วันนี้ (29 ธ.ค.51) วันรองสุดท้ายของการลดราคาหนังสือประจำปีที่ร้านสุริวงศ์บุ๊คเซ็นเตอร์ เชียงใหม่

มีคนมาเดินซื้อหนังสือกันมากกว่าวันปกติ ที่รู้เพราะว่าช่วงลดราคานี้ ผมไปบ่อย วันเว้นวัน บ้าง ถ้าว่างจากการทำงานในตอนเย็น

แล้วก็ไม่พลาด ผมได้หนังสือของท่านชุติปัญโญมาอีกเล่ม ใกล้ครบเซ็ทแล้วกระมัง อิ อิ

หนังสือ ชื่อ "แม้ชีวิตไม่เหลือใคร จงเก็บใจไว้เพื่อตัวเอง" ...

พลิกอ่านบางบท เห็นข้อเขียนกลาง ๆ เล่ม ชื่อ "เงื่อนไขของปัญญา" แหม .. ช่างใกล้เคียงกับเรื่องการเรียนการสอนในวิชาชีพตัวเอง จึงได้ขอนำข้อเขียนนี้มาลงไว้ในบันทึกนี้

มีการสำรวจว่า คนเรามีเงื่อนไขที่ทำให้เกิดความแตกต่างกันได้ ด้วยการเปลี่ยนแปลงที่ทัศนคติของเขา คือ เปลี่ยนความเชื่อให้เขารู้สึกว่า มันเป็นเช่นนั้นจริง ๆ โดยมีโรงเรียนแห่งหนึ่งในประเทศอังกฤษเป็นสถานที่ทดลอง ซึ่งมีครูใหญ่และนักเรียนจิตวิทยาช่วยกันทำการทดสอบในเรื่องนี้

โรงเรียนแห่งนี้ได้มีการจัดสอบคัดเลือกเด็กนักเรียนที่จะเลื่อนชั้นเรียนในปีถัดไป เป็นการจัดห้องเรียนใหม่ เพื่อคัดเด็กให้ไปอยู่รวมกัน แต่มีข้อแม้คือ โรงเรียนจะไม่แจ้งผลสอบให้นักเรียนและผู้ปกครองทราบ

การจัดห้องเรียนใหม่จะคัดเอานักเรียนที่สอบได้ที่หนึ่ง สี่ ห้า แปด เก้า สิบสอง และ สิบสาม มาอยู่ในห้องเรียนเดียวกัน อีกห้องหนึ่งก็นำนักเรียนที่สอบได้ที่ สอง สาม หก เจ็ด สิบ และ สิบเอ็ด มาอยู่ในห้องเดียวกัน

วิธีการเรียนทุกอย่างเหมือนกันหมด ทั้งคุณภาพของครูอุปกรณ์การเรียน และอื่น ๆ ที่ใช้ในการศึกษา แต่มีอย่างเดียวเท่านั้นที่แตกต่าง คือ กลุ่มหนึ่งถูกเรียกว่า "ห้อง ก" อีกกลุ่มหนึ่งถูกเรียกว่า "ห้อง ข"

ถ้ากล่าวโดยความน่าจะเป็นแล้ว เด็กทั้งสองห้องต่างก็มีค่าเฉลี่ยความเก่งที่สามารถจะช่วยเหลือกันได้ และทำให้มีความรู้ความเข้าใจในการเรียนที่ไม่น่าจะห่างกัน เพราะมีระดับค่าของความต่างที่ใกล้เคียงกัน

แต่พอมีการแบ่งคำว่า "ห้อง ก" และ "ห้อง ข" สิ่งที่เป็นตัวแปรให้เกิดความแตกต่างก็ตามมา พ่อแม่ของเด็กที่ถูกคัดเลือกอยู่ในห้อง ก ต่างชื่นชมลูกของตัวเองว่า เป็นคนเก่ง ส่วนพ่อแม่ของเด็กห้อง ข ต่างต่อว่า ลูกที่ไม่สามารถสอบเข้าห้อง ก ได้

การเรียนการสอนก็ดำเนินไปเรื่อย ๆ จนกระทั่งครบปีการศึกษา ทางโรงเรียนจึงได้มีการจัดสอบวัดความรู้ปลายภาค สิ่งที่ปรากฎและเรื่องไม่น่าเชื่อก็เกิดขึ้น

นักเรียนห้อง ก แม้ก่อนถูกคัดเลือกจะมีหลายคนที่สอบได้คะแนนน้อย แต่พอถูกเรียกว่า เป็นนักเรียนห้อง ก กลับมีความสนใจและสามารถทำคะแนนได้ดีมากขึ้นกว่าเดิมหลายเท่าประหนึ่งว่า เขามีความเก่งอยู่ในตัวมาก่อน

ส่วนนักเรียนห้อง ข แม้จะเคยมีผลการเรียนดี ทำคะแนนได้มากเมื่อครั้งก่อน กลับมีผลการเรียนที่ตกต่ำจนน่าใจหาย

ผลการวิจัยสรุปออกมาว่า เหตุที่นักเรียนห้อง ก มีพัฒนาการที่ดีกว่านักเรียนห้อง ข เพราะแต่ละคนคิดว่า ตนเอง อยู่ในห้องที่เก่ง จึงต้องขยันเพื่อรักษาความเก่งนั้นไว้

ส่วนนักเรียนห้อง ข นั้น คิดว่า ตัวเองอยู่ที่ห้องที่ด้อยกว่า จึงขาดความกระตือรือร้นที่จะเรียน สุดท้ายจึงทำให้ตัวเองอ่อนด้อยทางสติปัญญา เพราะเขามีความรู้สึกว่า ตัวเองอ่อนด้อยจริง ๆ

โสเครตีส ปราชญ์ชาวกรีกได้กล่าวถึงเงื่อนไขที่ทำให้เกิดความแตกต่างไว้อย่างน่าคิดว่า

"จุดเริ่มต้นแห่งปัญญา คือ คำจำกัดความของเงื่อนไขต่าง ๆ"

เพราะหากใครก็ตามตกอยู่ภายใต้เงื่อนไขของความเชื่อเพียงอย่างเดียว โดยขาดปัญญาในการกำกับความเข้าใจนั้น ความเชื่อที่แต่ละคนมีอยู่ ก็จะตอกย้ำในสิ่งที่เคยรู้สึกว่า "มันเป็นเช่นนั้นจริง ๆ"

แต่เมื่อใดก็ตามที่ปัญญาเข้าไปกำกับความเชื่อ และให้เป็นไปในทิศทางที่เหมาะสม กระทั่งแปรเปลี่ยนเป็นความสมดุลต่อสิ่งที่เชื่ออย่างลงตัว สิ่งที่ได้รับรู้ย่อมดำเนินไปในวิถีที่แจ่มแจ้งได้

เงื่อนไขของการมีปัญญาและการใช้ปัญญา จึงเป็นดัชนีชี้วัดความแตกต่างที่คนเรามีอยู่ เป็นการแสดงถึงองค์ความรู้ที่มีอยู่ในคนเรา และแสดงให้รู้ว่า แต่ละคนมีปัญญาซ่อนอยู่มากน้อยเพียงใด

การมีปัญญาบนพื้นฐานความเชื่อที่ถูกต้อง ถือว่า เป็นการสร้างชีวิตให้มีทางเดินที่สำหรับตัวเอง เพราะเปรียบความเชื่อเหมือนกับสิ่งที่มาคอยอำนวยความสะดวกให้กับเรา ส่วนปัญญาเป็นเสมือนผู้ใช้เครื่องมือเหลานั้นอย่างมีศิลปะ

ทว่าเมื่อใดก็ตามที่เรามีเครื่องมือพร้อมสรรพ แต่ใช้ปัญญาในการใช้สอย ทุกอย่างที่มีก็ไร้ความหมาย สิ่งที่ได้มาก็จะเป็นเพียงสิ่งที่คอยประจานเราว่า เป็นคนเช่นไรอยู่ในที

เงื่อนไขของการสร้างปัญญา จึงเป็นเหตุผลที่จะนำเราก้าวไปสู่ความจริงที่ยิ่งใหญ่ และช่วยสร้างคุณค่าให้แก่ชีวิตอย่างหาประมาณมิได้

ยิ่งชีวิตที่ต้องการอิสรภาพที่แท้จริง ยิ่งไม่ควรให้คนอื่นมาสร้างเงื่อนไขของความเชื่อโดยขาดปัญญาเป็นคู่มือวินิจฉัย เพราะหากเป็นเช่นนั้น เราก็ไม่ต่างอะไรจากหุ่นยนต์ที่ประหนึ่งมีชีวิต แต่ก็ไม่อาจแสวงหาสิ่งที่ดีกว่าในด้านจิตวิญญาณ

แล้วเราล่ะ ... มีเงื่อนไขในการสร้างปัญญา และใช้ปัญญาที่ได้มาอย่างรู้คุณค่าหรือยัง ?

ได้อะไรบ้างครับ ...

ขอบคุณครับ :)