เรียนแพทย์ ต้องมีแรงบันดาลใจ

ถ้าจะติงว่า แล้วเรียนอะไรที่ไม่ต้องมีแรงบันดาลใจ ผมว่าถ้าแค่เรียนให้รู้มากขึ้น ไม่ต้องมีแรงบันดาลใจก็ได้ครับ สลึมสลือเข้าห้อง lecture ให้เสียงผ่านหู เราก็จะรู้มากขึ้นเท่าที่ได้ยิน แต่คำทีี่ต้องการเน้นในที่นี้คือ "ต้อง"

วันก่อน มีชั่วโมงจริยศาสตร์ ก็มีคำถามเกิดขึ้นมา "เรียนไปทำไม?" "ไม่เรียนได้ไหม?" เอาเป็นหมอแบบ Dr House ใน TrueVision TV ที่ยอดเก่ง แต่ไม่มี bedside manner โกหกคนไข้เพราะเชื่อมั่นว่าตนเองรู็ดีกว่า รู้มากกว่า อีกเดี๋ยวคนไข้ที่โกรธๆ ก็จะมาขอบคุณทีหลังเอง เมื่อรอดชีวิตเพราะเรา

สำหรับคนอื่นนั้น จริยธรรมมีประโยชน์มากมาย เพราะจริยธรรมเกิดขึ้นเพราะ "มีคนอื่น" นั้นเอง ตราบใดที่เราอยู่คนเดียวในโลกนี้ ไม่ต้องเกี่ยวพันกับใคร กฏ ระเบียบ มารยาท คุณธรรม จริยธรรม เป็นของฟุ่มเฟือย ไร้ประโยชน์ และไม่ make sense เลย  แต่ทั้งหมดเปลี่ยนทันทีที่มี"คนอื่น" มาร่วมในสมการด้วย

เอ... ทำอะไรๆเพื่อคนอื่น ก็ไม่ได้ดูแลตนเองล่ะซิ? แล้วจริยธรรมมันได้ประโยชน์อะไรต่อคนทำไหมละนี่? วิชานี้ (Ethics) เกรดก็ไม่ได้ตัด ตกก็ไม่น่าจะตกได้ (ประเด็นนี้น่าสนใจ ที่จริงแล้วตกได้ครับ แต่ปัญหาก็คือ ถ้านักศึกษาแพทย์คนไหน ตกจริยศาสตร์ แล้ววิชาอื่นดีหมด เราจะให้ตก หรือ ซ่อม หรือออกเกรดให้ไหม?.....)

เรียนแพทย์นั้น เหมือนๆวิชาอื่นๆก็คือ เราเรียนมาเยอะ ส่วนหนึ่งที่ (หวังว่า) รู้เยอะๆนั้น เราจะใช้มาช่วยในการตัดสินใจ ตัดสินอะไรที่มันยากๆ คนที่คนตัดสินควรจะเป็นคนที่ใคร่ครวญไตร่ตรองและมีเจตนคติที่งดงาม ที่เป็นที่พึ่งพาได้ คือ ผ่านชีวิต ผ่านลมฝน มรสุมมามากๆนั่นเอง เพื่อให้การตัดสิน ถูกพิจารณาอย่างรอบด้านแล้วแท้จริง

แต่ในความเป็นจริงก็คือ แม้แต่การตัดสินที่ "ดีที่สุด" แต่ก็ไม่ได้การันตีผลลัพธ์แต่อย่างใด สุดท้าย เรื่องราวจะลงเอย สรุปอย่างไรนั้น ขึ้นอยู่กับ law of karma and vipaka กฏแห่งวิบากกรรม ใครถูก "กรรมตามทัน" ตอนนี้ ก็จะทุรนทุราย ไม่สามารถตายอย่างสงบ หรือสู่สุคติได้ น่าเศร้าเสียใจ และนอกเหนือไปกว่านั้น หมอทุกคนที่ทำงานอยู่ ไม่ได้มีความสามารถในการรักษา best judgment ตลอดเวลา และในที่สุดเราก็จะมีพลาด มีสำนึกเสียใจ มีต้องการย้อนเวลา ขอแก้ตัว หรือแม้กระทั่งปฏิเสธความเป็นจริงไปเลย

ความผิดพลาดนั้นเป็นของควบคู่กับงาน แต่ความผิดพลาดของหมอกับของครูนั้น มีความรุนแรงเหมือนกันอยู่อย่างนึง ของหมอนั้น ความผิดพลาดมักจะไปลงเอยหลายที่ หน้าหนังสือพิมพ์ website ปาฐกถา บรรยาย small group, etc และเป็นเรื่องของความเป็น ความตาย หรือ พิการ ส่วนความผิดพลาดของครูนั้น อาจจะหมายถึงชาติกำเนิดและการพัฒนาจิตที่บิดเบี้ยว เสียรูปร่างอย่างแรง และกรอบการเติบโตอันคับแคบ อับจนปัญญา ไร้ความคิดคะนึงหา ติดกับดักวิญญาณ การใช้ชีวิตที่ไม่เต็มสมศักยภาพของตนเอง

ทั้งสองอาชีพจึงต้องอาศัย "แรงบันดาลใจ" 

ทั้งหมอ และครู จะต้องพัฒนาความสามารถที่ตนเองจะอยู่ต่อไป และเรียนรู้จากความผิดพลาดของตนเอง โดยไม่สูญเสียความมุ่งมั่น ศรัทธา ต่อตนเอง ต่อผู้อื่น และต่อวิชาชีพ ดังนั้นเมื่อหมอ หรือครู พิจารณาใคร่ครวญความผิิดพลาดต่างๆ มองย้อนกลับไปทราบว่าเราได้วางฐานของการตัดสินใจนั้นๆ เพื่อประโยชน์สูงสุดของคนไข้อย่างแท้จริง นั่นคือ "จริยธรรม" ถึงแม้ว่าผลสุดท้ายจะเป็นเช่นไรก็ตาม เราก็ยังสามารถดำรงจิตบริสุทธิ์ ความมุ่งมั่นบริสุทธิ์ต่อไป นี่จะเป็นรากฐานการเกิดจิตอุเบกขาในอนาคต

ในสิ่งแวดล้อมที่ดีที่สุด สภาวะแทรกซ้อนก็ยังสามารถเกิดขึ้นมาได้ จากสาเหตุร้อยแปดพันประการ และอาจจะมีผลรุนแรง ถึงพิการ หรือ ถึงชีวิต บางครั้งเราอาจจะไปเจอการตัดสินใจเรื่องจิตวิญญาณที่เราไม่เข้าใจ อาทิ คนบางคนอาจจะยอมตาย ไม่ยอมสูญเสียอวัยวะ ในฐานะที่เราเป็นแพทย์ เราแนะนำให้เสียสละอวัยวะเพื่อรักษาชีวิต แต่คนไข้ก็ไม่ยอม เมื่อคนไข้เสียชีวิตไป แพทย์ก็อาจจะเกิดความรู้สึกที่ไม่ดี ต่อคนไข้ ต่อตนเอง ต่อวิชาชีพ เกิดความสงสัยในความสามารถของตนเอง จนกว่าที่แพทย์จะทำใจได้ว่าการตัดสินใจของตนเองนั้น ไม่ได้ขึ้นกับความรู้ทางการแพทย์เพียงอย่างเดียว แต่ต้องขึ้นกับความรัก ความเข้าใจ ในความแตกต่างของคนอีกด้วย

การตัดสินใจที่มีจริยธรรมหนุนหลัง เป็นเกราะเพชร ที่ดีที่สุด ที่จะทำให้เรามองย้อนหลังไปยังข้อผิดพลาดต่างๆ ในชีวิตของเรา ในเรื่องการตัดสินใจ โดยปราศจาก guilt หรือ การโทษตนเอง และหมกมุ่นกับความเศร้าเสียใจ 

ในการที่เราจะหล่อเลี้ยงพลังที่จะทำให้เราดำเนินชีวิตต่อไป ไม่เพียงแต่แรงบันดาลใจที่ผลักดันให้เราไปถึงจุดมุ่งหมายแห่งชีวิต แต่เราจะต้องมีอะไรที่จะดูแลเวลาที่เราเดินเฉียด หรือ ออกนอกกรอบไปเป็นครั้งคราว สามารถใช้เป็นที่ยึดเหนี่ยวให้เรากลับมาบนมรรคาเหมือนเดิม