ในการทำไร่นาสวนผสม  เกษตรกรจะมีการปลูกไม้ผลไม้ยืนต้นเพื่อสร้างความร่มรื่น ร่มเย็นให้กับพื้นที่  และจะมีผลพลอยได้  คือ  ได้กินผล  ถ้าปลูกไม้ผล  ได้ใช้ฟืนเป็นเชื้อเพลิง  ได้ใบที่ร่วงหล่นเป็นปุ๋ย  ได้ไม้เพื่อใช้สอยก่อสร้างและเป็นที่พักอาศัย  ของ  นก  ไก่  โดยเฉพาะมะม่วงเป็นพืชยอดนิยมที่มีการปลูกในทุกสวน  เพื่อกินผลดิบ  ผลสุก  แต่งกิ่งเล็กๆ  เป็นฟืนเผาถ่าน  เมื่อมะม่วงในสวนอายุมากขึ้น  เป็น  20 – 30  ปี  ผลผลิตจะลดลง  หรือ  ทรุดโทรม  จะแห้งตาย  นอกจากจะใช้เป็นฟืนเผาถ่าน  เป็นเชื้อเพลิงอย่างเดียว  เราสามารถนำมาเพิ่มมูลค่า  โดยการทำให้ขอนไม้กรายเป็นเห็ดขอนขาว  เห็ดบด  เพื่อเป็นอาหารในครัวเรือน  ที่สามารถเก็บกินได้ยาวนานหลายปีได้ง่ายๆ

               ไม้ที่นำมาทำเห็ดขอนขาว  ใช้ไม้มะม่วงได้ทุกชนิด  ไม้นุ่น  ไม้เหลื่อม  ไม้ร่วงไทร  ถ้าเป็นเห็ดขอนดำ หรือ เห็ดบด  ถ้าดีให้ใช้ไม้แต้   ไม้ติ้ว  ไม้จิก  ไม้กระยอม

                วัสดุอุปกรณ์ในการทำ

1.       ขอนไม้ที่มี  (ไม้สดๆ)

2.       ก้อนเชื้อเห็ดที่จะทำ  ที่เชื้อเดินเต็มถุงแล้วพร้อมเป็นดอก

3.       เหล็กแป๊บกลวง  ขนาด  6 – 8  หุน  ยาวประมาณ  4 – 6  นิ้ว

4.       ค้อนไม้สำหรับตอกเหล็ก

5.       เหล็กกลมขนาด  3 – 4  หุน  ยาว  1  คืบ

วิธีทำ

1.       ตัดไม้ที่จะนำมาเพาะให้ยาวประมาณ  1  เมตร  เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ  2  นิ้ว  ขึ้นไม้

2.       ใช้เหล็กกลวงตอกให้เป็นรู  แต่ละรูห่างกัน  1  คืบ  ทุกด้าน  ถ้าเป็นท่อนใหญ่  หรือ  ตอไม้  ให้ตอกสลับกัน

3.       การตอกครั้งแรกให้ตอกลึกแค่เปลือก  เพื่อเอาเปลือกออกก่อนโดยใช้เหล็กกลมดันออก

4.       ตอกครั้งที่  2  ให้กินเนื้อไม้  ลึกประมาณ  ½ - 1  ข้อมือ  นำเชื้อเห็ดถุงที่จะเพาะ  ยัดลงในรูที่ตอก  แล้วปิดด้วยเปลือกไม้  หรือ  ไม้ที่ตอกออกใช้ค้อนทุบให้แน่น

5.       ทำจนหมดไม้  หรือ  จนพอใจ

6.       ถ้าเชื้อเห็ดไม่หมดให้บรรจุในถุงพลาสติกปิดปากให้สนิทเก็บไว้ในที่ร่ม  ไว้ใช้ในวันต่อไป

วิธีการดูแล

1.       นำขอนเห็ดที่อัดเชื้อแล้ว  มาวางกองไว้ในที่ร่ม  โดยใช้ไม้หมอนรองด้านล่างแล้ววางเรียนเป็นชั้นๆ  คลุมด้วยพลาสติกเปิดรดน้ำ  ทุกสัปดาห์  ถ้าเป็นไม้แห้งไม่สดไม่ต้องรดน้ำ  พักไว้  1  เดือน

2.       เมื่อครบ  1  เดือน  เปิดผ้าพลาสติกออก  เพื่อให้ขอนไม้แห้ง  พักไว้  1  เดือน

3.       เมื่อครบ  1  เดือน  นำไปแช่น้ำ  ครั้งละ  7 – 10  วัน  แล้วเอาขึ้นไว้ริมสระน้ำ  ตากจนแห้ง  แล้วเอาลงแช่น้ำอีก  ทำสลับอย่างนี้จนเริ่มเห็นดอกเห็ด

4.       นำขอนที่เริ่มเห็นดอกเห็ดไปตั้งชันไว้เห็ดจะเกิดเต็มขอนจากขอนไม้จะกลายเป็นขอนเห็ด  สามารถเก็บเป็นอาหารได้ตลอด  ประมาณ  1 – 2 ปี  แล้วแต่ขนาดขอน

สำหรับคนขี้เกียจไม่อยากดูแลตามขั้นตอน  หลังเจาะรูใส่เชื้อแล้ว  ก็ปล่อยตามธรรมชาติ 

รอฝนตกรดอย่างเดียวก็จะเกิดดอกเหมือนกันแต่จะช้า  หน่อยนะ

เรียบเรียงจากการบรรยาย  แหลม  อรหันต์ชาวนา

อ.กุดชุบ  จ.ยโสธร

ผู้เรียบเรียง   นายขัญติภาณ   ศรีใส

นักวิชาการส่งเสริมการเกษตร  6ว  สำนักงานเกษตรอำเภอแวงใหญ่