ปัญหาเรื่อง นิพพาน ของคนยุคปัจจุบัน...?

อ่านทั้งหมด ที่เวป http://khunsamatha.com/

ปัญหาเรื่อง นิพพาน ของคนยุคปัจจุบัน...? 

นิพพาน


นิพพาน  เป็นเป้าหมายสูงสุดของพุทธศาสนา  การเข้าถึงนิพพานคือการที่จิตวิญญาณของมนุษย์หลุดพ้นจากทุกข์  สังสารวัฏ  การเวียนว่ายตายเกิด  โดยการขจัดชำระกิเลส  สิ้นตัณหา  ไม่มีอวิชชาต่างๆ โดยสิ้นเชิง  เป็นการดับทุกข์ได้อย่างแท้จริง  การปฏิบัติให้เข้าถึงนิพพานได้ก็ต้องปฏิบัติตามอริยสัจ ๔  มรรคมีองค์ ๘  และหลักปฏิจจสมุปบาท


นิพพาน เป็นภาษาบาลี  ;  นิรวาน เป็นภาษาสันสกฤต

นิพพานแปลได้หลายอย่าง  แปลว่าธรรมชาติที่ดับ  มีความหมายเหมือนหนึ่งเปลวไฟที่หมดเชื้อแล้วก็ดับไปเอง

แปลว่า  ธรรมชาติที่ปราศจากเครื่องรึงรัด  มีความหมายว่าไม่มีกิเลสรึงรัด(1)

แปลว่า  การออกจากตัณหา  ความดับกิเลส  ความสงบ(2)

แปลว่า  ความดับตัณหา  ดับเหตุที่ทำให้ความทุกข์เกิด



//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////



ภาวะของนิพพาน


ความหมายและสภาวะของนิพพานนั้นไม่อาจอธิบายได้ครอบคลุมครบถ้วน (นอกจากจะบรรลุและรู้ได้เองเฉพาะตน)  แต่อย่างไรก็ตามนักวิชาการท่านก็ยังพยายามประมวลจากพระธรรมเทศนาของพระพุทธเจ้าที่ทรงแสดงเกี่ยวกับนิพพานไว้  และจากพระสาวกต่างๆ ที่ได้กล่าวพาดพิงถึง  รวมทั้งจากทรรศนะของสำนักพุทธปรัชญาสาขาต่างๆ ที่ได้แสดงไว้  จึงได้นำมาประกอบการศึกษาได้ดังนี้


นิพพาน  คือขั้นหนึ่งของจิตที่ดับกิเลสได้โดยสิ้นเชิง  พวกพุทธปรัชญาสำนักเสาตรานติกะ  กล่าวว่านิพพานเหมือนอากาศ  คือไม่มีตัวตนอยู่จริงๆ และเหมือนกับการดับมอดแห่งเปลวไฟ(3)

นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง (นิพพานํ ปรมํ  สุขํ) เป็นสุขเพราะไม่มีกิเลส  ตัณหา  อวิชชา  เบียดเบียน

นิพพาน  สูญอย่างยิ่ง (นิพพานํ  ปรมํ  สุญญํ)  คือสูญสิ้นกิเลส  ตัณหา  อวิชชา

นิพพาน  สงบจริง  ปราณีตจริง  คือสงบระงับสังขารทั้งปวง  เป็นที่ดับสนิทแห่งกิเลส

นิพพาน  ไม่สามารถอธิบายได้  เป็นสิ่งที่รู้ได้เฉพาะตน  เฉพาะผู้ที่ปฏิบัติจนบรรลุนิพพานได้เท่านั้นจึงรู้  ไม่สามารถอธิบายให้คนอื่นรู้และซาบซึ้งได้(4)



ในคัมภีร์พุทธปรัชญาดั้งเดิม  คือ อิติวุตตกะ  ได้กล่าวถึงนิพพาน ๒ ประเภท คือ

๑. ดับกิเลสแต่ยังมีชีวิตอยู่

๒. ดับกิเลสและชีวิตดับ


นิพพานประเภทแรกเรียกว่า  สอุปาทิเสสนิพพาน  ซึ่งมีขั้นตอนในการรู้แจ้งหรือดับกิเลส ๔ ขั้น  ตามลำดับคือ  ขั้นโสดา  ขั้นสกิทาคามี  ขั้นอนาคามี  และขั้นอรหันต์  ตัวอย่าง  เช่น  กรณีของพระอริยสาวกที่รู้แจ้งสัจธรรมขั้นต่างๆ แต่ยังมีชีวิตอยู่

สำหรับนิพพานประเภทที่ ๒ เรียกว่า  อนุปาทิเสสนิพพาน  ซึ่งแปลว่าดับกิเลสพร้อมทั้งดับเบญจขันธ์ คือชีวิต  เช่น กรณีที่พระพุทธเจ้าปรินิพพานเมื่อมีพระชนมายุได้  ๘๐ พรรษา  ณ ป่าสาละ  เมืองกุสินารา



//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////



บทวิเคราะห์นิพพาน(5)

เนื่องจากนิพพานเป็นเรื่องที่มีความละเอียดลึกซึ้งมาก  บุคคลจะรู้แจ้งด้วยประสาทสัมผัสทั้ง ๕ ด้วยการคิดตามหลักเหตุผลหรือตรรกไม่ได้ (อตักกาวจระ)  เป็นสิ่งบัญญัติสัญลักษณ์ใดๆ เข้าไม่ถึง (อนีรวจะนียะ)  เพราะนิพพานมีลักษณะเป็นสิ่งที่มีอยู่เหนือโลกปรากฏการณ์ (โลกุตตระ)  เป็นสิ่งที่ไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง (อสังขตะ)  ไม่มีการเกิดการดับและอยู่เหนือเหตุผลโดยประการทั้งปวง  

โดยนัยนี้นักปรัชญา  นักศาสนา  และนักศึกษาผู้ใฝ่ต่อการแสวงหาความจริงจึงประสบปัญหามากในการที่จะเข้าใจสิ่งที่เรียกว่า  "นิพพาน"  โดยเฉพาะอย่างยิ่งมักจะเผชิญข้อสงสัยที่สำคัญ  ๔  ประการ  คือ


๑. นิพพานเป็นสิ่งที่มีอยู่หรือไม่  ?

๒. นิพพานเป็นสิ่งที่เที่ยงแท้หรือขาดสูญ  ?

๓. ภาวะหรืออนาคตของผู้ลุนิพพานหลังจาก...จากโลกไปแล้ว  ?

๔. ปัจจุบัน  บุคคลจะรู้แจ้งบรรลุนิพพานได้หรือไม่  ?



//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

ข้อมูลจากหนังสือ  "ปรัชญาอินเดีย"  ;  รศ.นงเยาว์  ชาญณรงค์


(1) เสฐียร    พันธรังษี ,  ศาสนาเปรียบเทียบ ,  หน้า  154-155

(2) วศิน    อินทสระ , พุทธปรัชญาเถรวาท , หน้า 80

(3) วศิน    อินทสระ , พุทธปรัชญาเถรวาท , หน้า 93-104

(4) จำนงค์    ทองประเสริฐ , ปรัชญาประยุกต์ , หน้า 122

(5) นพดล    พิมพลา , พุทธปรัชญาเถรวาท , หน้า 187-188

สำหรับคำถามทั้ง ๔ ข้อ  พิจารณาได้  ดังนี้

๑. นิพพานเป็นสิ่งที่มีอยู่หรือไม่  ?

สำหรับชาวพุทธผู้มีความมั่งคงในพระรัตนตรัยย่อมเชื่อมันแน่นอนว่า  นิพพานมีอยู่จริง  แต่มีอยู่จริงอย่างไรคงไม่อาจคิดต่อได้  ทราบแต่ว่า  การบรรลุมรรคผลชื่อว่านิพพานมีอยู่จริงแน่นอน


๒. นิพพานเป็นสิ่งที่เที่ยงแท้หรือขาดสูญ  ?

ตรงนี้เป็นความสงสัยของชาวพุทธมาช้านาน  ยากที่จะชี้ให้เห็นได้  บางท่านว่าไม่ควรคิด  แต่ก็คิดกันมามากแล้ว  ปัญหาในข้อนี้ก็คงสุดแต่เหตุผลของแต่ละคน


๓. ภาวะหรืออนาคตของผู้ลุนิพพานหลังจาก...จากโลกไปแล้ว  ?

คำถามนี้ยิ่งยาก...เพราะไม่ทราบเอาเลยจริงๆ แต่ถ้ามีวิธีพิสูจน์ได้ว่าพระอรหันต์ดับขันธ์แล้วเป็นอย่างไร...ก็น่าลงมือพิสูจน์  จริงไหม...?


๔. ปัจจุบัน  บุคคลจะรู้แจ้งบรรลุนิพพานได้หรือไม่  ?

หลายๆ ท่านเชื่อว่า  ทำได้  ตราบใดที่พระธรรมยังอยู่และมีผู้ปฏิบัติสืบต่ออยู่  ก็อยู่ที่ว่า  ถ้าทราบว่าท่านใดเป็นพระอรหันต์ในปัจจุบันก็คงดีไม่น้อย  อย่างน้อยปัญหาก่อนหน้านี้ทั้ง ๓ ข้อก็คงได้รับคำตอบชัดเจนจากท่านได้