จันทร์เพ็ญดูเด่นโค้ง        คัคนานต์

สว่างดับบริวาร                    แวดล้อม

ดาราส่องประสาน                แสงวุบ วับนา

จันทร์เด่นจนดาวห้อม           หุบให้จันฉาย

                           (คุณครูภาทิพแต่งเมื่อ วันพระข้างแรมเมื่อต้นเดือนม.ค.๕๔)

          ณ หมู่บ้านแห่งหนึ่งซึ่งตั้งอยู่ไกลจากตัวเมืองมาก ถนนหนทางที่สัญจรไปมาก็ยากลำบาก เพราะความเจริญเข้ายังไม่ถึง ถนนเข้าสู่หมู่บ้าน ก็ยังเป็นทางดินลูกรัง หน้าแล้งก็เต็มไปด้วยฝุ่นละอองสีเหลืองอมแดง หน้าฝน ก็เต็มไปด้วยโคลนตม ผู้คนที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้านนี้ ราวๆ ห้าสิบหลังคาเรือน ชาวบ้านส่วนมากมีอาชีพทำนา การทำนาของชาวบ้านบางปีก็ได้เก็บเกี่ยว บางปีก็ไม่ได้เก็บเกี่ยว เพราะฝนแล้ง

          ณ หมู่บ้านแห่งนี้เองเป็นที่มาของเรื่องราวที่สะท้อนให้เห็นวิถีชีวิตของชาวชนบทครอบครัวเล็กๆครอบครัวหนึ่ง เกี่ยวกับการอบรมสั่งสอนลูก ซึ่งครอบครัวนี้อาศัยอยู่ในหมู่บ้านนั้น จะขอนำมาเล่า เท่าที่สามารถจะจินตนาการได้ เพื่อความบันเทิงสำหรับผู้ใคร่ความบันเทิง เพื่อความรู้สำหรับผู้ใคร่ความรู้ และเรื่องนี้ก็ขอสมมติให้เป็นเรื่องราวที่เกิดขึ้นนานแล้ว ตัวละครที่กล่าวถึงในเรื่อง ถ้ามีชีวิตอยู่ในโลกนี้จริงๆ บัดนี้ก็คงจะสิ้นชีวิตไปนานแล้ว ตามกฎธรรมดาของธรรมชาติ ดังพุทธภาษิตที่มาในธรรมจักกัปปวัตนสูตรบทหนึ่งที่ว่า

           “ ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมํ   สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งปวง ย่อมมีความดับไปเป็นธรรมดา”

          หมู่บ้านนี้ ตั้งอยู่ที่ไหน จังหวัดใด  ไม่สามารถจะระบุลงไปได้แน่นอน  รู้แต่เพียงว่าอยู่ในภาคอิสานของประเทศไทย   อยู่ในถิ่นทุรกันดาร  ที่ห่างไกลจากความเจริญมาก  แต่เป็นที่ทราบทั่วคนของคนในละแวกนี้ว่า บ้านแพง   ที่บ้านแพงนี้ มีครอบครัวหนึ่งซึ่งถือว่าเป็นครอบครัวที่ยากจนมากที่สุดในหมู่บ้าน ครอบครัวนี้มีด้วยกัน ๓ คน คือ พ่อ และลูก ๒ คน ผู้เป็นพ่อมีอายุ ราวๆ ๔๕ ปี ชื่อ “นายมั่น” ลูกคนโตเป็นผู้หญิง อายุ ๑๙ ปี เธอมีชื่อว่า “จันทร์” เป็นผู้หญิงหน้าตาดี ผิวขาว รูปร่างสันทัด มีกิริยามารยาทดีมาก จนเป็นที่หมายปองของหนุ่มน้อยหนุ่มใหญ่ในละแวกนั้น แต่ก็เธอก็ไม่ได้ตกลงปลงใจกับใคร และก็ไม่ได้มีความประพฤติไม่ดีออกนอกลู่นอกทางเหมือนหญิงสาวคนอื่นๆ ยังคงครองตัว รักษาศักดิ์ศรีของตนมาจนทุกวันนี้ จะเป็นเพราะได้รับการอบรมมาดี หรือเป็นเพราะยังไม่พบคนที่ถูกใจ หรือจะเป็นเพราะสาเหตุใดก็ไม่สามารถหยั่งรู้ความในใจของเธอได้ ซึ่งตรงตามพุทธภาษิตที่ว่า

          "...ถีนํ ภาโว ทุราชาโน แปลว่า ภาวะ หรือความเป็นไปในใจของผู้หญิงรู้ได้ยากยิ่ง..."

         ส่วนน้องชายของเธอนั้น เพิ่งจะอายุได้ ๑๕ ปี ชื่อ “เข้ม” ผู้ที่เป็นแม่นั้นได้เสียชีวิตไปตั้งแต่ที่คลอดลูกคนเล็กใหม่ๆ สาเหตุที่เสียชีวิตเนื่องจากเสียเลือดมาก เพราะแม่มีร่างกายอ่อนแอเป็นทุนมาแต่เดิมอยู่แล้ว ส่วนผู้ที่เป็นพ่อของลูกๆ นั้น หลังจากที่เมียเสียชีวิตแล้ว ก็ไม่คิดที่จะแต่งงานใหม่เหมือนคนอื่นๆ ด้วยความเป็นผู้ที่รักลูกรักเมียของตนเองมาก เพราะเกรงว่าถ้าแต่งงานใหม่ แม่เลี้ยงกับลูกเลี้ยงอาจจะไม่ถูกกัน ทีแรกอาจจะรักกันดี แต่ถ้ามีลูกคนใหม่เกิดขึ้นมาอีก ลูกเลี้ยงจะไม่ได้รับความรักเสมอกัน ลูกของตนที่เกิดจากเมียเดิมอาจจะลำบาก เหตุการณ์จริงๆจะเป็นอย่างไรนั้นไม่สามารถจะทราบได้ล่วงหน้า แต่ก็ได้ตัดปัญหาแต่เบื้องต้นด้วยการอยู่เป็นพ่อหม้าย เลี้ยงดูลูกๆจนเติบโตมาจนกระทั่งวันนี้ ปกตินายมั่นนั้น เป็นคนที่ขยันขันแข็ง ไม่ดื่มเหล้า ไม่สูบบุหรี่ ไม่เคยเกลือกกลั้วกับอบายมุขทุกชนิด เป็นคนที่ดำเนินชีวิตตามหลักธรรมในทางพระพุทธศาสนาอย่างเคร่งครัด ชอบเข้าวัดเข้าวา ฟังพระเทศนา จนเป็นคนหนึ่งที่มีความรู้ในเรื่องหลักธรรมดีกว่าคนอื่นๆในละแวกนั้น ด้วยความเป็นผู้ที่มีความประพฤติดี คนในละแวกนั้นจึงให้ความเกรงใจนายมั่น ถึงแม้นายมั่นจะไม่ได้มีฐานะร่ำรวย แต่ผู้คนก็นับหน้าถือตา ด้วยความเป็นผู้มีปกติเข้าวัด จึงทำให้มีความคุ้นเคยกับท่านสมภารที่วัดเป็นอย่างดี ทางวัดมีกิจการอะไรที่เกี่ยวเนื่องด้วยการบุญการกุศล นายมั่นและลูกๆก็จะไปช่วยตั้งแต่เริ่มงานจนเสร็จทุกครั้งไป ด้วยเหตุนี้เอง จันทร์ที่เป็นลูกสาวก็เลยได้รับนิสัยดีๆมาจากพ่อโดยปริยาย พ่อมักจะสอนลูกๆทั้งสองคนว่า

           “ เราเกิดมาเป็นคนจน จึงต้องทำบุญทำกุศลเอาไว้มากๆ ความดี จะได้เป็นที่พึ่งของเรา ครอบครัวเรา ถึงแม้จะยากจนเงินทองอย่างไร แต่ก็ขออย่าได้จนน้ำใจ และอย่าได้ถือเอาความลำบากยากจนมาเป็นข้ออ้างในการกระทำในสิ่งที่ไม่ดีไม่งาม มีอะไรที่ควรช่วยเหลือเพื่อนบ้านได้เราก็ควรช่วยเหลือ ตามกำลังความสามารถของเรา จำเอาไว้นะลูก”

          จันทร์ ก็มักจะทบทวนในสิ่งที่พ่ออบรมสั่งสอนอยู่เสมอ และก็ได้ประพฤติตนเป็นลูกที่ดีของพ่อมาตลอด ถึงแม้จะเป็นครอบครัวที่ยากจนแต่พ่อก็ยังหาเงินส่งเสียจันทร์เรียนจนจบ ม.๖จากโรงเรียนมีชื่อในตัวเมือง คำสอนในเรื่องการเรียน ที่จันทร์จำได้ ในตอนเป็นเด็กที่กำลังเรียนอยู่นั้น พ่อมักจะสอนว่า