กิจกรรมปฏิบัติธรรม ที่วัดปัญญานันทาราม
ประกอบด้วยรายละเอียดการจัดกิจกรรมการฝึกอบรม
-
เป็นการเสริมสร้างลักษณะนิสัยทางวัฒนธรรม หลังจากกิจกรรมทำวัตรสวดมนต์ จะมีการฝึกสมาธิ เจริญภาวนา คือ เช้า ตั้งแต่เวลา ๐๔.๓๐ น. – ๐๕.๓๐ น., เย็น ตั้งแต่เวลา๑๘.๓๐ น. – ๑๙.๓๐ น. รวม ๔ ครั้งๆ ละ ๑ ชั่วโมง และฝึกเจริญภาวนาในกิจกรรมแบ่งฐาน ๑ ครั้ง ๔๕ นาที ฝึกเจริญภาวนาในกิจกรรมวิถีแห่งสติ ๒ ครั้งๆ ละ ๔๕ นาที รวม ๖ ชั่วโมง ๑๕ นาที
-
การศึกษาธรรมในกิจกรรมแบ่งฐาน กิจกรรมละ ๔๕ นาที จำนวน ๕ กิจกรรม รวม ๓ ชั่วโมง ๔๕ นาที
-
การศึกษาธรรมและเข้าร่วมพิธีกรรมสำคัญ เป็นกิจกรรมรวม ครั้งละ ๑ - ๒ ชั่วโมง จำนวน ๕ กิจกรรมและ กิจกรรมชมวีดีทัศน์ ๑ กิจกรรม รวม ๙ ชั่วโมง
-
การบำเพ็ญประโยชน์ การรับประทานอาหาร และพักผ่อนอย่างมีสติ รวมทั้งการปฏิบัติภารกิจส่วนตัว ตามวิถีพุทธ ประมาณ ๓๕ ชั่วโมง
หัวข้อวิชาและเนื้อหาสาระ
1. สู่ครอบครัวชาวพุทธ (๒ ชั่วโมง)
เน้นกิจกรรมธรรมปฏิสันถาร ประกอบด้วยการดำเนินการ ๓ ขั้นตอน คือ
ขั้นตอนที่ ๑ การจัดสถานที่ พระอาจารย์พิธีกร แนะนำขั้นตอนของการปฏิบัติตน เมื่อเข้าสู่ที่ประชุม การทำความเคารพพระอาจารย์(การวาง – การเก็บ อาสนะ) ฯลฯ
ขั้นตอนที่ ๒ พิธีเปิดค่าย ผู้อำนวยการสถานศึกษาหรือผู้แทน ประธานฝ่ายฆราวาส ให้โอวาท และมอบนักเรียน แก่ประธานฝ่ายบรรพชิต
ขั้นตอนที่ ๓ ประธานฝ่ายบรรพชิต ปฏิสันถารกับนักเรียน เพื่อทำความเข้าใจในเรื่องของวิถีการดำรงตนในค่าย ตลอดระยะเวลา ๒ คืน ๓ วัน
2. วิถีชีวิตชาวพุทธ (๔๕ นาที)
องค์ประกอบพื้นฐานที่สำคัญของวัด วัฒนธรรมชาวพุทธ คติธรรม ปรัชญา ซึ่งนักเรียนสามารถนำไปปรับปรุง แก้ไขพัฒนาตนเอง ให้สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างถูกต้อง ปลอดภัย และสงบเย็น
3. มรรยาทชาวพุทธและศาสนพิธี (๔๕ นาที)
เน้นมรรยาทในการพูด การกราบ การไหว้ และศาสนพิธีต่าง ๆ ที่นักเรียนต้องปฏิบัติ และมีส่วนเกี่ยวข้องอยู่ในชีวิตประจำวัน
4. เพื่อนที่ดีของเพื่อน (๔๕ นาที)
เพื่อน คือ บุคคลที่สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสงบสุข ซึ่งต้องอาศัยคุณธรรม ที่เป็นลิ่มสลักใจ หรือเสน่ห์ผูกใจเพื่อนคือ โอบอ้อมอารี วจีไพเราะ สงเคราะห์ทุกคน และวางตนพอดี
5. ศาสนิกชนที่ดีของพระพุทธศาสนา (๔๕ นาที)
เน้นบทบาทและหน้าที่ของพุทธศาสนิกชน ซึ่งจะนำไปสู่การปฏิบัติตนในชีวิตประจำวัน
6. เจริญภาวนา (๔๕ นาที), วิถีแห่งสติ (๔๕ นาที)
เน้นในเรื่อง สติ สมาธิ ปัญญา ที่จะทำให้ผู้เข้ารับการฝึกอบรมเข้าใจธรรมชาติ หรือธาตุแท้ของชีวิต และสรรพสิ่งอย่างมีเหตุผล ทำ-พูด-คิด ด้วยสติ สมาธิ และปัญญา รู้เป้าหมายและผลที่จะได้รับจากการเจริญภาวนา
7. ทางแห่งความดี (ภัยชีวิต) (๑ ชั่วโมง)
ทางแห่งความดี คือการไม่ก้าวเดิน สู่ดินแดนของอบายมุข ๖ ซึ่งเป็นภัยชีวิตอย่างร้ายแรง เน้นการวิเคราะห์เหตุการณ์ที่เป็นผลเกิดจากอบายมุข ได้แก่ อุบัติเหตุทางรถยนต์ ที่เกิดในช่วงเทศกาลต่างๆ วัยรุ่นที่ถูกจับในปาร์ตี้ยาอี คนติดยาอาละวาด นักเรียนยกพวกตีกัน เล่นการพนันโต๊ะบอล สนุ๊กเกอร์ ฯลฯ
8. การเข้าถึงพระรัตนตรัย (ที่พึ่งอันประเสริฐ) (๔๕ นาที)
พระรัตนตรัย มีความหมาย ๓ ความหมาย คือ
โดยรูปธรรม หมายถึง พระพุทธรูป คัมภีร์บันทึกคำสอน ที่เรียกว่า พระไตรปิฎก และพระภิกษุ
โดยบุคคลาธิษฐาน หมายถึง พระศาสดาในประวัติศาสตร์ คำสั่งสอนต่าง ๆ ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ และพุทธสาวก – พุทธสาวิกา ผู้เป็นพระอริยสงฆ์
โดยธรรมาธิษฐาน หมายถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ ได้แก่
- สะอาดด้วยศีล คือ มีความระมัดะวัง
- สงบด้วยสมาธิ คือ มีความตั้งใจ
- สว่างด้วยปัญญา คือ มีความใคร่ครวญ
การเข้าถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นสิ่งที่พุทธศาสนิกชนทำได้ ด้วยการนำหลักธรรมมาปฏิบัติ (เน้นพระคุณทั้งสาม)
9. ลูกที่ดีของพ่อแม่ (๔๕ นาที)
พ่อแม่ เป็นพระพรหมของลูก เป็นผู้สร้างชีวิตของลูก เป็นครูคนแรก และเป็นอรหันต์ของลูก ลูกจึงควรปฏิบัติดูแลท่าน เป็นการตอบแทน ด้วยการยกย่อง สรรเสริญคุณงามความดี บำรุงด้วยปัจจัย ๔ สร้างเกียรติยศ ชื่อเสียงแก่วงศ์ตระกูล นำพาพ่อแม่ สู่ความเจริญในทางธรรม และเมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ก็หมั่นอุทิศส่วนกุศลไปให้
10. ศิษย์ที่ดีของครู อาจารย์ (๔๕ นาที)
ครูเป็นผู้แนะแนวทางในการดำเนินชีวิต ที่อาจจำแนกผู้ทำหน้าที่ครู ได้ ๔ ประเภท ได้แก่ ครูประจำบ้าน ครูประจำโรงเรียน ครูประจำโลก และครูคือธรรมชาติ ดังนั้น ผู้เป็นศิษย์จึงควรปฏิบัติตนให้เหมาะสม เพื่อความเป็นมงคลชีวิตของตนเองด้วยการให้ความเคารพ เชื่อฟังคำสั่งสอน อุปัฏฐากรับใช้ใกล้ชิด และตั้งใจศึกษาศิลปวิทยาด้วยความเคารพ
11. เยาวชนที่ดีของชาติ (๔๕ นาที)
ในระดับประถมศึกษา จะเน้นให้รู้จักหน้าที่ของตนเอง และต่อผู้อื่น โดยยึดหลัก รักตนเอง รักทรัพย์สิน รักผู้อื่น รักเกียรติยศ ชื่อเสียงของวงศ์ตระกูล และรักสิ่งของที่ตนเองหวงแหนในระดับมัธยมศึกษา จะเป็นการกระทำ ๕ ดี คือ คิดดี พูดดี ทำดี คบเพื่อนดี และไปสู่สถานที่ดี เมื่อนักเรียนประสบความสำเร็จในฐานะของเยาวชนที่ดี ก็จะเกิดความภูมิใจและตระหนักในคุณค่าของตนเองที่เป็นคนดีของสังคม
12.พิธีสู่ความเป็นพุทธบุตร (๙๐ นาที)
เน้นให้นักเรียนผู้เข้ารับการฝึกอบรม สำนึกในพระคุณของพระพุทธเจ้า ครู-อาจารย์ พ่อ-แม่ และสำนึกในการดำเนินชีวิตที่พึงกระทำและควรหลีกเลี่ยง
13. ทางแห่งความสำเร็จ (๑ ชั่วโมง)
เน้นถึง หนทางที่จะนำไปสู่ความสำเร็จ ได้แก่ การฝึกตนเองเพื่อให้เกิดความพอใจ รักใคร่ ในสิ่งที่ทำ มีความขยัน มีสมาธิในการทำ มีการทบทวน ตรวจสอบสิ่งที่ได้ทำอย่างรอบคอบ
14. พิธีอธิษฐานจิตเพื่อชีวิตใหม่ (๒ ชั่วโมง)
การดำเนินการอย่างเป็นพิธีการ เพื่อให้นักเรียนสามารถกำหนดแนวประพฤติ ปฏิบัติตน โดยใช้หลักการที่นักเรียนได้รับจากการฝึกอบรม และนำไปใช้เป็นหลักปฏิบัติในชีวิตประจำวัน ซึ่งจะส่งผลให้นักเรียนประสบความสุข ความดีงาม และความสงบร่มเย็น
15. สัมมนาพระพุทธศาสนากับการแก้ไขปัญหาและการพัฒนา (๓ ชั่วโมง) : วิชาเลือก
เพื่อให้นักเรียนเข้าใจแนวคิด รูปแบบ และแนวทางการปฏิบัติเกี่ยวกับการสัมมนาพระพุทธศาสนา รู้จักใช้กระบวนการสัมมนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน เพื่อแก้ไขปัญหาและเรียนรู้ร่วมกัน เกิดความศรัทธาในพระพุทธศาสนา และสามารถนำกระบวนการแก้ปัญหาตามแนวทางอริยสัจ ๔ ไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนาตนเองและสังคม
หมายเหตุ
ที่มา. คู่มือปฏิบัติธรรม หลักสูตร การจดฝึกอบรมคุณธรรม 2 คืน 3 วัน ค่ายพุทธบุตร ค่ายพุทธธรรม วัดปัญญานันทาราม ตำบลคลองหก อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี