งานเขียนเกี่ยวกับหมากกระดานเก่าๆ ที่มีผู้สนใจมากที่สุดคืองานเขียนของบุญแถม ปิติยานนท์ ชื่อ การเดินหมากรุก คิดว่าน่าจะเป็นประโยชน์ต่อนักหมากรุกไทยหรือผู้สนใจทั่วไปด้วย จึงขออนุญาตทายาทของท่านเจ้าของผลงานนำมาแสดงไว้ในที่นี้ หากเห็นว่าไม่เหมาะสมประการใด โปรดแจ้งให้ทราบด้วยครับ

การเดินหมากรุก
โดยบุญแถม ปิติยานนท์ เนติบัณฑิต อดีต ส.ส. จังหวัดสระบุรี ได้เขียนไว้แต่ปี พ.ศ. 2488 ได้รับการพิมพ์หลังจากผู้เขียนเสียชีวิตแล้ว โดยพิมพ์เป็นหนังสือที่ระลึกในงานณาปนกิจศพนางหยี เปล่งสีงาม เมื่อวันที่ 28 มีนาคม พ.ศ. 2514
1. เรามีทางทำเขาได้อย่างไร ต้องระวังเขาจะใช้วิธีนั้นทำแก่เราบ้าง วิธีระวังก็ต้องเดินวางรูป อย่าให้เขาใช้วิธีต่างๆ ทำเราได้
2. การล่อหลอกให้เขาพลาดหรือหลวมตัวด้วยอุบายสุขุมและคิดไกลนั้นดีมากอยู่เหมือนกัน เช่น กินดึงตัวใดให้เขากินแทนแล้วเสียเปรียบ หรือเดินให้เขาป้องกันหลวมตัวในทางอื่น
3. เดินสกัดเกี่ยวโยงพรอมกันให้เขาหลีกเลี่ยงก็เสียท่าเสมอ ทั้งนี้ให้ทำในเมื่อมีโอกาส
4. พยายามเอาเปรียบตอนขึ้น
5. พยายามเดินผูกอย่างมั่นคง
6. หาทางขึ้น
7. เอาเปรียบด้วยการกดหน้าขุนกินสลับกันหลายชั้น
8. เรือซ้อน แล้วรุกทยอยซ้อนกันก็ดี
9. พยายามเอาเรือเข้าหลังบ้าน แต่ระวังอย่าให้เขาขังเรือเราได้
10. เดินกันเขามิให้ทำเรา แต่เราใช้วิธีเอาเปรียบให้จงได้ อีกอย่างหนึ่งควรหาทางทำหรือทำให้เขาเป็นหมากติด คือจับตัวใดก็เสียหายเขาแก้ไขไม่ได้ก็แพ้
11. ขุนถ้ามีการคุ้มกันด้วยม้าหรือโคน เม็ด เบี้ย เรือ ทำให้คุ้มภัยได้ การคุ้มภัยโดยวางเรือก็ดี บางทีเอาเบี้ยคว่ำบังหน้าขุนก็คุ้มภัยได้ แต่ควรมีตัวอื่นของเราประกอบด้วย
12. เมื่อเรือเขาจะเข้าถ้าเรากันไม่ได้เราต้องระวังขุนและระวังการเสียตัวอื่นๆ เช่นเบี้ยคว่ำแนวหลังเป็นต้น ซึ่งทำให้เป็นรองและแพ้ได้
13. การขึ้นต้นสำคัญ ต้องพยายามเอาเปรียบ ทาง กินเปล่าหรือกินให้มากกว่าพร้อมกับมุ่งทาง การบุกต้องบุกมุ่งให้จนโดยเร็วก่อนอื่น โดยอย่าให้เราเสียหาย พร้อมกับระวังขุนเราหรือความเสียหายฝ่ายเรา
14. ถ้าบุกบั่นเขาไม่ได้ จงพยายามเอาเปรียบทีละน้อยก็ยังดี เขาแพ้เองปลายประดาน
15. ถ้าเห็นเราเสียท่า ให้รีบตัดหมากหรือทำให้เสมอไว้ได้ก็ยังดีกว่าเสี่ยงภัยต่อไป
16. จงเดินด้วยความฉลาดรอบคอบ หาทางเดินให้มีทางทำและคุ้มกันได้หลาย ๆ แบบ
17. เมื่อเขาเดินมาเราต้องมีไหวพริบให้รู้เท่าทันว่าเขาจะทำอะไรต่อไป และจะให้เราเสียหายอย่างไร
18. จงจำกลวิธีต่าง ๆ ไว้ให้มาก
19. การกักตัวเขาไว้ หรือกักกิน หรือกดเรือไว้ไม่ให้เปิด ก็มีกลวิธีหลายอย่าง
20. การกดเรือหรือกดหน้าขุน ก็มีผลดี
21. ขุนควรหลีกตากด
22. ควรเดินผูกกันไว้ให้แน่นหนา
23. เบี้ยคว่ำมีอะไรติดเบี้ยคว่ำบังทางเอาไว้ก็ดีเหมือนกัน
24. วิธีทิ่มเบี้ยที่สำคัญเอาเปรียบในทางและทางป้องกัน การเล่นหมากรุกกับนายพริ้ง การขึ้นทิ่มเบี้ยขวาตราที่จะมีให้เขาทิ่มเบี้ยสูงทิ่มตรงนั้น และควรขึ้นม้าเทียบแล้วไขว้ม้า การขึ้นเขาดีเอาเปรียบก่อน กับเขาแก้ดี เวลาทำก็ดี
25. พยายามกินเบี้ยคว่ำแนวหลังเขาให้ได้ ตรงที่เรามีเบี้ยสูงไว้ยิ่งดี
26. ม้ากับเบี้ยหงาย จงพยายามเดินให้เข้ากันให้ดี มีอำนาจเช่นม้าคู่ เหมือนกัน

หลักแห่งชัยชนะ

1. จงดูการขึ้นหมากของฝ่ายเรา พยายามให้อยู่ในที่ไม่เป็นอันตรายและเสียหาย
2. จงดูการขึ้นหมากของฝ่ายตรงข้ามถ้าเป็นอันตรายหรือเสียหาย มีช่องโหว่ก็จงรีบเข้าทำ
3. ถ้าดูแล้วเขาไม่เป็นอันตราย หรือเสียหายก็ให้คิดข้ามไปว่าตัวอะไรของเราเช่น ม้า โคนเรือ ไปวางตรงไหน เขาจะเป็นอันตรายหรือเสียหายจนแก้ยาก ก็จงเดินอ้อมค้อมให้ไปสู่ทิศทางนั้นโดยให้เราปลอดภัยด้วย
4. ถ้าตัวไหนเขาขัดขวางอยู่ กันมิให้เราทำเขาจนเป็นภัยได้ ก็จะเดินหลอกล่อลวงให้เขาเอาตัวนั้นจากไป
5. ถ้าเขาตั้งอย่างไร จะเสียหายก็เดินทำอุบายให้เขาไปทางนั้นก่อนแล้วจึงลงมือทำ
6. ถ้าเราอยู่ในที่ไม่ปลอดภัย ก็จงคิดว่าถ้าเราเอาอะไรตั้งอย่างไรจึงจะปลอดภัย ก็จงเดินให้เข้ารูปและป้องกันไว้ให้มั่น
7. บางทีหมากมีรูป ซึ่งถ้าเรากินตัดหมากหลายชั้นแล้วทำให้เขาเสียหาย หรือเข้าที่อับจน หรือเป็นหมากติดพันได้ ถ้าสอดส่องเห็นดังนั้นจงลงมือกินตัดทันที

หลักแห่งชัยชนะของเซียน

กลับเมนูหลัก หมารุกไทย คลิก  http://gotoknow.org/blog/thaichess/