เมื่อวันที่ ๒๔ เม.ย. ๕๑ ผมไปเป็นผู้ช่วยวิทยากร KM ให้วิทยากรใหญ่คือคุณอ้อ วรรณา เลิศวิจิตรจรัส แห่ง สคส.   เราไปทำหน้าที่ใช้เวลา ๓ ชม. ทำให้รองผู้อำนวยการโรงพยาบาล ๒๙ คน ในหลักสูตรบริหารสำหรับรอง ผอ. รพ. ที่เตรียมตัวเป็น ผอ. รู้จัก KM     หลักสูตรนี้จัดโดยสถาบันพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข   หลักสูตรใช้เวลา ๖ สัปดาห์ มากินมานอนกันที่โรงแรม รอยัล ริเวอร์    ทราบว่ามีการประชุมเรียนรู้กันตอนกลางคืนถึง ๓ ทุ่ม
          ผู้จัดหลักสูตรพยายามติดต่อให้ผมไปบรรยาย    ผมก็พยายามไม่บรรยาย    ลงท้ายเราตกลงกันได้ว่าจะใช้เวลา ๓ ชั่วโมงจัด Mini Workshop
          เริ่มด้วยผมใช้เวลา ๕ นาทีบอกว่าเราจะจัดให้ท่านรอง ผอ. รู้จัก KM จากการสัมผัสด้วยตัวเอง    ไม่ใช่จากการฟังคนอื่นบอก  
          ที่จริงเราเริ่มมาก่อนล่วงหน้าเป็น ๒ – ๓ เดือน ในการต่อรองหารือกับทีมผู้จัดการหลักสูตร   รวมทั้งเตรียมตัวอย่าง “หัวปลา” ของการประชุมกลุ่ม เอาไว้ให้กลุ่มเลือก หรือคิดขึ้นใหม่   และก่อนวันที่ ๒๔ สามสี่วันคุณอ้อก็ส่งเอกสารแนะนำ KM ๒ – ๓ หน้าไปให้ “ผู้บริหาร” ที่มาเข้าหลักสูตร ได้อ่านก่อน
          แล้วคุณอ้ออธิบายอีกนิดหน่อยและฉายวิดีโอ เรื่องการจัดการความรู้ใน รพ. บ้านตาก ฉบับย่อ ๑๐ นาที   หลังจากนั้นเราจึงให้แบ่งเป็น ๔ กลุ่ม ลองทำเวที SSS – Success Story Sharing ในการทำหน้าที่ผู้บริหาร รพ.   โดยเคล็ดลับคือ แต่ละกลุ่มต้องเลือก “หัวปลา” ของการ ลปรร. ให้แคบ และต้องเป็นเรื่องที่สมาชิกกลุ่มทุกคนมีประสบการณ์ตรง   มีความสนใจร่วมกัน และเอาความรู้ที่ได้จากเพื่อนไปใช้งานได้
          ผมมีอคติกับพวกหมอ ยิ่งหมอที่เป็นผู้บริหาร ผมยิ่งมีอคติว่า คนเหล่านี้ติด Explicit Knowledge   ไม่เชื่อถือหรือให้เกียรติ Tacit Knowledge   เพราะเมื่อ ๔ – ๕ ปีที่แล้วเราเคยจัดวง ลปรร. ให้แพทย์ผู้บริหาร รพ. ที่หาดใหญ่   ไม่ได้ผล   มาวันนี้ผมจึงรู้ว่า ที่ไม่ได้ผล เพราะความผิดของผมเอง    ที่จัดวง ลปรร. ไม่เป็น   เตรียมไม่ดี   มาวันนี้ เรามีประสบการณ์แล้ว    วง ลปรร. จึงสนุกมาก ได้ความรู้ทั้งเชิงสาระของงาน และความเข้าใจ รู้จัก KM
          เราใช้เวลา ๙๐ นาทีในการทดลองทำเวที SSS   แล้วให้แต่ละกลุ่มนำเสนอ KA และเรื่องเล่าเด็ด ๑ เรื่อง    สนุกสนานเฮฮากันดีมาก
หลังจากนั้นให้ลองทำ AAR ใช้เวลาคนละไม่เกิน ๒ นาที   ผมสรุปประเด็นสำคัญ (คงจะแบบเข้าข้างตัวเอง) ดังนี้

• ได้ยินเรื่อง KM มานาน   ฟังบรรยายมาแล้ว  อ่านหนังสือหรือบทความมาแล้ว   บางคนเป็น CKO แต่เพิ่งมาเข้าใจหรือรู้จัก KM จาก Mini Workshop ในวันนี้
• ประทับใจ ว่าวิธีประชุมแบบนี้ไม่มีความขัดแย้ง   แม้จะมีความเห็นแตกต่าง แต่บรรยากาศก็ไม่ขัดแย้ง  
• ได้ความรู้ทีเด็ดที่ไม่มีในตำรามากมาย  หลายอย่างจะเอาไปใช้ 
• ได้เห็นทีเด็ด หรือความรู้ความสามารถแปลกๆ ของหมอ ที่นึกไม่ถึง เช่น หมอดีเจ ใช้เรื่องที่พูดกับคนไข้ ออกวิทยุชุมชน ให้สุขศึกษาวงกว้าง “รักษา – ป้องกัน ทั้งตำบล”    ระดมทุน ๗๐ ล้าน ใน ๑ ชั่วโมง   แก้ปัญหาหมอไม่รับผิดชอบแบบให้ก่อนเพื่อรอได้ใจ รอถึง ๒ – ๓ ปีก็รอได้ และได้จริงๆ (เลียนรายการ Credit Forward)    ใช้อุบายให้หมอที่ไม่รับผิดชอบเป็นประธานองค์กรแพทย์ เกิดปรากฏการณ์ “โจรกับใจ” กลายเป็นคนรับผิดชอบ   สารพัดวิธีลดค่าใช้จ่าย และวิธีซื้อวัสดุการแพทย์ให้ได้ของดีราคาลดจากเดิมเหลือเพียง ๓๐%    
• เป็นการเรียนภาคบ่ายที่ไม่ง่วงเลย

  
          ทำให้ผมสบายใจ    ว่า สคส. ยุคใหม่ไปรอดแน่ แม้จะต้องทำงานหาเงินเลี้ยงตัวเอง   เพราะวิทยากรหลักของเรามีฝีมือ   และวิธีการของเราได้ผลจริงๆ    คนมาเข้าได้ทักษะ ได้ความเข้าใจที่ลึก เอาไปใช้ได้จริงๆ

AAR ของผม
            ปัจจัยความสำเร็จของ Mini Workshop ครั้งนี้มีประเด็นรายละเอียดปลีกย่อย มากมาย    โดยเฉพาะการออกแบบ LE – Learning Experience   แต่หัวใจอยู่ที่ ๒ ประเด็นคือ

1. แนะนำกลุ่มให้เลือกประเด็น (“หัวปลา”) ของวง ลปรร. ให้โฟกัส หรือแคบ   อย่าคุยกันในประเด็นที่กว้าง
2. ต้องเป็นประเด็นที่สมาชิกกลุ่มทุกคนมีประสบการณ์ตรง   และเมื่อ ลปรร. กันแล้ว เอาไปใช้ในการทำงานได้เลย

          ในชีวิตจริง เราติดการเรียนรู้เชิงทฤษฎี และเรียนรู้จากสถานการณ์สมมติ   เมื่อจะให้สมาชิกกลุ่มเรียนรู้จากสถานการจริง ประสบการณ์จริง จึงต้องมีคำพูด คำแนะนำ ของวิทยากรให้ชัดเจน   เพื่อให้เขาเปลี่ยนจาก Explicit Knowledge Learning Mode มาเป็น Tacit Knowledge Learning Mode 

วิจารณ์ พานิช
๒๕ เม.ย. ๕๑