การเรียนรู้ในวันนี้เป็นการเสนอความคิดเห็น  การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่หลากหลายเกี่ยวกับการ “จัดการความรู้ “ โดยมีท่านอาจารย์ ศาสตราจารย์ นายแพทย์ วิจารณ์  พานิช เป็นผู้คอยเสนอแนะและจุดประเด็นการแลกเปลี่ยน  ทั้งยังช่วยคอยอุดช่องโหว่ทางความคิดบางประเด็น  ที่ขาดหายไปในวงแลกเปลี่ยนของเหล่านิสิตปริญญาเอก  สาขาวัฒนธรรม  มหาวิทยาลัยทักษิณ

            กระผมมีความเชื่อว่าไม่มีวิธีการหรือกระบวนใดๆ ที่จะเป็นสูตรสำเร็จรูปในการ “จัดการความรู้” เพื่อแก้ปัญหาหรือคลี่คลายวิกฤติใดๆ  ในสังคมหรือชุมชนได้อย่างเบ็ดเสร็จ  เหตุผลประการหนึ่งก็คือ บริบทต่างๆ ที่เกิดขึ้นไม่ตายตัว  “การจัดการความรู้” ก็ย่อมเปลี่ยนไปตามบทบริบทที่เข้ามาเกี่ยวข้องสัมพันธ์ ณ ช่วงเวลาที่เราเข้าไป “จัดการ”  แต่ทั้งนี้  แม้ว่าเราสามารถจะพัฒนาองค์กร หรือชุมชนให้มีศักยภาพได้ระดับหนึ่งแล้ว  ใช่ว่าทุกอย่างจะจบสิ้นลง ปัญหาใหม่ก็จะต้องเกิดขึ้นตามบริบทใหม่เพื่อให้เราจัดการ ซึ่งก็ต้องปรับปรนให้ดีขึ้นไปอีก ทั้งต้องสร้างให้เกิด “ความยั่งยืน” ขึ้นด้วย  (ซึ่งหลายคนในวงอภิปรายวันนี้พยายามชี้ไปที่ศักยภาพของตัว “ผู้นำ” ทั้งยกตัวอย่างบางกรณีว่าชุมชนจะอ่อนแอ และไม่สามารถที่จะจัดการอันใดได้เมื่อขาดผู้นำที่เข้มแข็ง) ทั้งนี้อาจมีฐานคิดว่า “ศักยภาพทั้งหมดของชุมชนหรืองค์กรเกิดขึ้นได้เพราะผู้นำคนเก่งอย่างเดียวเท่านั้น  โดยละเลยความเชื่อมั่นที่เป็น “พลัง” และ “เอกภาพ” เดิมขององค์กร/ชุมชน เช่น ทุนทางวัฒนธรรม(ภูมิปัญญา/ขนบประเพณี/ความเชื่อ ฯ) ทุนทางทรัพยากรสิ่งแวดล้อม  หรือทุนที่เป็นทรัพยากรบุคคล

            นอกจากนั้น  ยังได้ข้อคิดจากอาจารย์อีกประการหนึ่งว่า “การมองสิ่งใดๆ ไม่จำเป็นต้องใช้กรอบทฤษฎีมาครอบ”  เพราะบางครั้งทฤษฎีที่เรานำมาใช้วิเคราะห์  หรือสังเคราะห์อาจเป็นการ “ปิดกั้น”  ข้อเท็จจริงหรือบริบทอื่นๆ  จนเรามองมันไม่เห็น  หรือเราละเลยเพราะคิดว่าไม่อยู่ในทฤษฎี  แต่การมองที่เป็น “องค์รวม”  ทั้งหมดต่างหากที่สามารถจะเห็นอะไรได้กว้าง และรอบด้านกว่าเพราะเราไม่ “ติดยึด” อยู่กับทฤษฎีใด ทฤษฎีหนึ่งเป็นการเฉพาะ  แต่พร้อมที่จะผสมผสานเพื่อนำไปสู่เป้าหมายและข้อเท็จจริงของความรู้ที่เราเข้าไปจัดการ  แน่นอนที่สุดเราคงไม่ละเลยความสำคัญของ “วัฒนธรรม” ไป เพราะผู้คนที่เราสัมพันธ์ในชุมชน/องค์กรต่างก็อยู่บนพื้นฐานทางวัฒนธรรมเดียวกัน  อีกทั้งเราก็ไม่สามารถที่จะปฏิเสธเทคโนโลยี่สมัยใหม่ด้วยเช่นกัน เพราะเมื่อเราสามรถใช้มันเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดขององค์กรแล้ว เครื่องมือธรรมดาอาจกลายเป็น “สิ่งวิเศษ” ขึ้นมาได้

            การสอน(ที่อาจารย์เรียกว่า “สอนแบบไม่สอน”) กลับเป็นการจุดประกายความคิดให้นิสิตได้ถกเถียงหาข้อสรุป  และเสนอทัศนะที่หลากหลายโดยไม่มีการปิดกั้น  พร้อมกับคอยซัก หรือจุดประกายให้นิสิตด้วยกันถกเถียง  เป็นบรรยากาศทางวิชาการที่กระตุ้นให้นิสิตตื่นตัวอยู่ตลอดเวลา หากมีการติดขัดประการใดเกิดขึ้นอาจารย์ก็ช่วยชี้ทางให้  ซึ่งกระผมมีความรู้สึกว่าเป็นบรรยากาศการเรียนรู้ภายใต้บรรยากาศที่อบอุ่นยิ่ง  ครับ