การจัดการความรู้จากกระบวนการเรียนรู้ภายใน

KM คือเครื่องมือที่แต่ละท่านมีอยู่แล้ว สำคัญที่การมองสิ่งที่ท่านมีให้เห็น ....และ “เห็นมากกว่าสิ่งที่ท่านมี” นั่นก็คือการดึงศักยภาพตัวตนของแต่ละท่านที่ศิลาสะท้อนให้เห็นในวันแรกของการอบรมออกมาใช้ แล้วหยิบฉวยเครื่องมือต่าง ๆ ใกล้ตัวของท่านออกมาหาปลากันดู

ก่อนที่จะเล่าเรื่อง (Storytelling) เกี่ยวกับการไปเป็นวิทยากรเรื่อง “การจัดการความรู้จากกระบวนการเรียนรู้ภายใน” ที่สมุทรสาคร ในโครงการอบรม “การจัดการความรู้ของครู กศน. สมุทรสาคร” ระหว่างวันที่ 2- 3 กรกฎาคม 2552 ขอกล่าวคำขอบพระคุณท่านผู้มีพระคุณที่ทำให้ศิลาได้มีโอกาสเผยแพร่ความรู้ในศาสตร์ที่ตนได้ศึกษามาร่วมสิบปี

ผู้ชักนำเข้าสู่วงการการศึกษานอกระบบ : ท่านอาจารย์ขจิต ฝอยทอง, คุณพี่ครูสุนันทา, ท่านผู้อำนวยการการศึกษานอกโรงเรียนสมุทรสาคร (ท่านพยุงศักดิ์)

ผู้เกื้อกูลร่วมทีมงานจัดอบรม : คุณพี่ Krutoi ที่แสนดี, กัลยาณมิตรคู่ใจศิลาสองท่านที่ติดตามไปช่วยเหลือเรื่องคอมพิวเตอร์ และอำนวยความสะดวกทั่วไปแก่ศิลา

ผู้ให้คำแนะนำปรึกษาแนวทางในการฝึกอบรม : คุณเอก และน้องซวง

และท่านครูอาจารย์ รวมถึงกัลยาณมิตรทุกท่านที่อยู่ในทีมเดียวกัน

ศิลาต้องขอออกตัวว่าตนเองค่อนข้างหลุดออกจากกรอบใด ๆ การนำเสนอก็จะไม่นำเสนอเนื้อหาสาระล้วน ๆ ของการอบรม ว่าได้ถ่ายทอดความรู้ที่เป็น “content” อย่างไรบ้าง แต่จะเล่าสู่กันฟังเกี่ยวกับ “กระบวนการ” ในการอบรมครั้งนี้

ศิลามองเห็นว่ามีหลายท่านทีเดียวที่เข้าใจว่าการจัดการความรู้นั้นเป็นตัวทฤษฎี หรือเนื้อหาที่จะต้องมาเล่าเป็นองค์ความรู้ เป็นขั้นตอน เป็นระบบ นำแนวคิดเกี่ยวกับศาสตร์เรื่องนี้มาฉายภาพเป็น slide แล้วอธิบายในรายละเอียด…ซึ่งเป็นรูปแบบ เป็นวิธีการเรียนรู้ในห้องเรียนที่มี “ครู” เป็นผู้สอน และมีนักเรียนหลายคนมานั่งฟัง

สิ่งที่ศิลาพยายามจะสื่อความหมายตั้งแต่ก้าวแรกของการนำเสนอก็คือการดึงวิธีจัดการความรู้ของ “ครู” ออกมาจากตัว “ครู” เอง โดยมองว่าความรู้เป็นสิ่งที่มีอยู่ในตัว หากไม่มีก็ค้นคว้าศึกษาให้มีขึ้นมาได้ แต่สารัตถะก็คือ “การรู้” ศักยภาพของตัวตนในตัวเอง เพื่อที่จะดึงความรู้ที่แฝงเร้น (Tacit Knowledge) ออกมาให้ปรากฎเป็นความรู้เชิงประจักษ์ (Explicit Knowledge) ให้ได้

ดังนั้น ศิลาจึงนำ Enneagram (นพลักษณ์) เข้ามาสะท้อนตัวตนของคุณครูทุกท่านที่เข้าร่วมอบรม โดยมีขั้นตอนของกระบวนการเรียนรู้ดังนี้

Step 1 (ช่วงเช้าของวันแรกในการอบรม)

กระบวนการในการเรียนรู้ตัวตนเริ่มจากการเล่าเรื่องเชิงบรรยายเกี่ยวกับศูนย์ใจ สมอง และกาย (สัญชาตญาน) ซึ่งแต่ละศูนย์ประกอบไปด้วย 3 ลักษณ์ (รายละเอียดอยู่ในบล๊อกรู้ตัวเพื่อการพัฒนาจิต) พร้อมกับยกตัวอย่างบุคคลสำคัญที่เป็นที่รู้จักกันดีเพื่อให้เห็นบุคลิกภาพภายนอก แล้วสะท้อนกลับมาที่บุคลิกภาพภายในที่แต่ละลักษณ์ยึดติด

Step 2

การอ่านป้ายข้อความสำคัญของแต่ละลักษณ์ แล้วให้แต่ละท่าน นั่งตามกลุ่มลักษณ์นั้น ๆ แล้วสนทนากันว่าทำไมจึงเข้าใจว่าเป็นลักษณ์นั้น โดยตีความคำสำคัญในแผ่นป้ายข้อความที่ให้ไว้

Step 3

ศิลาเดินไปตั้งคำถาม เพื่อให้แต่ละท่านในกลุ่มสะท้อนตัวตนออกมา ตอบคำถามตามรูปภาพใน slide และตอบคำถามตามโจทย์ที่ตั้งไว้ ผลสรุปคือในภาพรวม ทุกคนยืนยันและยอมรับว่าตนเป็นลักษณ์นั้นด้วยความเต็มใจและดูเหมือนจะภาคภูมิใจที่ “ฉันก็เป็นฉัน” "ฉันได้ค้นพบตัวฉัน" โดยคำตอบในแต่ละภาพ แต่ละโจทย์ที่ตั้ง แต่ละกลุ่มจะตอบแตกต่างกันสะท้อนวิธีคิด การแสดงความรู้สึกทางอารมณ์และการกระทำได้อย่างมีลักษณะเฉพาะของลักษณ์ตน จึงเชื่อได้ว่าทุกคนสอบผ่านการทำความเข้าใจในลักษณ์ตน เนื่องจากสามารถอธิบายตัวเองได้สอดคล้องกับลักษณ์นั้น ๆ

Step 4 (ช่วงบ่ายของวันแรกในการอบรม)

เชิญตัวแทนแต่ละลักษณ์มาสัมภาษณ์เจาะลึก โดยแบ่งเป็น 3 รอบ

รอบแรก เป็นศูนย์ใจ (ลักษณ์ 2, 3 และ 4)

รอบสอง เป็นศูนย์หัว (ลักษณ์ 5, 6 และ 7)

รอบสาม เป็นศูนย์ท้อง (ลักษณ์ 8, 9 และ 1)

แต่ละรอบก่อนการสัมภาษณ์ (Typing Interview) ศิลาจะเปิดเพลงบรรเลงทั้งสามช่วง เพื่อขับกล่อมจิตใจ ปรับโหมดอารมณ์

ผลสรุปคือทุกคนสามารถถ่ายทอดลักษณะเฉพาะของบุคลิกภาพภายในตัวเองได้อย่างชัดเจน และเห็นความแตกต่างระหว่างตัวเองกับผู้อื่น

แต่ละช่วงตอนของการพูดคุยซักถามวิธีคิด ความรู้สึกภายใน และการแสดงออก ศิลาจะทำตัวเป็นกระจกสะท้อนภาพของแต่ละท่านโดยปราศจากการตัดสินใด ๆ เพียงแต่จะให้แต่ละท่านได้ทบทวนตัวเอง มองเห็นสิ่งที่ผ่านมาในห้วงความคิด ความรู้สึก ซึ่งเป็นการหยุดคิดสิ่งภายนอก ให้ย้อนกลับมามองที่กระบวนการเรียนรู้ภายในตัวเอง เพื่อจะได้มองเห็นศักยภาพตัวตนในการดึงสิ่งดี ๆ จุดแข็งของตัวเองออกมาใช้ โดยมีเป้าหมายที่จะตอบโจทย์ใหญ่ว่า “รู้ศักยภาพตนเอง” แล้วจะนำไปจัดการความรู้ในชุมชนของตนอย่างไร ซึ่งคำตอบนี้แต่ละคนเท่านั้นที่จะตอบได้ เพราะเป็นผู้รู้บริบทในพื้นที่ของตนเอง ศิลาทำได้เพียงเสนอเครื่องมือหาปลา…แต่หากว่าท่านใดจะมาหาปลาจากการถ่ายทอดความรู้ครั้งนี้ (หมายถึงเนื้อหาความรู้ที่จะนำไปใช้ในพื้นที่ตนได้เลย) ศิลาก็ต้องขออภัยอย่างสูงที่ทำให้ท่านที่เข้าใจเช่นนั้น ผิดหวังค่ะ แนวการอบรมของศิลาจะกระตุ้นกลุ่มให้มองกลับมาค้นหาศักยภาพของตนเองเป็นหลัก หากท่านใดมองเห็นก็จะเป็นประโยชน์แต่ตัวเอง เพราะสุดท้ายแล้ว พ้นจากเวทีนี้ไป…ไม่มีพี่เลี้ยงค่ะ…

มิติของการจัดการความรู้ตามความเข้าใจของศิลา จริง ๆ แล้วเป็นการนำสิ่งที่เกิดขึ้นในทางปฎิบัติที่มีอยู่แล้วไปจัดระบบเป็นศาสตร์หรือองค์ความรู้ให้ง่ายแก่ความเข้าใจ แนวคิดทฤษฎีจึงเกิดมาภายหลังการปฏิบัติจริงของเรา… ซึ่งจริง ๆ แล้วเราอาจจะยังไม่รู้ตัวว่าเราได้จัดการความรู้แก่ชุมชนอยู่เป็นประจำด้วยวิธีที่เนียนไปกับเนื้องานของเรา ด้วยวิธีการที่เหมาะสมกับบริบทของเรา ไม่มีใครรู้ดีไปกว่าตัวเรา เพราะเราเข้าใจและเข้าถึงชุมชนของเรา…ดังนั้น อย่าไปมองความรู้ที่ไกลออกจากตัวมากนัก สิ่งเหล่านั้นเราจะหยิบมาใช้เป็นเครื่องมือภายหลังหากเราสนใจเรื่องอะไร ก็ค้นคว้าเอาเองได้ จะด้วยการพิมพ์คำที่ต้องการใน google หรือด้วยการถามผู้รู้…นั่นคือเราได้มีฉันทะ การใฝ่รู้ ใฝ่เรียนแล้ว ความรู้ในเรื่องที่เราไม่รู้ก็จะเกิดขึ้นเอง โดยไม่ต้องมีการยัดเยียดทฤษฎีให้ตั้งแต่แรก…จงมองคุณค่าในสิ่งที่มีอยู่ให้เห็น…มองให้เข้าถึงใจเราเอง...

Step 5

ศิลาได้แนะนำการเป็น Blogger ของตัวเองคร่าว ๆ วิธีคิดและวัตถุประสงค์ที่แฝงอยู่ในการทำ Blog เพื่อที่จะเกริ่นนำสำหรับการจัดการความรู้ในการเป็น Blogger ใน G2K ซึ่งคุณพี่ Krutoi จะมาทำหน้าที่เป็นวิทยากรในเช้าวันที่ 3 กรกฎาคม (วันที่สองของการอบรม)

Step 6 (ช่วงบ่ายวันที่สองของการอบรม)

ศิลาอธิบายทฤษฎี Dialogue และเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่าง Discussion VS Dialogue จากนั้นก็อธิบายคร่าว ๆ เกี่ยวกับ Storytelling

Step 7

จับกลุ่มตามใจชอบ แบ่งเป็น 6 กลุ่ม เพื่อทำ Dialogue ในหัวข้อเรื่อง “การจัดการความรู้ในความหมายใหม่ของฉัน” ภาพรวมที่ปรากฎจะออกมาในลักษณะของสภากาแฟ ที่พูดคุยกันสนุกสนาน ซึ่งไม่ใช่การประชุมที่เคร่งเครียดเอาจริงเอาจัง หรือการ Discussion …และแม้ว่าจะไม่มี Flow of Meaning ของกระบวนการ Dialogue แต่สิ่งที่ศิลามองเห็นก็คือความพยายามในการค้นหาคำตอบคำว่าการจัดการความรู้ด้วยตนเองของแต่ละท่าน และแต่ละกลุ่มก็มีความตั้งใจในการทบทวนหาคำตอบ

Step 8

ขอให้ตัวแทนแต่ละกลุ่ม กลุ่มละหนึ่งท่านออกมาพูดเล่าเรื่องที่ได้จากการ Dialogue แต่ละท่านจะมีแผ่นข้อความที่เขียนไว้ เตรียมการนำเสนอ…

สิ่งที่ตัวแทนแต่ละกลุ่มสะท้อนออกมาก็คือความเข้าใจเกี่ยวกับการจัดการความรู้ในองค์ประกอบแต่ละส่วนของโมเดลปลาทู (แนวคิดของท่านอาจารย์ประพนธ์)

กล่าวคือกลุ่มหนึ่งจะเน้นเรื่องการมีวิสัยทัศน์ร่วม กลุ่มสองก็จะพูดในเรื่องการบูรณาการศาสตร์ต่าง ๆ การจัดองค์ความรู้เป็นระบบ เป็นขั้นตอน อีกกลุ่มก็จะเสริมต่อยอดกันในลักษณะของการเรียนรู้เป็นทีม มีการยกตัวอย่างวิธีการทำห่อหมกสูตรใหม่ในชุมชม ในขณะที่อีกกลุ่มมองว่า KM ก็คือ MK การทำสิ่งดี ๆ มาใส่ในหม้อรวมกันให้ได้รสชาติที่อร่อย ทานกันอย่างมีความสุข และกลุ่มหนึ่งก็ได้บอกว่าการจัดการความรู้ในเรื่องไข้หวัดสายพันธุ์ใหม่ซึ่งอยู่ใกล้ตัวเรา เพื่อประโยชน์ต่อคนที่ท่านรัก…อันเป็นการจัดการความรู้ในเรื่องที่เราไม่รู้ในลักษณะของการค้นคว้าหาข้อมูล คล้าย ๆ กับการทำวิจัยที่เริ่มจากสนใจตั้งประเด็นปัญหาในสิ่งที่เราไม่รู้มาก่อน…นอกจากนี้ก็มีบางกลุ่มที่เล่าเรื่องการเรียนรู้โดยให้นักศึกษาเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้ในเรื่องการเกษตร ซึ่งเป็นการสอนโดยให้ผู้เรียนรู้เป็นศูนย์กลาง แล้วมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซักถามเล่าเรื่องกัน

Step 9

บทสรุปสุดท้าย ศิลาได้นำสิ่งที่แต่ละท่านถ่ายทอดออกมาเชื่อมโยงกับทฤษฎีโมเดลปลาทูของท่านอาจารย์ประพนธ์ แล้วเน้นย้ำว่า KM คือเครื่องมือที่แต่ละท่านมีอยู่แล้ว สำคัญที่การมองสิ่งที่ท่านมีให้เห็น จริง ๆ ลืมพูดไปคำหนึ่งขอเติมตรงนี้แล้วจะส่งบทสรุปนี้ถึงคุณครูกศน. สมุทรสาครทุกท่านด้วยค่ะ คำที่ลืมพูดคือ “เห็นมากกว่าสิ่งที่ท่านมี” นั่นก็คือการดึงศักยภาพตัวตนของแต่ละท่านที่ศิลาสะท้อนให้เห็นในวันแรกของการอบรมออกมาใช้ แล้วหยิบฉวยเครื่องมือต่าง ๆ ใกล้ตัวของท่านออกมาหาปลากันดู ปลาเล็ก ปลาน้อย ปลาซิว ปลาสร้อยก็หากันไป ไม่มีใครรู้ว่าจะใช้เครื่องมืออะไรได้เหมาะสมเท่ากับตัวท่านค่ะ

ศิลาขอกราบขอบพระคุณท่าน ผอ. พยุงศักดิ์ที่กล่าวสรุปปิดท้ายก่อนรับวุฒิบัตรได้อย่างประทับใจยิ่งนัก

ศิลาจับใจความได้ว่าท่านมองเห็นแล้วว่า KM เป็นเครื่องมือที่มีอยู่ในตัวเอง (หากหาเจอ) และวิธีการแสวงหาความรู้ที่สำคัญคือการตั้งโจทย์ และลองค้นคว้า สืบค้น ทบทวนหาคำตอบด้วยตัวเองก่อน ที่จะให้ผู้รู้สะท้อนออกมาให้เห็นโดยเชื่อมโยงแนวทางปฏิบัติที่ท่านทำกันอยู่แล้วกับศาสตร์ที่มีนักคิดสร้างขึ้นมา (ศาสตร์ต่าง ๆ เกิดขึ้นภายหลังจากการมองเห็นแนวปฏิบัติของพวกเรากันเองค่ะ) ซึ่งจะว่าไปแล้ว KM ก็มีผู้นิยามความหมายไว้หลากหลาย มีแนวคิดมากมาย อย่าไปหาข้อสรุปกับนิยามความหมายคำนี้ที่มีความเป็นพลวัตเลยค่ะ...ลงมือปฏิบัติไปเลย Knowledge Sharing... ทำก่อนแล้วจะเห็นเองค่ะ...1+1+1+1+1....Synergy ค่ะ

ศิลาอัดเทปคำพูดอธิบายตัวตนแต่ละคนของทุกท่านไว้ ศิลาเก็บรายละเอียดความเข้าใจใน KM ตามมุมมองของแต่ละท่านไว้ หากครูกศน. ผู้เข้าร่วมการอบรมท่านใดสนใจติดต่อขอรับไปได้นะคะ ศิลาจะประสานงานส่งข้อมูลที่มีอยู่ไว้ที่ท่าน ผอ. พยุงศักดิ์ค่ะ

ความรู้ที่เป็นเนื้อหามีมากมายเรียนอย่างไรก็ไม่จบสิ้น แต่นั่นไม่สำคัญเท่ากับการเรียนรู้วิธีเรียนรู้ ซึ่งเป็นการเรียนรู้ที่ยั่งยืนหรอกนะคะ เพราะหากเรามองเห็นเครื่องมือและรู้จักการใช้เครื่องมือที่เรามีได้อย่างเหมาะสมกับบริบท ก็จะเป็นประโยชน์แก่ผู้เรียนรู้ของเราและตัวเราเอง... ข้อสำคัญที่สุดคือ Learner Center...โดยการเปิดใจแลกเปลี่ยนเรียนรู้ (จะด้วย Dialogue หรือ Storytellng หรือ Interview ก็ดี) แล้วยอมรับน้อมนำสิ่งใหม่ ๆ เข้าสู่ตนจะนำไปสู่การพัฒนาตนเองและผู้อื่นค่ะ

ขอบพระคุณที่แวะมาอ่านค่ะ

เขียนใน GotoKnow โดย Sila Phu-Chaya
ใน รู้ตัวเพื่อพัฒนาจิต

คำสำคัญ (Tags): #enneagram#storytelling#การเปิดใจแลกเปลี่ยนเรียนรู้#dialogue

หมายเลขบันทึก: 273389เขียนเมื่อ 4 กรกฎาคม 2009 09:38 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 21:00 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (47)

Wasawat Deemarn

เขียนเมื่อ 4 กรกฎาคม 2009 09:50 น. ()

Good Morning ครับ ... ท่านอาจารย์ศิลา ;)

ขออนุญาต "ละสายตา" จากเนื้อหาครับ

ผมมีข้อแนะนำอาจารย์ประการหนึ่ง ไม่ทราบว่าอาจารย์จะโกรธตอนเช้า ๆ ไหม ?

ผมสะดุดที่ คำสำคัญ: ไม่มีใครรู้ว่าจะใช้เครื่องมืออะไรได้เหมาะสมเท่ากับตัวท่าน การเปิดใจแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ยอมรับน้อมนำสิ่งใหม่ ๆ เข้าสู่ตน ของอาจารย์ครับ

ขออนุญาตอธิบายต่อว่า คำสำคัญ หรือ TAG เป็นเครื่องมือสำคัญที่ทำให้การค้นหาบันทึกนี้พบได้ง่ายและรวดเร็วขึ้น อีกทั้งยังเป็นเครื่องมือสำคัญในการ "ค้นหาตรงใจ" กับผู้ที่อยากได้รับประโยชน์จากบันทึกที่เขาไขว่คว้า ครับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผ่านระบบ Search Engine ทั้งหลาย

ดังนั้น คำสำคัญ หรือ TAG คือ Keyword ในการสรุปบันทึกที่มีลักษณะเป็นคำ ๆ หรือคำเฉพาะที่มีการใช้ในบันทึก หรือคำที่เป็นหมวดหมู่สำคัญในบันทึก

เช่นบันทึกนี้ คำสำคัญ น่าจะมี

Storytelling, การจัดการความรู้จากกระบวนการเรียนรู้ภายใน, Enneagram, นพลักษณ์, การฝึกอบรม, Dialogue, KM .... ฯลฯ

เช่นนั้น คำสำคัญจะเพิ่มคุณค่าของงานเขียนอาจารย์ได้มากมาย และทำให้ผู้ที่ใฝ่รู้จากความรู้ของอาจารย์ได้รับประโยชน์อย่างกว้างขวาง ครับ

โปรดให้อภัยผม หากผมก้าวล่วงในระบบการเขียนของอาจารย์

สำนึกผิดครับ ;)

Sila Phu-Chaya