เรื่องที่จะเขียนนี้ เมื่อเขียนไปแล้ว คงสร้างความปั่นป่วนพอสมควร แต่ผมก็ยังคิดว่าเป็นเรื่องที่ต้องเขียนให้อ่านครับ และสมาชิก GotoKnow.org ทั้งหมด น่าจะมีความเข้าใจที่ตรงกัน
อยากเรียนย้ำว่าทั้งหมดนี้ เป็นความเห็นส่วนตัว ไม่ได้รับรองความถูกต้อง และผมไม่ได้ทำงานที่ สคส. หรืออยู่ในทีมบริหาร GotoKnow.org ซึ่งความเห็นของผม ไม่จำเป็นที่ สคส. หรือผู้บริหาร GotoKnow.org จะต้องเห็นด้วยครับ
เรื่องสำคัญก็คือ เพลงที่เปิดเป็นแบ็คกราวน์ตามบล๊อกต่างๆ ใน GotoKnow.org น่าจะเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ ตาม พรบ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. ๒๕๓๗
ประเด็นความเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์: สมาชิกเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานสร้างสรรค์ ข้อความ รูปถ่าย รูปภาพที่ได้สร้างขึ้นเอง
มาตรา ๑๔ กระทรวง ทบวง กรม หรือหน่วยงานอื่นใดของรัฐหรือของท้องถิ่นย่อมมีลิขสิทธิ์ในงานที่ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยการจ้างหรือตามคำสั่งหรือในความควบคุมของตน เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่นเป็นลายลักษณ์อักษร
ในกรณีของ GotoKnow.org ซึ่ง สคส.เป็นเจ้าของ และเป็นหน่วยงานของรัฐ แต่ก็ได้มีการระบุไว้อย่างชัดเจนในนโยบายการให้บริการ ซึ่งสมาชิกทุกท่าน ควรจะได้อ่านและทำความเข้าใจอย่างละเอียดแล้วว่า
5. สมาชิกเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในเนื้อหาของข้อมูลที่สมาชิกนั้นๆได้เผย แพร่ผ่านทาง GotoKnow หากแต่เพื่อประโยชน์ของสังคมส่วนรวมดำเนินการโดย สคส. หรือผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการพัฒนา GotoKnow ท่านต้องยินยอมให้บุคคลดังกล่าวสามารถทำซ้ำ ดัดแปลง แก้ไข รวบรวม วิเคราะห์ และตีพิมพ์เนื้อหาดังกล่าวได้
6. สมาชิกเข้าใจและยอมรับว่า สคส. ไม่ได้มีการรับรองทางกฎหมายในข้อมูลเนื้อหาที่สมาชิกบันทึกลงใน GotoKnow และเนื้อหาของการติดต่อสื่อสารของสมาชิก และ สคส. ไม่รับผิดชอบต่อข้อมูลที่เกี่ยวเนื่องกับการขู่กรรโชก ทำร้าย ด่าทอ การรุนแรงต่างๆ อาชญากรรม หรือ การละเมิดต่อสิทธิทรัพย์สินทางปัญญาของบุคคลที่สาม นอกจากนี้ สคส. จะไม่รับผิดชอบในความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ข้อมูลที่ปรากฎอยู่บน GotoKnow และ สคส. ขอสงวนสิทธิ์ในการถอดถอนข้อมูลดังกล่าวโดยไม่ต้องมีการแจ้งล่วงหน้าแก่สมาชิก
แม้ว่ามีการระบุไว้ในเงื่อนไขอย่างชัดเจนแล้ว แต่หากสมาชิกละเมิดลิขสิทธิ์และเกิดการฟ้องร้องกันขึ้น GotoKnow.org ก็อาจจะตกเป็นจำเลยร่วมในฐานะที่เป็นเครื่องมือเผยแพร่งานอันมีลิขสิทธิ์ไปด้วยอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในการนี้ อาจเกิดความขัดข้องในการให้บริการสมาชิกได้
ประเด็นการละเมิดลิขสิทธิ์: การทำซ้ำหรือดัดแปลง และเผยแพร่ต่อสาธารณะชน โดยที่ไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์
ทั้งนี้เป็นไปตามมาตรา ๒๗-๓๑ แห่ง พรบ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ.๒๕๓๗ ซึ่งรวมทั้งไฟล์เสียง ภาพ อันมีลิขสิทธิ์ที่สมาชิกไม่ได้เป็นผู้สร้างสรรค์เองด้วย
ข้อยกเว้นในการละเมิดลิขสิทธิ์: เรื่องยาวที่ผู้ละเมิดตัดสินเอาเองไม่ได้ว่าละเมิดหรือไม่
ข้อยกเว้นเหล่านี้ ระบุไว้ในมาตรา ๓๒-๔๓ ซึ่งในบริบทของการใช้งานใน GotoKnow.org นั้น น่าจะพิจารณาจากมาตรา ๓๒ เป็นส่วนใหญ่ดังนี้
มาตรา ๓๒ การกระทำแก่งานอันมีลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นตามพระราชบัญญัตินี้ หากไม่ขัดต่อการแสวงหาประโยชน์จากงานอันมีลิขสิทธิ์ตามปกติของเจ้าของ ลิขสิทธิ์และไม่กระทบกระเทือนถึงสิทธิอันชอบด้วยกฎหมายของเจ้าของลิขสิทธิ์เกินสมควร มิให้ถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์
ภายใต้บังคับบทบัญญัติในวรรคหนึ่ง การกระทำอย่างใดอย่างหนึ่งแก่งานอันมีลิขสิทธิ์ตามวรรคหนึ่ง มิให้ถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ ถ้าได้กระทำดังต่อไปนี้
(๑) วิจัยหรือศึกษางานนั้น อันมิใช่การกระทำเพื่อหากำไร
(๒) ใช้เพื่อประโยชน์ของตนเอง หรือเพื่อประโยชน์ของตนเองและบุคคลอื่นในครอบครัวหรือญาติสนิท
(๓) ติชม วิจารณ์ หรือแนะนำผลงานโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานนั้น
(๔) เสนอรายงานข่าวทางสื่อสารมวลชนโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานนั้น
(๕) ทำซ้ำ ดัดแปลง นำออกแสดง หรือทำให้ปรากฏ เพื่อประโยชน์ในการพิจารณาของศาลหรือเจ้าพนักงานซึ่งมีอำนาจตามกฎหมาย หรือในการรายงานผลการพิจารณาดังกล่าว
(๖) ทำซ้ำ ดัดแปลง นำออกแสดง หรือทำให้ปรากฏโดยผู้สอน เพื่อประโยชน์ในการสอนของตน อันมิใช่การกระทำเพื่อหากำไร
(๗) ทำซ้ำ ดัดแปลงบางส่วนของงาน หรือตัดทอนหรือทำบทสรุปโดยผู้สอนหรือสถาบันศึกษา เพื่อแจกจ่ายหรือจำหน่ายแก่ผู้เรียนในชั้นเรียนหรือในสถาบันศึกษา ทั้งนี้ ต้องไม่เป็นการกระทำเพื่อหากำไร
(๘) นำงานนั้นมาใช้เป็นส่วนหนึ่งในการถามและตอบในการสอบ
เรื่องยุ่งยากในวรรค ๑ คือส่วนที่บอกว่า "ไม่ขัดต่อการแสวงหาประโยชน์จากงานอันมีลิขสิทธิ์ตามปกติของเจ้าของลิขสิทธิ์" และ "ไม่กระทบกระเทือนถึงสิทธิอันชอบด้วยกฎหมายของเจ้าของลิขสิทธิ์เกินสมควร" ซึ่งทั้งสองกรณี เจ้าของลิขสิทธิ์เป็นผู้ตัดสิน!
แม้สมาชิกจะคิดว่าไม่ละเมิด แต่หากเจ้าของลิขสิทธิ์คิดว่าละเมิด ก็คงเป็นการละเมิด ยกเว้นว่าท่านจะแน่ใจว่าเข้ากับ (๑) หรือ (๖) -- โดย (๖) เป็นการใช้งานสร้างสรรค์อันมีลิขสิทธิ์อธิบายความเหมือนกับเป็นการสอน-แลกเปลี่ยนกับสมาชิกอื่นๆ ซึ่งน่าจะหมายความว่าข้อความต้องมีประเด็นที่ดีและเกี่ยวข้องกับงานอันมีลิขสิทธิ์นั้น -- ส่วน (๔) ลักษณะ fair use ซึ่งใช้กันมากในวงการสื่อนั้น ผมเห็นว่าอาจพอประยุกต์ได้ แต่ลักษณะที่เห็นชัดว่าไม่เข้าตาม (๔) คือการเอาเพลง/ภาพมาใช้โดยไม่อ้างแหล่งกำเนิด ซึ่งเห็นได้ชัดในเพลงแบ๊คกราวน์ที่ใช้อยู่ตามบล๊อกหลายอัน
ดังนั้น เพื่อป้องกันไม่ให้ GotoKnow.org และ สคส.เดือดร้อน สิ่งใดที่คาบลูกคาบดอกว่าอาจจะละเมิด ก็ควรหลีกเลี่ยงเสีย
ข้อแนะนำ
- หลีกเลี่ยงการอัพโหลดไฟล์ที่สมาชิกไม่ได้สร้างเองมาไว้บน GotoKnow.org หากต้องการใช้ ให้ลิงก์ไปแทน; ในการลิงก์ไป ได้ผลลัพธ์บนจอเหมือนกัน แต่ไม่ได้เป็นการทำซ้ำ และในกระบวนการลิงก์ ก็ยังเป็นการระบุต้นทางอีกด้วย
- ถ้าจะให้ปลอดภัยที่สุด เลือกเว็บที่มีการอนุญาตให้ใช้ content ของเขาได้ เช่น wikipedia หรือบล๊อกที่ระบุว่าใช้ Creative Commons license
- ในบล๊อกต่างๆ ของผม ผมระบุ Creative Commons license แบบ Attribution ไว้เลยเพื่อที่สมาชิก หรือผู้ใช้อินเทอร์เน็ตทั่วไป สามารถอ้างอิงบันทึกของผมได้ ให้สิทธิ์ตามมาตรา ๑๕ (๕) โดยระบุแหล่งต้นทาง ตามมาตรา ๓๒ (๔) เพื่อที่ผู้ที่นำไปใช้ จะไม่ต้องขออนุญาตทุกๆ ครั้ง ด้วยข้อความว่า:
บันทึกที่ปรากฏในบล๊อกนี้ เป็นงานสร้างสรรค์ที่มีลิขสิทธิ์ ผู้เขียนอนุญาตให้นำงานเขียนไปใช้-ทำซ้ำ-ส่งต่อ-เผยแพร่-ต่อยอด-ดัดแปลง และอนุญาตให้ใช้ได้ในการหาประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ ตราบใดที่มีการระบุต้นทางแห่งงานสร้างสรรค์ที่ใช้ วิธีทีสะดวกที่สุดคือการเชื่อมโยงกลับมายังบันทึกต้นทาง ซึ่งเมื่อเชื่อมโยงแล้ว ให้ถือว่าได้รับการอนุญาตจากผู้เขียนซึ่งเป็นเจ้าของงานเขียนโดยปริยาย This work is licensed under a Creative Commons Attribution Works 3.0 License.
ผมไม่ใช่นักกฏหมาย และยิ่งไม่ใช่นักกฏหมายที่ชำนาญในเรื่องทรัพย์สินทางปัญญา จึงไม่อาจรับรองความถูกต้องของบันทึกนี้ได้ แต่จากการที่ได้ศึกษาเรื่องทรัพย์สินทางปัญญามาบ้าง จึงเชื่อว่ายังมีบางอย่างไม่ถูกต้องอยู่ในการใช้งาน GotoKnow.org
กฏหมายเป็นกติกาของสังคม ข้ออ้างที่ว่าใครๆ ก็ทำแบบนี้ ไม่เป็นเหตุผลที่ดีพอที่จะกระทำผิดครับ
หาก GotoKnow.org เป็นสิ่งที่มีค่าต่อพวกเราสมาชิก ก็อยากเชิญชวนให้ช่วยกันปกป้อง GotoKnow.org และ สคส.ออกจากความมัวหมองอันอาจจะเกิดขึ้นได้
อยากขอสมาชิกให้พิจารณาบันทึกนี้อย่างละเอียดครับ และขออภัยล่วงหน้าหากสมาชิกท่านใดคิดว่าผมก้าวล่วงท่านไป
: มีเพลงใหม่ๆ บ้างก็ดีนะครับ จะได้แสดงฝีมือโดยไม่ต้องไปเป็นเหยื่อโหวตด้วย SMS
: อธิบายแบบคร่าวๆ ตามความเข้าใจนะครับ ลิขสิทธิ์เกิดขึ้นทันทีที่มีการสร้างงานสร้างสรรค์ (เขียน วาด แสดง บรรเลง ระบาย ถ่าย ฯลฯ) ประกอบกับเกือบทุกประเทศทั่วโลก ลงนาม/ให้สัตยาบันใน
: ขอบคุณสำหรับความสนับสนุนครับ
: เข้าใจถูกต้องครับ แต่ถ้าเรียงย้อนหลัง จะชัดเจนกว่าครับ
ก็จะเข้าใจทันทีว่าคือสัญญาสาธารณะแบบที่มีเงื่อนไขน้อยมาก (คือการลิงก์กลับมาเท่านั้น) เรื่องนี้เข้าใจตรงกันทั่วโลกครับ
