[3]  ขุ.ธ. 25 / 20 / 32

     ในนิธิกัณฑสูตร ก็ได้เปรียบบุญเหมือนกับขุมทรัพย์ ซึ่งบุคคลฝังไว้ด้วยการกระทำความดี หรือกุศลกรรม ขุมทรัพย์หรือบุญนี้ จะให้ผลตามที่ตนปรารถนา ตั้งแต่ระดับโลกียสุข และโลกุตรสุข ดังปรากฏในพระพุทธพจน์ว่า

          “...บุรุษย่อมฝังขุมทรัพย์ไว้ในที่ลึกมีน้ำเป็นที่สุด ด้วยคิดว่าเมื่อกิจที่จำเป็นเกิดขึ้น ทรัพย์นี้จักเป็นประโยชน์แก่เรา เพื่อเปลื้องตนจากราชภัยบ้าง เพื่อช่วยตนให้พ้นจากโจรภัยบ้าง เพื่อเปลื้องหนี้บ้าง ในคราวทุพภิกขภัยบ้าง ในคราวคับขันบ้าง ขุมทรัพย์ที่เขาฝังไว้ในโลก ก็เพื่อประโยชน์นี้แล ขุมทรัพย์ที่เขาไว้เป็นอย่างดี ในที่ลึกมีน้ำเป็นที่สุดนั้น ขุมทรัพย์ทั้งหมดนั้น ย่อมหาสำเร็จประโยชน์แก่เขา ในกาลทั้งปวงทีเดียวไม่ เพราะขุมทรัพย์เคลื่อนจากที่เสียบ้าง ความจำของเขาเคลื่อนที่เสียบ้าง นาคทั้งหลายลักไปเสียบ้าง ยักษ์ทั้งหลายลักไปเสียบ้าง ผู้รับมรดกที่ไม่ชอบกันขุดเอาไปเมื่อเขาไม่เห็นบ้าง ในเวลาที่เขาสิ้น ขุมทรัพย์ทั้งหมดนั้นย่อมสูญไป...”

           “...ขุมทรัพย์คือบุญของผู้ใด เป็นหญิงก็ตาม เป็นชายก็ตาม ฝังไว้ดีแล้ว ด้วยทาน ศีล ความสำรวม และความฝึกตน ในเจดีย์ก็ดี ในสงฆ์ก็ดี ในบุคคลก็ดี ในแขกก็ดี ในมารดาก็ดี ในบิดาก็ดี ในพี่ชายก็ดี ขุมทรัพย์นั้น ชื่อว่าฝังไว้ดีแล้ว ใครๆไม่อาจผจญได้ เป้นของติดตามตนไปได้ ปราชญ์พึงทำบุญนิธิอันนั้น.

            บุญนิธินั้น ให้สิ่งที่ต้องการทุกอย่างแก่เทพดา และมนุษย์ทั้งหลาย  เทพและมนุษย์ทั้งหลายปรารถนานักซึ่งผลใด ๆผลนั้นๆทั้งหมดอันตนย่อมได้ด้วยบุญนิธินั้น ความเป็นผู้มีผิวพรรณงาม ความเป็นผู้มีเสียงไพเราะ ความเป็นผู้มีทรวดทรงดี ความเป็นผู้มีรูปสวย ความเป็นใหญ่ยิ่ง ความเป็นผู้มีบริวาร อิฎฐผลทั้งปวงนั้น อันเทพและมนุษย์ย่อมได้ด้วยบุญนิธิ นั้น ความเป็นพระราชาเฉพาะประเทศ  ความเป็นใหญ่ คือความเป็นพระเจ้าจักรพรรดิ สุขของพระเจ้าจักรพรรดิ อันเป็นที่พึงใจ ความเป็นพระราชาแห่งเทพดา ในทิพยกายทั้งหลาย อิฏฐผลทั้งปวงนั้น  อันเทวดาทั้งหลายย่อมได้ด้วยบุญนิธินั้น

          สมบัติเป็นของมนุษย์ สมบัติอันบุคคลพึงรื่นรมย์ในเทวโลก และสมบัติคือนิพพาน สมบัติทั้งปวงนั้น อันเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ย่อมได้ด้วยบุญนิธินั้น ความที่อาศัยคุณเครื่องถึงพร้อมคือมิตรแล้ว ถ้าประกอบด้วยอุบายที่ชอบ เป็นผู้ชำนาญในวิชชาและวิมุตติ อิฏฐผลทั้งปวงนั้น อันเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ย่อมได้ด้วยบุญนิธินั้น ปฏิสัมภิทาและวิโมกข์ และสาวกบารมีญาณ ปัจเจกโพธิญาณ พุทธภูมิ  อิฏฐผลทั้งปวงนั้น อันเทพดาและมนุษย์ทั้งหลาย ย่อมได้ด้วยบุญนิธิ คุณเครื่องถึงพร้อม  คือบุญนั้นเป็นไปเพื่อประโยชน์อย่างนี้ เพราะเหตุนั้นบัณฑิตผู้มีปัญญา จึงสรรเสริญข้อที่ว่าบุคคลมีบุญอันทำไว้แล้วดังนี้ ”[1]

          จากความหมายแห่งพระสูตรข้างต้นนี้ ย่อมชี้ให้เห็นว่า บุญนิธินี้ ย่อมส่งผลให้บุคคลมีความสุขความสมบูรณ์ในร่างกายและจิตใจ แต่เป้าหมายของการทำบุญก็ใช่เพียงจะให้ผลดีต่อชีวิตเท่านั้น หากยังส่งผลให้เข้าสู่พระนิพพานอันเป็นจุดสูงสุดในพระพุทธศาสนาได้

๑.๓  ความหมายตามคำอิบายของท่านผู้รู้ทางพระพุทธศาสนา

          พระราชมุนี (ประยุทธ ปยุตฺโต) ได้อธิบายความหมายของคำว่าบุญ ไว้ดังนี้

               บุญ มีความหมายตามรูปศัพท์ ที่นิยมแสดงกันไว้ ๒ อย่าง คือเครื่อง ชำระสันดาน และพื้นจิตให้สะอาด และว่า สิ่งที่ทำให้เกิดผลคือสภาวะที่น่าชื่นชม นอกจากนี้บางแห่งก็แสดงไว้อีกความหมายหนึ่งว่า สิ่งที่อัธยาศัยประสงค์ (ความประสงค์) ของผู้กระทำให้บริบูรณ์ [2]

              พระธรรมธีรราชมหามุนี (โชดก ญาณสิทฺธิ ป.ธ. ๙ ) ได้กล่าวให้ความหมายคำว่า บุญ ไว้ดังนี้

                  “ คำว่า บุญ แปลว่าชำระ หมายความว่า ชำระ กาย ชำระ วาจา และชำระใจให้สะอาด  ดุจสบู่ฟอกผ้าให้ขาวสะอาดฉะนั้น”[3]

               พระเทพวิสุทธิกวี (พิจิตร ฐิตวณฺโณ ป.ธ. ๙) ได้ให้ความหมายของคำว่าบุญ ไว้ดังนี้

                   “บุญ คือ สภาพที่ชำระจิตใจให้สะอาดผ่องใส ฉะนั้น ลักษณะของบุญในความหมายแรกนี้ จึงหมายถึงสภาพจิตใจ หรือคุณภาพของจิตที่ผ่องใส อีกอย่างหนึ่ง บุญ หมายถึงความสุข ดังที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้ “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ท่านทั้งหลายอย่าได้กลัวต่อบุญเลย คำว่าบุญนี้เป็นชื่อของควาสุข” ฉะนั้นลักษณะของบุญในลักษณะที่สองนี้ จึงหมายถึงความสุขความเจริญ  อีกอย่างหนึ่งบุญหมายถึงการทำความดี ดังที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า “พึงสั่งสมบุญทั้งหลาย อันจะนำความสุขมาให้” ฉะนั้นในลักษณะของบุญในความหมายที่สามนี้ หมายถึงการทำความดี เช่นการให้ทาน การรักษาศีล เป็นต้น

ดังนั้น บุญจึงมีลักษณะ ๓ ประการ คือ

๑.เมื่อกล่าวถึงสาเหตุของบุญ บุญได้แก่การทำความดี

๒.เมื่อว่าถึงผลของบุญ ได้แก่ความสุขความเจริญ

๓.เมื่อว่าถึงสภาพของจิต ก็ได้แก่ สภาพจิตใจที่ผ่องใสสะอาด[4]

   สุชีพ ปุญญานุภาพ ก็ได้ให้ความหมายคำว่า บุญ ไว้ดังนี้