ช่วงชีวิตของคนเรามันหมุนเวียนเปลี่ยนผ่านชนิดที่ไม่มีวันหมุนกลับ   และมีอิทธิพลของปัจจัยที่หลากหลายเข้ามากระทบ   ให้ทั้งอิฏฐารมณ์และอนิฏฐารมณ์แก่เรา และคนใกล้ชิด   สร้างการเปลี่ยนแปลงเล็กๆ แต่ลึกในตัวเรา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสมองของเรา   จนในที่สุดเปลี่ยนแปลงชีวิตของตัวเราอย่างมากมาย อย่างไม่คาดคิด    ผมจะลองทบทวนชีวิตของตนเอง ในช่วงตั้งแต่วันหยุดยาวสงกรานต์มาจนถึงวันที่ ๕ มิ.ย. ๕๓  สำหรับเตือนสติตนเอง     

          ปัจจัยแรกคือลมฟ้าอากาศ   ผันแปรจากร้อนจัดและแล้ง เป็นตอนนี้ฝนตกเกือบทุกวัน และอุณหภูมิเย็นลง   ตอนอากาศร้อนออกมานั่งที่ระเบียงเพื่อชื่นชมต้นไม่ไม่ได้เลย   ต้องหลบเข้าห้องแอร์    แต่ตอนนี้ออกมานั่งได้   และเวลาวิ่งออกกำลังความรู้สึกร้อนผ่าวก็หายไป มีความเย็นสบายเข้ามาแทน   ตอนอากาศร้อน ผมบอกตัวเองว่า จะได้ฝึกสติให้รู้ว่าร้อน   และคิดว่าอีกไม่นานฤดูร้อนก็จะผ่านเลยไป

          นอกจากอุณหภูมิธรรมชาติสูง อุณหภูมิการเมืองก็สูงด้วย    ผมต้องคอยตรวจสอบ ว่าการเดินทางไปทำงานและไปประชุมในที่ต่างๆ จะต้องหลบหลีกอย่างไร    และตรวจสอบว่าการประชุมไหนงดหรือเลื่อน   เรื่องการเปลี่ยนแปลงของเหตุการณ์นี้ สาวน้อยเขาเป็นเสมือนผู้สื่อข่าวประจำตัวของผม   ผมเข้าใจว่าเขาต้องลงทุนด้านสุขภาพไปไม่ใช่น้อย    เพราะคงจะก่อความเครียด    ผมบอกตัวเองว่า เป็นโอกาสที่จะสังเกตและเรียนรู้ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับบ้านเมือง    สิ่งที่ผมได้เรียนรู้ก็คือ   เวลานี้หน้าต่างแห่งโอกาสในการเปลี่ยนแปลงใหญ่ของสังคมไทยได้เปิดออกแล้ว    ในภาพของความแตกแยกร้าวลึกของสังคม   ขึ้นอยู่กับว่าเราใช้โอกาสนั้นเป็นไหม   และใช้เพื่อประโยชน์ของใคร

          ช่วงนี้คุณปราการ โชเฟอร์คู่ใจของผม ต้องหยุดพักงานเพื่อฟื้นร่างกาย   จากอุบัติเหตุรถยนต์ชนประสานงา    ต้องหยุดยาว ๓ เดือน   ผมจึงได้โอกาสเปลี่ยนลีลาชีวิตการเดินทาง    จากเดิมนั่งรถส่วนตัวสุขสบาย เป็นใช้พาหนะหลัก ๓ อย่าง    คือขับรถเอง (พยายามให้น้อยที่สุด)  นั่งรถที่ ม. มหิดลจัดให้ หากวันนั้นไปทำงานของมหิดล   และนั่งแท้กซี่   การนั่งแท้กซี่นี่ได้ประโยชน์ทางสังคมมาก   ทำให้ผมได้พูดคุยทำความรู้จักสังคมไทยในอีกวิถีชีวิตหนึ่ง   และได้มีโอกาสแสดงน้ำใจต่อเพื่อนมนุษย์ที่โชคดีน้อยกว่าเรา    โดยการให้ ทั้งเงินค่าโดยสารเพิ่มเล็กๆ น้อยๆ  และให้ความเห็นอกเห็นใจ ให้ความสัมพันธ์ที่เท่าเทียมในฐานะมนุษย์เพื่อนร่วมสังคมเดียวกัน   ผมรู้สึกชุ่มชื่นใจที่ได้ทำประโยชน์ต่อสังคมเล็กๆ น้อยๆ เช่นนี้ ในยามที่สังคมร้อนระอุ  

   
          ในช่วงนี้ ผมไปต่างประเทศ ๒ ครั้งสั้นๆ   ซึ่งนับว่ามาก   เพราะบางปีผมไม่ได้ไปต่างประเทศเลย   การเดินทางนี้ นอกจากได้เรียนรู้หลายอย่างและเปลี่ยนบรรยากาศของชีวิตแล้ว    ผมยังได้โอกาสสังเกตสุขภาพของตนเองในฐานะคนแก่ ว่ายังพอจะทนสภาพตรากตรำได้แค่ไหน   จะได้จัดวางตารางชีวิตของตนได้เหมาะสม   เป็นที่น่ายินดี ว่ายังแข็งแรงดี

          ผมเป็นคนชอบเครื่องมือสื่อสารเพื่อใช้ประกอบการทำงานและการเรียนรู้ในชีวิตประจำวัน    ดังนั้นในช่วงนี้ผมจึงมีของเล่นใหม่ถึง ๒ อย่าง    คือ Kindle e-Book Reader   กับ iPad   ซึ่งตัวหลังลูกสาวซื้อมาให้จากนิวยอร์ก   ทำให้ได้ฝึกใช้เครื่องทั้งสองนี้   และใช้มันให้เป็นเครื่องช่วยอำนวยความสะดวกในชีวิต   คล้ายๆ เป็นการเคลื่อนวิถีชีวิตประจำวันไปตามพัฒนาการของเครื่องอีเล็กทรอนิกส์    ผมพยายามตั้งสติ สังเกตว่าจริงๆ แล้วผมเองเป็นทาสของเครื่องมือ  หรือเครื่องมือเป็นทาสของผม    สิ่งที่ยืนยันความเชื่อของผมก็คือ เครื่องมือเหล่านี้มีทั้งข้อดีและข้อเสีย   แต่เวลาเขาโฆษณา เขาจะโฆษณาเฉพาะข้อดี 

          แล้วผมก็เข้าไปเป็นสมาชิกของ Facebook   เพื่อฝึกใช้ประโยชน์ในการสื่อสารกับเพื่อนๆ และเครือข่าย ตามเป้าหมายชีวิตการทำงานของผม   ผมพบว่า ทำให้ผมได้สื่อสารกับเพื่อนเก่าๆ สมัยเรียนแพทย์ที่ไม่พบกันมานาน   ที่เป็นสมาชิก Facebook   ผมพบว่าส่วนใหญ่เขาใช้เพื่อการพักผ่อนหย่อนใจ   เพราะคนรุ่นผมส่วนใหญ่เขาถือเป็นช่วงกำไรที่อายุยืนยาวมาถึงเกือบ ๗๐ หรือบางคนก็เลย ๗๐ แล้ว   ส่วนคนรุ่นหนุ่มรุ่นสาวเขาก็ใช้เพื่อเป้าหมายหลากหลาย   แต่ผมสังเกตว่า เจ้า social network media นี้มันสร้างวัฒนธรรมใหม่ในการสื่อสาร คือวัฒนธรรมข้อความสั้น มาเร็วไปเร็ว

          ผมได้งานใหญ่เพิ่มขึ้นอีก ๑ งาน คือเป็นประธานคณะกรรมการบริหารสถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล ซึ่งเพิ่งเป็นองค์การมหาชน   เขาสรรหากรรมการแล้วกรรมตกมาที่ผม ปฏิเสธเขาก็ไม่ยอม   เพิงประชุมกรรมการครั้งแรกไปเมื่อวันที่ ๑ มิ.ย.   ทำให้ผมเร่งเร้าตนเองให้ลาออกจากบางกรรมการ ที่ตำแหน่งใหญ่แต่ทำประโยชน์ได้น้อย   แต่ก็มีคนคอยทักท้วงว่าอย่าเพิ่ง    ที่จริงตอนนี้ชีวิตของผมมันไม่ค่อยพอดี   มันมีภารกิจมากไป พักผ่อนน้อย   จะหลงๆ ลืมๆ รับนัดซ้อนบ่อยๆ  

           ความสนุกและท้าทายในชีวิตช่วง ๖ เดือนจากนี้ไป คือการนำเอาระบบอุดมศึกษาและสถาบันอุดมศึกษาเข้าไปสร้างการเปลี่ยนแปลงใหม่ในสังคมไทย   เนื่องจากโอกาสเปิดดังกล่าวแล้ว   และในการเข้าไปทำหน้าที่นั้นเอง ระบบ/สถาบัน อุดมศึกษา ก็เกิด TRANSFORMATION ด้วย 

วิจารณ์ พานิช
๕ มิ.ย. ๕๓