ยุงพาหะมาลาเรียที่สำคัญในอัฟริกา ชื่อ อะนอฟีเล็ส แกมบิเอ้ (Anopheles gambiae) มีตัวรับรู้กลิ่นมนุษย์ เรียก AgOr (A. gambiae odorant receptor) ซึ่งสามารถเปรียบเทียบได้กับตัวรับรู้กลิ่นในแมลงหวี่แต่รับรู้สารต่างกัน

คณะวิจัยได้ทำการโคลนยีนตัวรับรู้กลิ่นจำนวน 72 ยีน แล้วกระตุ้นยีนเหล่านี้ให้ผลิตโปรตีนที่ทำหน้ารับรู้กลิ่นในเซลล์ประสาท เมื่อนำมาทดสอบกับสารเคมีที่เป็นสิ่งเร้าต่างๆจำนวน 110 ชนิด พบว่า 52 ยีนจากทั้งหมดนั้นสามารถรับรู้กลิ่นจากการจับกับสารเคมีที่เป็นสิ่งเร้าได้และส่งสัญญาณประสาทออกไป

ตัวอย่างสารเคมีที่เป็นกลิ่นเร้าที่ใช้ทดสอบ (มีผลทั้งกระตุ้นและยับยั้ง) ที่กระตุ้นสัญญาณแรงๆ เช่น ฟีนอล เบนซัลดีฮัยด์  วัน-เพนทานอล  ไอโซบิวทิลอะซีเตท เป็นต้น (แต่ละชนิดของตัวรับถูกกระตุ้นได้แรงมากน้อยต่างกันได้มาก)

ยีนที่ตอบสนองต่อสารเคมีที่มีโครงสร้างเคมีเป็นอะโรมาติกที่รวมทั้งสารกลุ่มอินโดลได้ดี (อินโดลเป็นโครงสร้างทางเคมีในสารที่เป็นองค์ประกอบเกือบ 30 เปอร์เซ็นต์ของสารที่ระเหยจากเหงื่อของคน) คือยีน AgOr2, 

ส่วนยีน AgOr8 ตอบสนองต่อสารระเหย 1-octen-3-ol จากคน สารนี้สามารถดึงดูดหรือเรียกเหล่ายุงสปีชีส์ต่างๆหลายชนิดให้มา

AgOr5 รับรู้ 2,3-butanedione ที่เป็นสารปล่อยจากจุลินทรีย์ที่อาศัยตามร่างกายคน

และ AgOr65 ตอบสนองได้ดีต่อ 2-ethylphenol ที่พบในปัสสาวะของสัตว์จำนวนมาก

การศึกษาด้านนี้อาจเป็นประโยชน์ในการป้องกันยุงที่เป็นพาหะมากัดนำโรคมาลาเรีย วิธีการอาจค้นหาสารที่กระตุ้นและยับยั้งตัวรับกลิ่นที่สำคัญเหล่านี้ แล้วใช้สารนั้นใส่ลงในกับดักจับยุงหรือทาผิวให้เกิดผลยับยั้ง


Ref & more info:

Allison F. Carey et al (2010). Odorant reception in the malaria mosquito Anopheles gambiae. Nature advance online publication 3 February 2010 | doi:10.1038/nature08834


http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature08834.html