ทั้งนี้ นอกจากโครงการฯ จะตั้งใจให้เกิดการฟื้นฟูป่าบนพื้นที่ ๑๔,๐๑๕ ไร่ของเทือกเขาป่าพญาไพรให้กลับมาเขียวชอุ่มอีกครั้งแล้ว ที่สำคัญยังได้ดึง “การมีส่วนร่วมของชุมชนทุกภาคส่วนให้เข้ามามีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนของการฟื้นฟูป่า” ซึ่งถือเป็นแหล่งต้นน้ำและแหล่งอาหารของชุมชน เป้าหมายก็เพื่อให้เกิดความรัก ความหวงแหน และความรู้สึกเป็นเจ้าของป่าที่ต้องช่วยกันถนอมใช้อย่างยั่งยืน แสดงออกทั้งในรูปแบบของการประชุมระดมความคิดเห็น และ การจัดตั้งอาสาสมัครปลูกป่า (อสป.) ที่นับได้ว่าเป็นต้นกล้าต้นแรกของการ “ปลูกคนให้รักป่า” โดยให้แต่ละหมู่บ้านได้เลือกตัวแทนเข้ามาทำงานเป็นตัวกลางในการประสานความเข้าใจและประสานความร่วมมือระหว่างชุมชนกับโครงการฯ อสป.นับได้ว่าเป็นผู้ที่มีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนงานในโครงการปลูกป่าฯ ให้ประสบผลสำเร็จ

ในจำนวนตัวแทนชาวบ้านนี้เอง “อาและ อ่วยแม” ชาวอาข่าจากหมู่บ้านพญาไพรเล่ามา วัย ๓๘ ปี ที่วันนี้ก้าวมาเป็นเจ้าหน้าที่โครงการปลูกป่าฯ และเป็นเจ้าหน้าที่ดูแลการปลูกชาน้ำมันของโครงการศึกษาและพัฒนาการปลูกชาน้ำมัน มูลนิธิชัยพัฒนา อย่างเต็มตัว หนึ่งในผู้นำที่ถูกเลือกมาเป็น อสป.ในโครงการ ซึ่งตลอดระยะเวลาในการเข้ามามีส่วนร่วมในการพลิกฟื้นคืนความสมบูรณ์ให้แก่เทือกเขาป่าพญาไพรนับเป็นช่วงเวลาที่เขามีความภาคภูมิใจเป็นอย่างยิ่ง

แรกเริ่มเดิมที อุปนิสัยส่วนตัวของอาและก็เป็นคนมีอัธยาศัยดี เสียสละ ชอบช่วยเหลือคนอื่นอยู่แล้ว โดยเป็นตัวแทนของครอบครัวช่วยงานชุมชนเสมอๆ เพราะทราบดีว่าคนเราหากจะอยู่ร่วมกันอย่างเป็นสุข ก็ต้องรู้จักการพึ่งพาอาศัยกัน อาและพูดให้ฟังว่า “คนเราเกิดมาแล้วถ้าสามารถทำอะไรให้คนอื่นเขาได้ เราก็รู้สึกภูมิใจไปด้วย เพราะคนที่ยากจนกว่าเรายังมี คนที่ลำบากกว่าเราก็ยังมี”

ด้วยความตั้งใจดีนี้ทำให้ที่ผ่านมาอาและได้รับความไว้ใจจากชาวบ้านให้เป็นสมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) และเป็นอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) นานถึง ๗ ปี ประกอบความจัดเจนพูดได้ถึง ๔ ภาษา คือ ภาษาอาข่า ภาษาลาหู่ ภาษาจีน และภาษาไทย .....

อาและเล่าว่า ครั้งแรกเมื่อได้ยินว่าจะมีโครงการปลูกป่าฯ เข้ามาในพื้นที่ ชาวบ้านก็กังวลใจอยู่ไม่น้อย เพราะกลัวว่าโครงการปลูกป่าฯ จะทำให้พวกเขาไร้ที่ดินทำกิน “พอได้ยินว่าจะมีโครงการฯ เข้ามาปลูกป่า ผู้นำก็มาชี้แจงและระดมความคิดเห็นกันว่าชาวบ้านจะเห็นด้วยไหม แรกๆ ชาวบ้านไม่ยอม โต้แย้งกันระหว่างผู้อาวุโสในชุมชนและผู้นำทางการที่มาแจ้งข่าว ที่ชาวบ้านไม่ยอมเพราะกลัวจะเสียพื้นที่ทำกิน แต่ชาวบ้านจำนวนมากก็รู้มาจากญาติๆ ที่อยู่ดอยตุงดีว่า โครงการปลูกป่าฯ ที่ดอยตุง ทางโครงการฯ ไม่เอาเปรียบชาวบ้าน แต่ก็ยังไม่มั่นใจ เพราะไม่ทราบหลักการทำงานของโครงการฯ ชาวบ้านบางส่วนก็กลัวว่าเมื่อปลูกป่าหมดแล้วจะเอาพื้นที่ไหนทำมาหากิน”

ส่วนตัวอาและเองยอมรับว่าเวลานั้นก็มีความกังวลใจในตัวโครงการฯ อยู่เช่นกัน เป็นที่มาที่ทำให้เขาตัดสินใจวางมือจากหน้าที่การงานที่แปลงเกษตรของครอบครัวมาทำหน้าที่เป็นหูเป็นตาแทนชาวบ้านตลอด ๓ เดือนแรกของโครงการฯ ทั้งๆ ที่ไม่มีค่าตอบแทนใดๆ เพื่อดูว่า “โครงการฯ นี้เป็นของจริงหรือไม่ ทำงานกันจริงๆ หรือแค่มาดูแล้วทิ้งไปเหมือนกับโครงการอื่นๆ”

เมื่อเวลาผ่านไป ๓ เดือน ตัวอาและเองจึงมีความเชื่อมั่นในโครงการฯ มากขึ้น จากการที่โครงการฯ ได้ทำตามคำมั่นสัญญาว่าจะยึดหลัก ให้ความนับถือ เกรงใจ ไม่เอาเปรียบชาวบ้าน และนำเงื่อนไขของชาวบ้านมาเป็นแนวทางหลักของโครงการฯ อาและได้ขยับบทบาทจากผู้สังเกตการณ์มาเป็นอาสาสมัครปลูกป่าของหมู่บ้านและทำหน้าที่ของเขาอย่างขันแข็ง อย่างไรก็ดี การทำให้ชาวบ้านเชื่อมั่นในโครงการฯ ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย อาและอธิบายต่อไปว่า แรกๆ ชาวบ้านครึ่งต่อครึ่งไม่เชื่อว่าโครงการฯ จะต้องการฟื้นฟูป่าอย่างจริงจัง หรือจะรับฟังปัญหาของชาวบ้านจริงๆ หรือไม่

อาและในหมวกของผู้สังเกตการณ์จึงทำหน้าที่เป็นตัวกลางที่ต้อง....

วางตัวให้เป็นกลางมากที่สุด ทั้งนำข่าวสารจากโครงการฯ ไปสื่อสารกับชาวบ้าน กับทั้งคอยชี้แปลงและให้ข้อมูลแปลงทำกินของชาวบ้านแก่เจ้าหน้าที่เพื่อการจัดสรรที่ดินทำกินใหม่ นอกพื้นที่ทำกินเดิมซึ่งอยู่ในพื้นที่วนอุทยานและเป็นแหล่งต้นน้ำที่สำคัญซึ่งควรอนุรักษ์ไว้ พร้อมกันนั้นอาและยังเป็นปากเสียงแทนชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบจากการถูกยึดพื้นที่ทำกิน

“มีอยู่คนหนึ่งไม่มีที่ทำกิน ต่อมาญาติให้ที่แปลงหนึ่งเพื่อปลูกชา กำลังได้ผล พอดีกับที่โครงการฯ เข้ามาและต้องย้ายที่ของเขาเพราะอยู่ต้นน้ำ ก็มีคนไปบอกเขาว่าที่ของเธอถูกยึดแล้ว ก็เสียใจร้องไห้เลย ไม่ยอมกินข้าว ๓ วัน ๔ วัน เราก็ไปช่วยพูดกับทางโครงการฯ ให้เขาเข้าใจความเป็นจริงที่ถูกต้อง โครงการก็จัดหาพื้นที่ให้ใหม่ และยอมให้เก็บผลผลิตชาต่อไปได้ จนกระทั่งพื้นที่ใหม่จะได้ผลผลิต แต่ทั้งนี้ก็ห้ามตัดไม้ในพื้นที่เดิมเพิ่มอีก” อาและเล่าให้ฟังอย่างน่าสนใจ เช่นเดียวกับพื้นที่ทำกินของชาวบ้านคนอื่นๆ ซึ่งอาและก็เอาใจใส่อาสาเป็นธุระให้ทุกคนจนมีหลักฐานพื้นที่ทำกินเป็นของตัวเอง

“เราฟังเสียงส่วนมาก เหตุผลของหลายฝ่าย และความคิดเห็นของผู้นำชุมชน เชื่อว่าเราทำในสิ่งที่ถูกต้องแล้ว อย่างเรื่องการปลูกชาน้ำมัน ต่อไปชาน้ำมันจะเป็นพืชเศรษฐกิจตัวใหม่ มาตอนนี้ ชาวบ้านที่อยู่ในพื้นที่ปลูกป่าพอใจที่ได้เข้าร่วมโครงการฯ เพราะชาวบ้านในพื้นที่โครงการฯ มีพื้นที่ทำกินของตัวเองชัดเจนทุกคน”

แต่ในขณะที่ช่วยคนอื่น ตัวอาและเองกลับต้องเสียที่ดินกว่า ๓๐ ไร่ไปในครั้งนั้น เนื่องจากการสื่อข้อมูลที่คลาดเคลื่อนว่าทางโครงการฯ ต้องการให้เฉพาะผู้ปลูกไม้ผลเท่านั้นที่มีสิทธิ์ยืนยันที่ทำกินได้ แต่ตัวอาและเองมีแต่พื้นที่ปลูกไม้ล้มลุกอย่างข้าวและข้าวโพดจึงไม่ได้ยืนยันสิทธิ์ แม้ภายหลังอาและจะทราบข่าวสารที่ถูกต้อง แต่เขาก็ไม่คิด...

หลังจากการดำเนินโครงการผ่านไปจนครบขวบปี ผืนป่าต้นน้ำและป่าอนุรักษ์เริ่มกลับฟื้นคืนความอุดมสมบูรณ์ ชาวบ้านมีรายได้เพิ่มจากป่าเศรษฐกิจ ป่าใช้สอย และพื้นที่ทำกินที่จัดสรรโดยโครงการฯ เวลานี้ ชาวบ้านในตำบลเทอดไทยซึ่งเคยมีรายได้เฉลี่ยต่อครัวเรือนเพียง ๑ หมื่น ๘ พันบาท/ปีเมื่อตอนเริ่มโครงการ ก็เพิ่มสูงขึ้นเป็นเฉลี่ย ๔ หมื่นบาทต่อครัวเรือน เสียงสะท้อนความไม่พอใจก็หมดไป

ปัจจุบัน อาและได้เปลี่ยนหน้าที่จากการเป็นอาสาสมัครปลูกป่ามาเป็นเจ้าหน้าที่โครงการปลูกป่าฯ อย่างเต็มตัว มีหน้าที่ส่งเสริมให้ชาวบ้านดูแลป่า พร้อมกันนั้นก็เตรียมพร้อมสำหรับหน้าที่ดูแลการปลูกชาน้ำมันของชาวบ้านในโครงการศึกษาและพัฒนาการปลูกชาน้ำมัน สิ่งที่เขาภูมิใจที่สุดของการได้ทำหน้าที่อาสาสมัครปลูกป่า และเจ้าหน้าที่โครงการปลูกป่าฯ ก็คือ การได้ช่วยเหลือชุมชน และได้ปฏิบัติงานสนองพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จย่า

ดาวน์โหลด