ในขณะที่การเมืองของประเทศ การเมืองของนักการเมือง กำลังเดินทางเข้าสู่ภาวะตีบตัน แบ่งคนออกเป็นซ้าย เป็นขวา เป็นขาวกับดำ ทุกฝ่ายอ้างความชอบธรรม อ้างประชาชน

          แต่จริงๆ แล้วการเมืองเป็นเรื่องของนักการเมืองเท่านั้นหรือ แล้ว “การเมืองภาคพลเมือง” ที่แท้จริงเป็นอย่างไร ?

          คำตอบน่าจะอยู่ที่ชุมชน นี่คือที่ไปที่มาของเวทีถอดบทเรียน “การเมืองภาคพลเมือง” หรือ”การเมืองภาคประชาชน”  โดย ศูนย์พัฒนาการเมืองภาคพลเมือง สถาบันพระปกเกล้าจังหวัดน่าน โดยเชื้อเชิญกลุ่มแกนนำ ๔ ตำบล (ต.น้ำเกี๋ยน, ต.เมืองจัง, ต.ถืมตอง, ต.กลางเวียง) มาร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ถึงกระบวนการทำการเมืองภาคพลเมือง

โจทย์ที่ถกคิดร่วมกันคือ

@ คืออะไร ทำไม และอย่างไร ??? มีการสร้างการมีส่วนร่วมอย่างไร ?

@ แล้วต่างจากการเมืองแบบนักการเมือง ???

@ ข้อจำกัดของการเมืองภาคพลเมือง ???

@ จะสร้างสำนึกของการเมืองภาคพลเมืองได้อย่างไร ??? ขยายออกไปได้อย่างไร ???

จากบทเรียน ๔ ตำบล แสดงให้เห็นว่า

“การเมืองภาคพลเมือง” เป็น “กระบวนการของชุมชน โดยชุมชน เพื่อชุมชน”

หลักคิดการเมืองภาคพลเมือง

@ มีกำหนดเป้าหมายชัดเจน ไม่ว่าใครจะมาเป็นผู้นำท้องถิ่น ผู้นำท้องที่ เป้าหมายหรือวิสัยทัศน์ของชุมชนไม่เคยเปลี่ยนแปลง และยึดเอาของชุมชนที่ได้กำหนดร่วมกันเป็นที่ตั้ง

@ เน้นพัฒนา “คน” และการสร้าง “สำนึก” ที่ดี เป็นสำนึกของความรับผิดและรับชอบ

@ ใช้กระบวนการทาง “ปัญญา” นำ  มิใช่อำนาจหรือเงินตรา และเน้น การสร้าง และใช้ “ทุนภายใน” มิใช่หวังพึ่งพิงทุนภายนอกเท่านั้น

@ ถือสัจจะเป็นที่ตั้ง ควบคุมกันเอง

@ เอื้ออาทร แบ่งปัน เฉลี่ยทุก-เฉลี่ยสุข

@ เน้นความเป็นพี่-น้อง “เครือญาติ” ที่มองเห็นว่าทุกคนในชุมชนล้วนเป็นญาติพี่น้องกัน ไม่มีญาติคนนั้น เพื่อนพ้องน้องพี่คนนี้

@ คิดบวก เชิงสร้างสรรค์ มิใช่ทำลายกัน

@ เน้นกระบวนการมีส่วนร่วม “พระเอกหมู่” คือทุกคนล้วนเป็นพระเอก ไม่ยึดติดคนใดคนหนึ่ง

@ ไม่แยกเขา-แยกเรา แต่เป็น “เรา”

@ ผู้นำไม่เกี่ยวข้องกับผู้รับเหมา “ไม่มีธุรกิจการเมือง” และถือ “ผลประโยชน์ของชุมชนเป็นที่ตั้ง”

กระบวนการเมืองภาคพลเมือง

@ การจัดตั้ง “สภาชาวบ้าน” หรือ “สภาประชาชน” เพื่อร่วมกันวางแผน พัฒนาและติดตามประเมินผลการพัฒนาท้องถิ่น

@ การจัดเวทีชาวบ้าน “จากบ้าน-ตำบล” (จากล่างขึ้นบน) ร่วมคิด คุย ค้น คุ้ย(ความดีงาม) วางแผน พัฒนา และติดตาม

@ สร้างกลุ่มกิจกรรม ดูแลช่วยเหลือกันและกันในชุมชน

@ ใช้แผนแม่บทชุมชนเป็นเครื่องมือกำหนดอนาคตของตนเอง เน้นการ “ใช้ทุนชุมชน”

@ กำหนดแนวปฏิบัติร่วมกัน ทั้งการใช้ “มาตรการสังคม” และ “มาตรการเสริมแรงจูงใจ”

@ เสริมสร้างและพัฒนาทักษะของผู้นำต่อเนื่อง สร้างผู้นำรุ่นใหม่เสริม

@ มีการสร้างและใช้สื่อท้องถิ่น เช่น “วิทยุชุมชน” ในการสื่อและสร้างความรู้ความเข้าใจของคนในชุมชน

@ มีการแสวงหาภาคีภายใน&นอก

@ การถอดบทเรียน สรุปการทำงานร่วมกัน เพื่อสะท้อนการทำงานและหาแนวทางพัฒนาร่วมกัน

กระบวนการคิดและวิถีการปฏิบัติของการเมืองภาคพลเมืองนี้เป็นโจทย์ใหญ่ของสังคมว่า “จะสร้างและขยายสำนึกการเมืองภาคพลเมือง” นี้ออกไปอย่างไร

หากช่วยกันได้ คำตอบนี้จะสร้างการเมืองใหม่ที่ภาคประชาชนมีส่วนร่วมแท้จริง