าไปด้วย ฯลฯ)
3. จัดตั้งกองทุนแปรงสีฟันและยาสีฟัน เพื่อให้สมาชิกชมรมมียาสีฟันและแปรงสีฟัน ที่มีคุณภาพ และราคาถูกไว้จำหน่ายในชุมชน
4. จัดสัมมนาขยายเครือข่ายการเสริมสร้างสุขภาพในช่องปากผู้สูงอายุ แก่เด็ก และเยาวชน แก่หมู่บ้านใกล้เคียง ซึ่งเดี๋ยวนี้ ทางชมรมฯ ได้ทำโครงการเพื่อนช่วยเพื่อน โดยผู้สูงอายุได้ตั้งกรรมการขึ้นมา 30 คน เพื่อที่จะขยายการดูแลผู้สูงอายุด้วยกัน ในการดูแลช่องปาก ทั้งหมดในตำบลตลาดแร้ง จะออกไปเยี่ยมและให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุตามหมู่บ้าน 18 หมู่บ้าน โดยรวมกันเป็นเครือข่าย แล้วก็แยกกันไป 1 คนต่อผู้สูงอายุ 5 คน

ปัญหาอุปสรรค

• สุขภาพของผู้สูงอายุบางท่าน (ที่เคลื่อนไหวตัวเองลำบาก) ทำให้การทำกิจกรรมร่วมกับสมาชิกท่านอื่นๆ ยาก
• ความเชื่อเดิมๆ ของผู้สูงอายุบางท่าน ในการดูแลสุขภาพในช่องปาก คือ ติดอยู่อย่างที่เดิม อย่างที่ว่า จะทำอย่างไรให้มาใช้วิวัฒนาการใหม่ๆ เช่น การแปรงฟัน ไม่ยึดติดกับถ่านไฟ ใบข่อย เกลือ นี่ก็เป็นความคิดที่ยึดแน่นกับผู้สูงอายุ

ข้อเสนอแนะ

• ควรให้มีโครงการอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ประชาชนได้ตระหนัก ถึงความสำคัญในการดูแลช่องปาก
• ควรมีงบประมาณสนับสนุนต่อ เพื่อกระตุ้นให้ประชาชน และผู้สูงอายุได้ปรับเปลี่ยนค่านิยมความเชื่อเดิมให้หมดไป ถ้าไม่หมดก็ขอให้ลดน้อยลงบ้าง

คุณเหงี่ยมได้ให้ความเห็นเพิ่มเติมว่า

• ตอนแรกยากพอสมควร ในการรวมตัวผู้สูงอายุเพื่อมาทำกิจกรรมในช่องปาก แต่พอคุณหมอไปให้ความรู้บ้าง เริ่มต้นเราก็ใช้เสียงตามสายบ้าง และก็ใช้คนต่อคน คือ ระหว่างผู้สูงอายุคนหนึ่งไปต่ออีกคนหนึ่ง และพูดให้เข้าใจ ท่านประธานก็จะบอกว่า เรามาร่วมกันทำกิจกรรมตรงช่องปากของผู้สูงอายุ ถ้าเราไม่ร่วม ฟันของเราก็จะไม่มี และเราก็จะไม่รู้อะไรใหม่ๆ
• พอพูดอย่างนี้แล้ว ผมก็ไป ปชส. ซ้ำ และคุณหมอก็เข้าไปเสริมด้วย ... ก็มีอยู่นิดหนึ่ง ตรงที่ผู้สูงอายุของชาวหลุบโพธิ์จะเรียบง่ายนิดหนึ่ง พอชักชวน เริ่มต้น 10 คน ก็ต่อมาจะมี 10, 20 เข้ามาเรื่อยๆ ครับ ก็เป็นผลพ่วงที่ง่ายขึ้นมา แต่เริ่มต้นก็มีปัญหานิดๆ ไม่มาก
• ผู้สูงอายุที่เริ่มต้นกิจกรรมเป็นคนทั่วไป ไม่ใช่ผู้นำ จะเป็นกลุ่มที่เป็นสมาชิก หรือคนที่อยู่ใกลชิดกัน และชักชวนเข้ามา เขารักสุขภาพช่องปาก เมื่อมีหมอมาให้ความรู้ ก็ได้รับรู้มากขึ้น ได้เรียนมากขึ้น และขยายต่อเนื่อง ผู้นำก็เลยเอาด้วย

แล้วประมาณ พค.-มิย. เราคงได้ไปเยี่ยมชม ชมรมผู้สูงอายุหลุบโพธิ์กันอีกครั้งหนึ่งละค่ะ