หมอจู จาก สสจ.ชัยภูมิ มาเล่าภาพรวมของชมรมผู้สูงอายุที่ได้ทำกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพช่องปากให้ฟังค่ะ

ในส่วนของ สสจ.ชัยภูมิ ในปี 2549 ได้มา ลปรร. ที่ศูนย์อนามัย พอกลับไปก็ให้ PCU ไปค้นหาวิธีการ เขียนโครงการ และดำเนินการออกมา

ส่วนของ PCU หลุบโพธิ์ ปี 2549 ที่ได้ดำเนินการแล้ว คือ

"มีประชุมแกนนำก่อนว่า จะทำอย่างไร ใช้อะไร เขาก็คิดกันเอง ที่ได้ออกมาคือ ไม้คนทา ที่เป็นสื่อ ทำให้ได้เห็นความสำคัญของทันตสุขภาพ เขาออกไปทางชุมชน มีการออกกำลังกายไปด้วย"

ที่ PCU บ้านเขว้า ปี 2549

"จัดประชุมอบรม แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ทำแบบสอบถาม
โดยครั้งแรก เรียกประชุมก่อนว่า จะทำอะไรกันบ้าง มีแกนนำเสนอ ไม้จิ้มฟัน ที่จะเป็นสื่อที่จะใช้ประกอบการสอนเรื่อง ทันตสุขภาพ โดยเขาก็อบรมกลุ่มทีมนำก่อน โดยมีการสอนเรื่องทันตสุขภาพ การแปรงฟัน สอนการใช้ “ไม้จิ้มฟัน” และให้แกนนำไปอบรมสมาชิกในชมรมผู้สูงอายุ
ให้มาเป็นแกนนำของการให้สุขศึกษาด้วย สอนด้วย และทาง รพ. คิดแบบสอบถามขึ้นเอง เพื่อประเมินความรู้ เพราะไม่รู้ว่าเขามีความรู้แค่ไหน และมีความรู้หรือเปล่า

ที่นี่มีการทำไม้จิ้มฟัน ที่มีด้ามจับเป็นชุด แจกให้กับสมาชิกค่ะ ... เวลาใช้จะทำให้ปลายไม้จิ้มฟันบานก่อน เพื่อไม่ให้เกิดอันตราย และจะไปทำความสะอาดบริเวณซอกฟันได้ ในวันอบรม เขาก็จะทำความสะอาดให้ดู โดยทำความสะอาดในบริเวณที่ย้อมสีฟัน โดยแกนนำ (ผู้สูงอายุ) พาทำเอง

มนส่วน PCU บ้านโสก และคอนสวรรค์ มีการทำกิจกรรมเหมือนกัน คือ

• ประชุมแลกเปลี่ยน ... เอาแกนนำมาคิดกันก่อนว่า ต้องการเรื่องอะไร มีปัญหาอะไร ซึ่งผลออกมาเขาบอกว่า ผู้สูงอายุส่วนใหญ่เสนอว่า เขามีปัญหาเรื่องโรคในช่องปาก เขาไม่ค่อยมีความรู้ เขาจึงคิดเรื่อง การรักษาและให้ทันตสุขศึกษา ในช่วงแรก
• ออกตรวจสุขภาพ ทันตสุขศึกษา 2 ชมรม
• นัดผู้สูงอายุที่มีปัญหา รับการรักษา
• พออบรมแล้ว ก็ประกวดผู้สูงอายุฟันดี และประกวดแปรงฟัน ระหว่าง 2 ชมรมแข่งกัน
• และจะมอบรางวัล และกองทุนแปรงสีฟัน-ยาสีฟัน

ในการประกวดครั้งแรก และมาจัดครั้งที่ 2 ผู้สูงอายุเห็นความสำคัญมากขึ้น ... คนที่เคี้ยวหมากก็ลดการเคี้ยวหมากเพิ่มขึ้นด้วย

ปัญหาและอุปสรรค

• ผู้สูงอายุ ... สุขภาพไม่ค่อยแข็งแรงในบางคน มีความเชื่อเดิมๆ หลายคน อยู่ที่ว่า รักษาฟันทำไม เดี๋ยวก็หลุด
• การทำแบบสอบถาม เขาก็จะทำได้ไม่ชัดเจน คือ อ่านไม่ออก
• ระยะเวลาโครงการน้อย ในช่วงของปี 49 จะสั้น-
• สถานที่จัดอบรม บางที่ก็ทำที่ศูนย์ฯ บางที่ก็ทำที่ รพ.
• การเก็บรวบรวมข้อมูล ยังได้ไม่ดีเท่าไร

ปัจจัยความสำเร็จ

• ความร่วมมือจากคณะกรรมการหมู่บ้าน สมาชิกชมรมผู้สูงอายุ แกนนำในชมรม อาสามัคร ประชาชน รวมถึงวัดด้วย (ของหลุบโพธิ์)
• มีสื่อ เครื่องมือที่ชมรมจัดหาขึ้นเอง ที่เป็นตัวกระตุ้นให้เห็นความสำคัญของสุขภาพช่องปาก เขาก็มีการทำกันขึ้นมาเอง
• ต้องมีการติดตามต่อเนื่อง ส่วนราชการต้องไปติดตามด้วย จึงจะเกิดงานต่อเนื่องได้

ข้อเสนอแนะ

• ควรมีการดำเนินการต่อเนื่อง
• งบประมาณเพียงพอ
• ควรจะมีขยายผล แกนนำ หรือทีมเครือข่ายสุขภาพผู้สูงอายุ

การเตรียมการดำเนินงาน ปี 2550

PCU หลุบโพธิ์

• จัดทำไม้คนทา ต่อเนื่อง
• ให้ความรู้ต่อเนื่อง (หอกระจายข่าว, งานพิธีต่าง ๆ ฯลฯ)
• จัดตั้งกองทุนแปรงสีฟัน-ยาสีฟัน
• จัดสัมมนาขยายเครือข่าย – เด็ก เยาวชน หมู่บ้านใกล้เคียง

PCU บ้านเขว้า

• เพิ่มชมรมผู้สูงอายุอีก 1 ชมรม
• สร้างกิจกรรม สร้างเสริมสุขภาพช่องปาก สอดคล้องกับวิถีการดำเนินชีวิต + ชุมชนมีส่วนร่วม

PCU บ้านโสก คอนสวรรค์

• - แกนนำ ... คนของ PCU บ้านโสก (40 คน) มาถ่ายทอดให้ สมาชิก ผู้สูงอายุพิการ เยี่ยมบ้าน 220 คน (ที่ชมรมคอนสวรรค์)
• ให้แกนนำตรวจคัดกรองด้วย ใครมีปัญหาอะไร และคนที่มีปัญหาก็ส่งมาที่ทันตฯ
• ให้แกนนำเป็นวิทยากร ในการถ่ายทอดความรู้ เดือนละ 1 ครั้ง ในวันที่มีกิจกรรม ประชุม หรือมารวมตัวกัน
• แลกเปลี่ยนเรียนรู้  วันพระ ว่าใครมีปัญหาอะไร และอยากรู้เรื่องอะไร
• จัดตั้งกองทุนแปรงสีฟัน-ยาสีฟัน เขามีอยู่แล้ว ที่จัดตั้งให้ไป และมีการดำเนินต่อเนื่อง จะจำหน่ายให้กับสมาชิก ครอบครัว ประชาชนด้วย
• จัดช่องทางพิเศษบริการแก่ผู้สูงอายุ สำหรับผู้พิการ
• ประเมินผลดำเนินงาน ในที่ประชุมประจำเดือนของชมรมผู้สูงอายุ ก็มีการไปติดตาม

แผนจังหวัดปี 2550

• PCU ดำเนินกิจกรรม
• ประชุมเสนอผลแลกเปลี่ยนเรียนรู้ 1 ครั้ง ที่จังหวัด
• ออกติดตามการดำเนินงาน 4 PCU  1 ครั้ง

คุณลุงสมปอง ศรีเสน ประธานชมรมผู้สูงอายุคอนสวรรค์ มาเล่าให้ฟังด้วยนะคะว่า

• ชมรมของพวกผมมีสมาชิก 220 คน เมื่อปีกลายเพิ่งได้มาอบรม และเข้าโครงการในเรื่องการดูช่องปาก และมีส่วนได้รับสนับสนุนจาก รพ.คอนสวรรค์
• มีการจัดทำเรื่อง กองทุนยาสีฟันต่อเนื่องมา และในปีนี้ ก็ยังดำเนินการอยู่ ต่อไปเหมือนที่หลายๆ ท่านได้พูด คือ กองทุนแปรง และยาสีฟัน
• ในส่วนที่จะมีกิจกรรมที่เด่นๆ ยังไม่มี เพราะว่า เราเพิ่งได้รับการสนับสนุนเมื่อปี 49 และเพิ่งสนใจ
• ส่วนที่เป็นสิ่งเดิมๆ เช่น กินหมาก เหน็บยาฉุน ทำให้ฟันเป็นหินปูนตามคอฟัน ซึ่งจะเป็นโรคเหงือก โรคฟันในช่องปาก จากที่ที่ได้สังเกตเห็นและคุยกันบ่อยๆ เขามีความสนใจในเรื่องช่องปากมากขึ้นกว่าแต่ก่อน
• กระผมจึงคิดว่า ถ้ามีผู้ไปสนับสนุนทั้งวิชาการ และทุนทรัพย์ เท่าที่คุณหมอทั้งหลายให้ความสนับสนุนอยู่ ก็คิดว่า โรคในช่องปากและลิ้นที่สนับสนุนในชุมชน ก็เป็นบ่อเกิดของโรคที่จะทำให้ร่างกายเสื่อมทรุดไปก่อนเหตุ เพราะฉะนั้นก็ขอสนับสนุนต่อครับ

แถมท้ายด้วยเทคนิคการทำไม้จิ้มฟันสักหน่อยนะคะ ... เป็นส่วนที่ผู้สูงอายุที่บ้านเขว้าทำกันเอง โดยคุณหมอชินวัฒน์ จาก รพช.บ้านเขว้า ได้เอาต้นแบบมาให้ดู และผู้สูงอายุบอกว่า ทำได้ ... ผู้สูงอายุท่านนั้นเป็นรองประธาน ท่านเก่งเรื่องงานช่าง ท่านก็อาสารับไปทำ และก็ทำได้ดี ก็ถือว่าค่อนข้างละเอียด เพราะการเจาะรูก็ต้องใช้ความเที่ยงตรงของมือพอสมควร จึงจะใช้สว่านเจาะลงไปได้ แต่ก็มีปัญหาอยู่ตรง ขนาดรูยังไม่พอดีกับไม้ และไม้ก็ยังมีหลายขนาด