► สภาพความเป็นจริงในธรรมชาติ ในสังคม และในองค์กร คนเรา (และสรรพสิ่ง) มีความสัมพันธ์กันแบบคู่ตรงกันข้าม   คือทั้งอิสระต่อกัน (independent, autonomy) และทั้งขึ้นต่อกันหรือพึ่งพิงซึ่งกันและกัน (interdependent)

 
► มนุษย์ปัจจุบันเดินตามวัฒนธรรม “ยิว-คริสต์” ที่มุ่งเอาชนะธรรมชาติ   และประสบความสำเร็จสูงมาก   วัฒนธรรมนี้มุ่งสร้างความเข้มแข็งของปัจเจก    จนเลยเถิด ทำให้มนุษย์ลืมธรรมชาติที่แท้จริงว่าสรรพสิ่งล้วนเกี่ยวข้องพึ่งพิงซึ่งกันและกัน

► เอาชนะธรรมชาติ จนลืมใช้จุดแข็งของธรรมชาติในการสร้างความสุขร่วมกันของมวลมนุษย์ ธรรมชาติ และสรรพสิ่ง

► ความเข้าใจ interdependence และรู้จักนำมาใช้เป็นพลังขับเคลื่อนตนเอง ทีมงาน และองค์กร ทำให้เกิดความราบรื่น ความเคารพซึ่งกันและกัน และความสามัคคีกลมกลียวกันภายในหน่วยงาน

► การปฏิบัติ KM จะทำให้สมาชิกเข้าใจธรรมชาติและพลังของ interdependence โดยไม่ต้องรู้จักคำนี้   ไม่ต้องเข้าใจทฤษฎี    แต่ปฏิบัติและใช้พลังของมัน

► ทุกคนจะเข้าใจข้อจำกัดของตนเอง    และเข้าใจว่าเมื่อมีจุดแข็งของเพื่อนเข้ามาเสริม ตนเองจะทำงานได้ดีขึ้นกว่าเดิม หรือง่ายขึ้นกว่าเดิม    เสริมกันไปเสริมกันมาในหมู่สมาชิก สามารถทำในสิ่งที่ไม่น่าเชื่อว่าจะทำได้

► ร่างกายของมนุษย์ หากขาดส่วนประกอบส่วนใดส่วนหนึ่งไป ความมหัศจรรย์ของความเป็นมนุษย์จะลดลงอย่างมาก 

 
► ร่างกายของมนุษย์มีทั้งอวัยวะที่มี autonomy สูงมาก    และมีทั้งอวัยวะที่แทบไม่มี autonomy เลย   แต่ทุกอวัยวะจะทำงานเพื่อเป้าหมายเดียวกัน คือความอยู่รอดของชีวิต   หากอวัยวะใดแตกแถว ชีวิตก็ดำรงอยู่ไม่ได้   อวัยวะเหล่านี้มี interdependence เป็นธรรมชาติ โดยที่เราไม่จำเป็นต้องเข้าใจทฤษฎีหรือหลักการของ interdependence

วิจารณ์ พานิช
๒๓ ก.ค. ๕๑