ข้อค้นพบ : (1) สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น

              ข้อกำหนดว่าต้องมี

              ตัวเองเริ่มค้นจากสิ่งที่ไม่รู้ก่อน ก็คือ สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น โดยการสืบค้นจาก Google เพื่อต้องการหาที่มาที่ไปว่า คำนี้น่าจะมาจากไหน มีความหมายว่าอย่างไร จากการสืบค้นพบเอกสารหลายฉบับทำให้ทราบว่า คำว่าสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น น่าจะมาจากข้อความใด สิ่งที่พบเริ่มจาก ข้อกำหนดกฎหมาย

                          รัฐธรรมนูญ 2540 มาตรา 81   ให้ปรับปรุงการศึกษา....สร้างเสริมความรู้...และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น

                          พรบ.การศึกษา 2542 มาตรา 27  ...สถานศึกษามีหน้าที่จัดทำสาระของหลักสูตรในส่วนที่เกี่ยวกับสภาพปัญหาในชุมชนและสังคม ภูมิปัญญาท้องถิ่น คุณลักษณะที่พึงประสงค์...

                          พรบ.ระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ 2546 มาตรา 35 โรงเรียนมีฐานะเป็นนิติบุคคล มาตรา 37 หน้าที่ของสพท. ในการพัฒนาสาระของหลักสูตรให้สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน

                          นอกจากนี้ยังมีการอ้างถึงระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยคณะกรรมการ การบริหารหลักสูตรและงานวิชาการศถานศึกษาขั้นพื้นฐาน 2544 ข้อ 5 ระบุถึงหน่วยงานที่คณะกรรมการนี้สังกัดคือ คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยคณะกรรมการบริหารหลักสูตรฯนี้มีหน้าที่ กำหนดสาระรายละเอียดของหลักสูตรระดับสถานศึกษา และแนวการจัดสัดส่วนสาระการเรียนรู้และกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนของสถานศึกษาให้สอดคลอ้งกับหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน สภาพเศรษฐกิจ สังคม ศิลปวัฒนธรรม ภูมิปัญญาของท้องถิ่น

( จากพรบ.2542 มีการจัดทำหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2544 ขึ้น ซึ่งเรียกกันว่า หลักสูตรแกนกลาง มีเอกสารฉบับหนึ่งระบุว่า ตามวัตถุประสงค์ของหลักสูตรแกนกลางในส่วนของท้องถิ่นนี้จึงให้เรียกว่า “การจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น”) จากข้อกำหนดต่างๆ นี้ เข้าใจว่า คำว่า "สาระ" คงมาจากการตีความ /ถอดความ/ แปลความจากข้อกำหนดต่างๆ เหล่านี้ก็เป็นได้ (ตรงนี้ไม่แน่ใจและยังไม่มีข้อมูลเรื่องนี้ค่ะ)

            ความหมายที่ถูกระบุไว้

               "สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น" หมายถึง รายละเอียดของข้อมูลสารสนเทศรวมทั้งเนื้อหาองค์ความรู้ที่เกี่ยวกับท้องถิ่นในด้านต่างๆ เช่น สภาพภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทรัพยากร สิ่งแวดล้อม ประวัติความเป็นมา สภาพเศรษฐกิจ สังคม การดำรงชีวิต การประกอบอาชีพ ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี ภูมิปัญญา ฯ,ฯลฯ ตลอดจนสภาพปัญหาและสิ่งที่ควรได้รับการถ่ายทอดพัฒนาในชุมชนและสังคมนั้นๆ ที่สถานศึกษากำหนดขึ้นเพื่อจะนำไปใช้จัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับท้องถิ่นของตนเอง

                สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น (Local-related content)  หมายถึง  องค์ความรู้  และทักษะ ที่เขตพื้นที่การศึกษาพัฒนาขึ้น โดยพิจารณาจาก สภาพภูมิศาสตร์ ประวัติความเป็นมา สภาพปัญหาชุมชนวัฒนธรรม เศรษฐกิจ การงานอาชีพ  ภูมิปัญญาท้องถิ่น   เพื่อปลูกฝังผู้เรียนให้มีความรัก  และหวงแหนมรดกทางสังคมของบรรพบุรุษ  มีความเป็นไทย  เป็นสมาชิกที่ดีของสังคม  และสามารถดำรงชีวิต ประกอบอาชีพ   แก้ปัญหาการดำเนินชีวิตในชุมชน 

                ตามความหมายของ "สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น" ที่เสนอทั้ง 2 ความหมายจาก 2 แหล่งข้อมูล (ซึ่งน้อยมากหากจะนำมาวิเคราะห์ แต่ก็ทำให้พบข้อสังเกต) ข้อสังเกตที่พบจากความหมายเหล่านี้คือ

                            "สาระการเรียนรู้" จะครอบคลุมข้อมูลของท้องถิ่นทุกด้านทั้ง สภาพภูมิศาสตร์ ประวัติความเป็นมา สิ่งแวดล้อม  ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น สภาพปัญหาชุมชน เศรษฐกิจ การงานอาชีพ การประกอบอาชีพ ซึ่งเป็นเนื้อหาที่จำเป็นต้องมีการตรวจสอบความชัดเจนถูกต้องในข้อมูลที่นำมาจัดทำสาระการเรียนรู้ ในสภาพจริงของการดำเนินงานในโรงเรียนค่อนข้างที่จะเป็นไปได้อยากลำบาก ต้องอาศัยกระบวนการศึกษาโดยใช้การวิจัยมาเอื้ออำนวยการดำเนินงานตรงนี้ ซึ่งกินระยะเวลายาวนาน

                อีกคำหนึ่งที่น่าสนใจคือ "กรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น"

                กรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น หมายถึง ขอบข่ายของเนื้อหาการเรียนรู้ท้องถิ่นที่สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง วิเคราะห์และกำหนดขึ้นเพื่อเอื้ออำนวยประโยชน์ให้สถานศึกษานำไปจัดทำรายละเอียดสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นตามสภาพความพร้อมและความต้องการของสถานศึกษา

                    จากความหมายข้างต้น สาระการเรียนรู้ท้องถิ่นที่โรงเรียนต้องจัดทำ ต้องมาจากกรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นที่ถูกกำหนดโดยเขตพื้นที่การศึกษาซึ่งมีกระบวนการจัดทำกรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น โดยการตั้งคณะกรรมการจัดทำดำเนินการ ศึกษาวิเคราะห์นโยบาย ข้อมูลสารสนเทศของท้องถิ่น ปัญหาและสิ่งที่ควรพัฒนา นำมากำหนดกรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น สอบถามรับฟังความคิดเห็นจากผู้เกี่ยวข้อง ปรับปรุง เผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ และนิเทศ กำกับ ติดตาม ประเมินผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 

                    และการจัดทำ "สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น" โรงเรียนจะต้องนำกรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นจากเขตพื้นที่มาจัดทำเนื้อหาองค์ความรู้ที่เกี่ยวกับท้องถิ่นให้เหมาะสมกับบริบทของโรงเรียนและสภาพชุมชน โดยโรงเรียนมีแนวการดำเนินการในรูปคณะกรรมการประกอบด้วย ครู ผู้บริหาร ผู้นำทางศาสนา ผู้นำชุมชน ผู้ทรงคุณวุฒิที่มีความรู้และประสบการณ์หลากหลาย  ดำเนินการวิเคราะห์ขอบข่ายรายละเอียดในกรอบสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นที่เขตพื้นที่กำหนดไว้  ต่อมาคือวิเคราะห์หลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียน เพื่อจะได้ทราบถึงจุดเน้นและแนวทางการจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นว่าควรจะอยู่ในกลุ่มสาระการเรียนรู้ใด ชั้นปีใด เป็นรายวิชาพื้นฐาน หรือรายวิชาที่ต้องการเรียนเพิ่มเติม  จากนั้นร่วมกันศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลสารสนเทศของโรงเรียนและชุมชนเพื่อนำมาเป็นข้อมูลจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น สุดท้ายคือนำมาจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นให้สอดคล้องกับบริบทและจุดเน้นของโรงเรียนและสภาพชุมชน ซึ่งอาจจัดทำรายละเอียดสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น โดยจำแนกตามกลุ่มสาระการเรียนรู้และจัดทำเป็นช่วงชั้นหรือเป็นชั้นปี 

แนวทางการดำเนินการผนวกสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นเข้าสู่ห้องเรียนที่พบว่ามีการปฏิบัติกันทั่วไปคือ การจัดทำรายวิชาเพิ่มเติม การสอดแทรกกิจกรรมการเรียนรู้ในรายวิชาใดวิชาหนึ่ง และจัดกิจกรรมบูรณาการในลักษณะค่ายการเรียนรู้ต่างๆ

จากกระบวนการที่กล่าวมาจากเอกสารฉบับหนึ่ง เป็นที่น่าสังเกตว่า สาระการเรียนรู้ท้องถิ่นนี้ มีการดำเนินการจัดทำหลายขั้นตอนในรูปของคณะกรรมการ ซึ่งเป็นการเปิดโอกาสให้ทุกฝ่ายมีส่วนร่วมและรับรู้ในการดำเนินการจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นของโรงเรียน สิ่งที่ตามมาคือ ความร่วมมือ แต่สาระการเรียนรู้ท้องถิ่นที่โรงเรียนหลายแห่งได้ เป็นเพียงแผนการจัดการเรียนรู้เท่านั้น หรือเป็นกิจกรรมต่างๆ น้ำหนักและความสำคัญตามความคิดเห็นส่วนตัวแล้วที่พิจารณาเทียบกับความรู้ด้านหลักสูตรแล้วสาระการเรียนรู้ต่างจาก "หลักสูตรท้องถิ่น" อยู่หลายประการ

                     ไม่ทราบว่า ข้อความที่นำมาอ้างอิง และความคิดเห็นที่แสดงมาตั้งแต่ต้นจะถูกผิดประการใด ของใช้พื้นที่นี้แลกเปลี่ยนความรู้ และความคิดเห็นจากทุกท่านโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ท่านที่เป็นครูซึ่งปฏิบัติการสอนในสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น และหลักสูตรท้องถิ่น นับว่าเป็น คุณกิจ ตัวจริงมาแลกเปลี่ยนวิธีปฏิบัติให้เป็นวิทยาทานในที่นี้ด้วย

                  ความหมาย /ความสำคัญ/ องค์ประกอบ ของหลักสูตรท้องถิ่นอยู่ในบันทึกฉบับต่อไป "หลักสูตรท้องถิ่น VS สาระการเรียนรู้ท้องถิ่น" ตอนที่ 3 : หลักสูตรท้องถิ่น