จะทำอย่างไรให้เด็กๆ สนุกกับการเรียนรู้อักษรสามหมู่  ถ้าคิดกันโดยอาศัยนิยาม ไตรยางศ์ หรือ อักษรสามหมู่ คือระบบการจัดหมวดหมู่อักษรไทย (เฉพาะรูปพยัญชนะ) ตามลักษณะการผันวรรณยุกต์ ของพยัญชนะแต่ละหมวด

คำว่า ไตรยางศ์ มาจากคำในภาษาสันสกฤตว่า ตฺรยฺ (ไตร) ซึ่งแปลว่า สาม รวมกับ อํศ (องศ์) ซึ่งแปลว่า ส่วน ดังนั้น ไตรยางศ์ จึงแปลรวมกันได้ว่าว่า สามส่วน : อ้างจากวิกิพีเดีย

ถ้าคิดแบบผู้ใหญ่อักษรสามหมู่หรือที่เรียกว่า ไตรยางศ์ ก็คือการจำแนกตัวพยัญชนะออกเป็นสามกลุ่มตามระดับเสียงสูง กลาง ต่ำ แต่ถ้าคิดแบบเด็กชั้นประถม ๒ ที่ไม่เอา text เป็นตัวตั้ง การรู้จักกับไตรยางศ์จะไม่ตั้งต้นจากตัวรูปพยัญชนะที่เห็น แต่จะตั้งต้นจากเสียงที่ได้ยินกับหู

คุณครูหนึ่ง - ศรัณธร แก้วคูณ จึงได้คิดวิธีจัดกระบวนการเรียนรู้ ให้อักษรสามหมู่กลายเป็นเรื่องหมูๆ สำหรับเด็กประถม ๒ ด้วยวิธีการดังต่อไปนี้

สร้างภาวะพร้อมเรียนรู้สู่ความเข้าใจเรื่องเสียงพยัญชนะ

 ๑.  ท่อง ก - ฮ ประกอบจังหวะและการเคลื่อนไหว  เมื่อครูเดินตีกลองเป็นจังหวะไปที่ใครให้คนนั้นลุก

     ขึ้นเดินตามครูพร้อมท่อง ก – ฮ ทำเช่นนี้ไปจนครบทุกคน

๒.  ครูพานักเรียนเดินท่อง ก – ฮ มานั่งรวมกันวงกลมเพื่อเตรียมพร้อมเข้าสู่บทเรียน 

เริ่มต้นบทเรียนด้วยเกม   “ภาพคำนำสู่เสียงอักษร”

๑. ครูนำภาพสัตว์ให้เด็กดูรอบวงแบบเร็ว ๆ ๓ ภาพ

๒. ให้ผู้เรียนยกมือทาย ๓ คน ว่าภาพที่ ๑ - ๓ คือภาพอะไร เมื่อเด็กทายถูกให้นำรูปไปติดที่กระดานตาม

     แนวนอน  แล้วเขียนชื่อสัตว์ใต้ภาพนั้น

๓. ให้ผู้เรียนบอกพยัญชนะต้นของแต่ละคำ ออกเสียง สังเกตระดับเสียงที่ได้ยิน แล้วออกเสียงดังๆ พร้อม

    ทั้งทำท่าทางประกอบ  เช่น  

• ภาพเสือ   ทำตัวสูงพร้อมยกมือสูง ออกเสียงซ้ำกัน  ๓  ครั้งว่า  สอ  สอ  สอ
• ภาพกา    ส่ายเอวพร้อมกับไกวมือที่ระดับเอว  ออกเสียง  กอ   กอ  กอ
• ภาพช้าง  นั่งยอง ๆ มือส่ายระดับพื้น   ออกเสียง  ชอ  ชอ  ชอ

๔. ครูชูภาพให้ดู  ผู้เรียนทั้งห้องเคลื่อนไหวร่างกายตามระดับเสียง พร้อมทั้งออกเสียง (ไม่เรียงสูง กลาง  

     ต่ำ)  ตามภาพที่เห็นไปเรื่อยๆ

๕. ครูนำรูปบันได ๓ ขั้นเสียงมาวางตรงกลางห้อง ให้ผู้เรียนช่วยกันนำพยัญชนะต้นมาใส่เสียงตามระดับ

     เสียง       

 ๖. สนุกกับเกมทบทวนความรู้  “ชื่อสัตว์พารู้จักเสียงอักษร ๓ หมู่”

          -  ครูบอกกติกา

          -  แจกภาพกลุ่มละ  ๓  ภาพ

          -  แจกกระดาษ  “บันไดเสียง”

          -  ค้นหาพยัญชนะต้นของชื่อสัตว์ที่ได้มา

          -  นำพยัญชนะต้นไปวางที่บันไดเสียง

          -  แต่ละกลุ่มอ่านให้เพื่อนกลุ่มอื่นฟัง พร้อมกับแสดงการเคลื่อนไหวท่าทางตามระดับเสียงสูง

              กลาง ต่ำ  เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระดับเสียงคำไปด้วยกัน

๗. ผู้เรียนกลับไปนั่งที่โต๊ะ  ครูนำตะกร้า ๓ ใบไปติดไว้ที่กระดานหน้าห้อง โดยจัดให้ตะกร้า ๓ ใบวางอยู่ใน

     ลักษณะเหลื่อมกันให้เห็นเป็นระดับ สูง กลาง ต่ำทางด้านขวาของกระดานมีตัวพยัญชนะทั้ง ๔๔ ตัวติด

     อยู่  

๘. ทำกิจกรรม  “จัดฉันใส่ตะกร้า”

          -  ผู้เรียนออกเสียงพยัญชนะไทย  ๔๔  ตัว ให้ชัดเจน 

          -  แบ่งผู้เรียนเป็น  ๒  กลุ่ม 

          -  แจกพยัญชนะทั้ง ๔๔ ตัวให้กลุ่มละชุด

          -  สมาชิกในกลุ่มช่วยกันนำพยัญชนะไปใส่ตะกร้า ๓ ใบ ให้ตรงกับระดับเสียง

          -  ช่วยกันตรวจสอบความถูกต้องด้วยการลองออกเสียงทบทวนอีกครั้ง

๙. ครูตั้งคำถามเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการสรุปความรู้ที่ได้ปฏิบัติไปแล้วร่วมกัน

๑๐.ครูนำเข้าสู่ความรู้เรื่องหลักภาษาที่ควรทราบ “การแบ่งพยัญชนะตามระดับเสียงสูง กลาง  ต่ำ  เรียกว่า 

     “ไตรยางศ์”  กลุ่มพยัญชนะที่มีเสียงสูง เรียกว่าว่า“อักษรสูง” กลุ่มพยัญชนะที่มีเสียงต่ำ เรียกว่า   

     “อักษรต่ำ” กลุ่มพยัญชนะที่มีเสียงกลาง เรียกว่า “อักษรกลาง”

๑๑.ทำแบบฝึกหัด 

๑๒.ท่องกลอนดอกสร้อยพร้อมกัน

กลอนดอกสร้อย

ไตรเอ๋ยไตรยางศ์

อักษรกลางมีเก้าตัว

อักษรสูงนับถ้วนทั่ว

สิบเอ็ดตัวครบพอดี

เด็กเด็กจ๋าจงจดจำ

อักษรต่ำยี่สิบสี่

รวมสามหมู่ให้เข้าที่

สี่สิบสี่พยัญชนะเอย

๑๓. แลกเปลี่ยนเรียนรู้ “เทคนิคการจดจำอักษร  ๓  หมู่  (ไตรยางศ์)”

-          ออกเสียงและสังเกตระดับเสียงว่าเป็นเสียงอะไร ไม่ต้องจำเยอะ

-          นำพยัญชนะต้นของคำ มาแต่งให้เป็นประโยคเพื่อช่วยให้จำได้ง่าย

-          จำตัวอักษรเฉพาะเสียงสูงและเสียงกลาง ส่วนเสียงต่ำไม่ต้องจำ เพราะมันเยอะ ถ้ารู้เสียงสูง  และเสียงกลาง แล้วจะรู้เองว่าอักษรต่ำเป็นตัวอะไร

-          จดจำจากบทดอกสร้อยที่ครูให้ท่องก็จะรู้ได้ว่าอักษรแต่ละหมู่มีกี่ตัว  

 ชิ้นงาน

๑.  งานเดี่ยว ทำผังมโนทัศน์คำอักษรสูง อักษรกลาง อักษรต่ำ จากบทเพลง

๒.  งานกลุ่ม นำกลุ่มอักษรสูง  อักษรกลาง  อักษรต่ำ  มาแต่งให้เป็นเรื่องราวตามใจชอบเพื่อช่วยจำ