KM เป็นเรื่องของการเปลี่ยนแปลง      มุ่งขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น     แต่การเปลี่ยนแปลงที่ขับเคลื่อนด้วย KM เป็นการเปลี่ยนแปลงภายใต้สภาพที่ซับซ้อน     จึงเป็นการเปลี่ยนแปลงที่มีความต่อเนื่องจากสภาพเดิม (continuity)      ไม่ได้ตัดขาดจากสภาพเดิม

        ใน KM การเปลี่ยนแปลง (change) กับ ความต่อเนื่องจากสภาพเดิม (continuity) จึงเป็นสิ่งเดียวกัน     หรือ กล่าวให้งงเล่น ว่า ในการเปลี่ยนแปลงมีความต่อเนื่อง    และในความต่อเนื่องก็มีการเปลี่ยนแปลง      ในทำนองเดียวกันกับ "ในหยินมีหยาง  ในหยางมีหยิน"    และ "หยิน - หยาง คือสองหน้าของสิ่งเดียวกัน"   

         ในการทำ KM เราต้องไม่ยึดมั่นอยู่กับการเปลี่ยนแปลง แบบไม่มองความต่อเนื่องจากสภาพเดิม     และต้องไม่ยึดมั่นอยู่กับสภาพเดิม จนไม่ยอมเปลี่ยนแปลง     

        ยิ่งกว่านั้น เราต้องรู้จักนำเอาความต่อเนื่องจากสภาพเดิม (continuity) มาขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง  และสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ขึ้นจากการเอาสภาพเดิมนั้นเองมาเป็นพลังหนุน    

        นี่คือการทำ KM โดยรู้จักใช้พลังแห่ง "ระบบที่ซับซ้อนและปรับตัว" (Complex Adaptive Systems - CAS)  

         จะใช้เคล็ดลับนี้เป็น    ต้องเชื่อในคุณค่าและพลังของความแตกต่างหลากหลาย     เคารพในความแตกต่างหลากหลาย      แล้วค่อยๆ ฝึกทักษะในการใช้ความแตกต่างหลากหลาย และปัจจัยที่เป็นขั้วตรงกันข้ามให้มาเสริมแรงกัน      เมื่อทักษะนี้แก่กล้า ก็จะสามารถสนธิพลังของ continuity and change ได้

วิจารณ์ พานิช
๑๔ พย. ๔๙