KM โมเดล น้ำพริกปลาทูอีสาน (ป่นปลาทู): KM ธรรมชาติ เพื่อความเป็นไท
ผมจึงเขียนเรื่องนี้ขึ้นมาครับ
โมเดลการจัดการความรู้ในโลกนี้ มีหลายแบบ ที่แต่ละแบบเหมาะสมกับสถานการณ์ที่ต่างกันออกไป
เช่น ในระบบ KM ที่มีการกำกับควบคุมดูแล ก็อาจมี
- ผู้ดำเนินการ (คุณกิจ)
- ผู้กระตุ้น (คุณอำนวย)
- ผู้สนับสนุนการดำเนินกิจกรรม (คุณประสาน)
- ผู้สนับสนุนทรัพยากร (คุณเอื้อ)
- ผู้คอยจดบันทึก (คุณลิขิต) และ
- หน่วยดำเนินการสนับสนุน อีกหลาย “คุณ”
แต่ ในระบบที่เป็นการจัดการใช้ความรู้แบบธรรมชาติ ที่ผมเคยเห็น “แบบ KM ธรรมชาติ” นั้น
· จะมีการดำเนินงานที่กลมกลืน “เนียน” อยู่ในเนื้องาน ชีวิต และการประกอบอาชีพ
· พบว่า เป็นหลักในการดำรงชีวิตของคนโดยทั่วไป
ที่เรียกได้ว่าเป็น KM ธรรมชาติ
ในแนวคิดนี้คนชอบถามว่า KM ธรรมชาติ แปลว่าอะไร
ผมจึงขอแปลเป็นภาษาที่ฟังง่ายที่สุดคือ
KM ธรรมชาติ คือ การใช้ความรู้ในการดำรงชีวิตที่สอดคล้องกับธรรมชาติของแต่ละภูมินิเวศ และสิ่งแวดล้อม
ในการดำเนินการนี้ ไม่มีใครที่จะรู้อย่างลึกซึ้ง ว่าใครรู้เรื่องอะไร หรือ ไม่รู้เรื่องอะไร และกำลังต้องการความรู้อะไร
มีแต่คนที่กำลังดำรงชีวิตเท่านั้นที่น่าจะรู้ชัดเจนที่สุดในประเด็นนี้
แต่ในโลกแห่งความเป็นจริง ก็อาจมีคนมากมายที่ ยังต้องการแรงกระตุ้นให้ “ได้คิด” ก่อนที่จะ “คิดได้”
แต่คนที่ช่วยกระตุ้น (คุณอำนวย) ก็จะต้องเข้าใจตัวเองและผู้ที่เราจะไปช่วยว่ากำลังอยู่ในสถานการณ์ของความรู้แบบไหน
เขา (คนที่ช่วยกระตุ้น) จึงจำเป็นต้องเป็นคนดำเนินกิจกรรมในมุมของตัวเองให้ชัด ก่อนที่จะไปช่วยใคร ในรูปแบบ
“จะพัฒนาใคร ต้องพัฒนาตัวเองก่อน”
ในทำนองเดียวกัน
ผู้สนับสนุนการดำเนินกิจกรรม (คุณประสาน) ก็ต้องทำหน้าที่ทั้งคุณกิจ (ในมุมของตนเอง) และคุณอำนวย (ให้กับคุณกิจ และคุณอำนวย) ไปพร้อมๆกัน
จึงทำให้เป็นกิจกรรมที่ซ้อนทับกันอยู่แบบ “เนียน”
และความจำเป็นนี้ เลี่ยงได้ยาก
และ ในทางกลับกัน ตัวคุณกิจเองก็ต้องเป็นทั้งคุณอำนวย และประสานการสร้าง และการใช้ความรู้ ทั้งของตัวเองและการเชื่อมโยงกับผู้อื่น
และยังอาจต้องทำหน้าที่คุณอำนวย และคุณประสานให้กับสมาชิกท่านอื่นที่ร่วมกิจกรรม ในด้านต่างๆ
ดังนั้นการดำเนินกิจกรรมต่างๆ
ในด้านการจัดการความรู้เพื่อการใช้ความรู้ในการดำรงชีวิตนั้นจะไม่สามารถแยกบทบาทต่างๆ ออกจากกันได้ ในทุกระดับ
เปรียบเสมือนการทำน้ำพริกปลาทูแบบอีสาน ที่เรียกว่า “ป่นปลาทู”
ที่
· นำปลาทูทั้งตัว มาแกะเป็นชิ้นเล็กๆ
· แล้วตำให้ละเอียด
· ผสม เครื่องปรุง น้ำปลา พริก มะนาว หรือมะขาม หรือมะเขือเทศ (แล้วแต่มี และตามความนิยม)
· และผสมน้ำให้ข้น จาง ตามความชอบ
· รับประทานกับผักได้ทุกชนิด ไม่จำกัด ไม่ว่าจะสด หรือลวก หรือต้ม
เอกลักษณ์ก็คือ
· เนื้อปลาทูจะปนกันหมด ไม่ว่าหัวปลา (คุณกิจ) ตัวปลา (คุณอำนวย) หางปลา (คุณประสาน) เครื่องปรุง (คุณเอื้อ)
· ตักแต่ละครั้งได้ทุกอย่าง
· ได้รสชาติกลมกลืน กลมกล่อม ไม่แยกรับรู้ทีละรส ให้อึดอัด
· เสมอภาค ไม่มีหัว ไม่มีหาง กลืนกัน “เนียน” ไปทั้งกระบวน
· รับประทานได้ทั่วถึงแม้จะมีปลาน้อยตัว หรือตัวเล็ก เหมาะกับครอบครัว (ประเทศ) ยากจน ถ้ามีคนมาก ก็ใส่น้ำมากหน่อย แบ่งๆกันไป
หมายความว่าอย่างไร
· เป็นการจัดการความรู้ที่ทุกคนทำหน้าที่ทุกอย่าง
· แม้บางทีจะต้องนำก็ต้องกลับเป็นผู้ตาม
· และการทำตามก็จะกลับเป็นผู้นำในการดำเนินการจัดการความรู้ได้ อย่างเป็นธรรมชาติ
· ทำได้จริง ในชีวิตจริงของแต่ละคน
· เสมอภาค รู้พอๆกัน เป็นพันธมิตรการเรียนรู้ แบบขาซ้ายขาขวา ผลัดกันนำบ้างในบางสถานการณ์
· ใครทำ คนนั้นได้ ไม่มีใครต้องทำให้ใคร แต่ทำไปแลกกันไป พร้อมๆกัน คนทำเป็นคนรู้ คนรู้เป็นคนทำ แบบ ธรรมชาติของการเรียนรู้
· บูรณาการทางความคิด ทั้งภายในของตนเอง และกับผู้อื่น
· ทำเป็นกระบวน พร้อมเพรียงทั้งในตัวเอง และในกลุ่มที่ต้องใช้ความรู้
· วิเคราะห์ปัญหา ข้อดี ข้อด้อย ด้วยตัวเอง ร่วมกัน
· หาสาเหตุ ทางเลือก ทางออกจากการทดลองปฏิบัติจริง ทั้งส่วนตัวและร่วมกัน
· หาวิธีการทำงานของตนเอง หาจุดรวม และจุดร่วมอย่างเป็นจริง
และเป็นการทำงานแบบบูรณาการ และมีส่วนร่วมในทุกขั้นตอน
ดังนั้น สูตร KM ธรรมชาติ แบบของการทำน้ำพริกปลาทูอีสาน (ป่นปลาทู) จึงเป็นการสื่อความหมายของ
· น้ำพริกปลาทู ที่ตัวน้ำพริกนั้น ทำจาก ปลาทูจริงๆ
o ไม่ใช่เอาน้ำพริกกะปิ มาทานกับปลาทู แบบแยกส่วนๆ ไม่บูรณาการ
· เหมาะสมกับระบบการจัดการความรู้ที่ไม่แยกส่วน ว่าต้องมีใครทำให้ใคร
· ความเหมาะสมกับบ้าน(ประเทศ) ยากจน
เพราะ
· ผู้ทำทุกคนเป็นผู้ได้ความรู้ และผู้มีความรู้ทุกคนเป็นผู้ทำ แบบกลมกลืน “เนียน”
· คนภายนอกเป็นเพียงเครื่องปรุงให้รสชาตกลมกล่อม ถูกใจแต่ละพื้นที่เท่านั้น
การจัดการความรู้ KM แบบ น้ำพริกปลาทูอีสาน (ป่นปลาทู)
จึงเป็น KM ธรรมชาติ แบบไทยแท้ ครับ
ความเห็น (13)
- ป้าดอาจารย์ครับ อธิบายได้แจ้งจ่างป่างอีหลี
- เพิ่มเติมประเด็นอาจารย์ครับ เพื่อให้อาจารย์ช่วยอธิบายเพิ่มครับ
- การป่นปลาแบบอีสานต้องดูประชากรที่จะร่วมกินด้วยนะครับ
- คนร่วมพาข้าวมาก ก็ป่นเหลวหน่อย(หมายถึงใส่น้ำมากหน่อย)
- คนร่วมพาข้าวน้อย ก็ป่นข้นหน่อย(หมายถึงใส่น้ำน้อยหน่อย)
- บางทีผมกินคนเดียวทำเป็นป่นแห้งก็เคยครับ
- ส่วนน้ำแกงที่จะใส่ ไทอีสานนิยมต้มจากปลาร้าครับเพราะน้ำจะ นัว แซบ ถูกปากคนอีสานคักๆๆ
สวัสดีคะท่านอาจารย์แสวง
KMป่นปลาทูของท่านเข้าใจลึกซึ้งได้เป็นอย่างดีมากคะ ขอบพระคุณท่านอาจารย์จากหัวใจจริงๆ
สวัสดีครับท่านอาจารย์
ขอบคุณมากๆ เลยครับ ทำให้เข้าใจเรื่องการบูรณาการน้ำพริกปลาทูได้ดีเลยครับ
แต่เหนือและลึกๆ เข้าไปข้างในนั้น ไม่ว่าจะแยกหรือรวม หากเรากินเข้าไปแล้ว จะมีระบบย่อยตั้งแต่ปาก กระเพาะ ลำไส้ ช่วยกันปั่นภายในเช่นกันครับ ภายในก็บูรณาการแบบ KM ธรรมชาติด้วยครับ
วันก่อนไปซื้อข้าวสารมาหนึ่งกระสอบ ยี่สิบกิโลกรัมครับ
ราคาข้าวหัก ราคา 16 ยูโร
ราคาข้าวเต็มเม็ด ราคา 24 ยูโร
เราเลือกกินกันหักหรือเต็มเม็ด ถามว่าอร่อยตรงไหน อร่อยที่ปากลิ้นกระเพาะ หรืออร่อยที่ใจครับ
แต่กระเพาะรับรู้แล้วทำหน้าที่ย่อยเหมือนกันครับ
ผมเลยซื้อข้าวหักมาลองหุงดู อร่อยดีครับ
ยังไงไปเข้าถึงกระเพาะก็ละเอียดแหลกเหลวช่วยให้ดูดซึมได้เช่นกันครับ
ในการแบ่งแยกกัน ก็มีการรวมอยู่ภายใน... แต่คนเรามักแยกกันครับ
ผมว่าจริงๆ แล้วบางทีการทำ KM จำเป็นไหมว่าเราต้องแยกว่าใครเป็นคุณลิขิต คุณเอื้อ คุณอำนวย...และคุณอื่นๆ
คุณๆ เหล่านี้ ลึกๆ แล้วก็อยู่ในตัวคนคนเดียวกันได้ด้วยใช่ไหมครับ เพียงอาจจะเน้นไปทางคุณไหนมากกว่ากันในแต่ละโอกาส บางโอกาสนะครับ แต่ลึกๆ น่าจะรวมกัน
มีอะไรแตกต่างๆ รบกวนชี้แนะด้วยครับผม อิอิ
ขอบคุณมากครับ อิอิ(คำสร้องในเฮฮาศาสตร์ อิอิ)
สวัสดีค่ะอาจารย์
อาจารย์ได้อธิบายเรื่องป่นปลาทูได้ชัดเจนค่ะไม่สงสัยเลยค่ะเข้าใจแจ่มแจ้งเลยค่ะ อาจารย์ค่ะหนูได้ทำหน้าที่ที่อาจารย์แนะนำแล้วค่ะทำหน้าที่เป็นทั้งผู้นำและเป็นผู้ตามค่ะ เป็นทั้งผู้สอนและเป็นทั้งผู้เรียน สอนในเรื่องที่หนูถนัดหนูเรียนเพื่อเพิ่มเติมความรู้ค่ะ
ขอบคุณอาจารย์มากค่ะ
- อ. วรภัทร์ว่าผิดหมดแหละครับ แต่ก็ต้องลองทำดู แล้วไปเริ่มที่ สุ ใหม่ อิอิ
- km สูตรนี้ กินกี่ทีๆก็ไม่เบื่อ ผักจิ้ม(คุณเติม) จะช่วยให้ได้รสชาติที่ลงตัวในแต่ละคำที่หม่ำเข้าไป ซึ่งแน่นอนครับ แม้ผักจิ้มจะขม แต่ความกลมกล่อมของรสชาติก็จะยังคงลงตัวดีแน่นอน (ถ้าคนกินชอบ)
- สวัสดีครับ
ว้า...ว่าจะเข้ามากิน ปลาทู ทอดกรอบๆ ทำไมเจอแต่ ป่นปลาทู น๊อ..
อิอิ แต่ก็หมดไปแล้วหนึ่งถ้วยกับผักอีกระจาดอ่ะค่ะ
ขอบคุณครับพันธมิตร
ประเด็นของคุณออดน่าสนใจมาก
เมื่อคนน้อยเราก็ทำเข้มข้นได้ แต่คนมากเราก็ทำจางๆ กันไม่ให้เขาเบื่อ (หรือบางคนไม่ชอบรสจัด)
ผมคิดว่าทาง สคส น่าจะนำไปปรับใช้ในการทำงานได้นะครับ
ขอบคุณหลายเด้อค่ะ...อาจารย์ อธิบายได้กินใจทีเดียว
อาจารย์ คะ
ขอบคุณนะคะคำอธิบาย เพราะตอนนี้กำลังจะเป็นทั้งคุณกิจ คุณลิขิต เรียนรู้ร่วมกันกับทีมพยาบาล Med เรื่องการดูแลผู้ป่วยเชื้อดื้อยา ขออนุญาตนำเนื้อหาไปอธิบายให้น้องฟังนะคะ
ด้วยความยินดีครับ
-เรียนท่านอาจารย์
-น้ำพริกปลาทูป่นของท่านลึกซึ้งจริงๆ
-เมื่อเป็นเด็ก คุณแม่เตรียมเครื่องทุกอย่าง
-หอม กระเทียม ข่า ปลาทู พริก ทั้งเล็ก ใหญ่ และอื่นๆที่ต้องใส่รวมทั่งมะนาว น้ำปลา นำตาล มะนาว
-เอาจำพวกที่ย่างไฟได้ไปย่างไฟให้มีกลิ่นหอม
-เอาเครื่องที่ย่างจนหอมมาตำ รวมทั้งปลาย่างด้วย
-พอได้ที่ก็เติมนำสุกลงไป คนผสม เติมรสชาติให้อร่อยตามใจปากคนกิน ตักส่วนไหนของน้ำพริก ก็อร่อยทุกส่วน ทุกครั้ง แถมเสริมวิตามิน และกระตุ่น การทำงานของลำไส้ด้วยผักพื้นบ้าน อร่อยเหาะ กินไม่รู้เบื่อ
-หากเบื่อคุณแม่ก็ทำเหมือนเดิม แต่เปลี่ยนพริกสดเป็นพริกแห้ง ไม่ต้องเติมน้ำสุก เป็นน้ำพริกแห้งๆ ดีที่พกพาติดตัวไปได้ทุกที่
-อร่อยที่สุดเลย ไม่ต้องบังคับให้ทาน ต้องลอง ทานอร่อยก็อยากทำเป็น ทำได้ก็แจกจ่ายเพื่อนบ้าน อร่อยพูดเป็นเสียงเดียวกัน ค่ะ
ครับ ผมพยายามสื่อเชิงหลักการที่เหมือนกัน ในการดำเนินการ และการใช้งานครับ