กฎ กติกา มารยาท และการนับศักด์หมากหรือศักดิ์กระดานของหมากรุกไทย
กฎกติกาและมารยาทในการเล่นหมากรุกไทย
- การเล่นจะสลับกันเดินคนละ 1 ตา โดยฝ่ายใดเดินก่อนก็ได้แล้วแต่จะตกลง
- มารยาทของการเดินหมากรุก ถ้าเกิดจับตัวหมากตัวใดแล้ว ต้องเดินตัวนั้น และถ้าเดินไปแล้วจะยื้อกลับเดินใหม่ไม่ได้ ถ้าเกิดยังไม่ปล่อยมือ สามารถยื้อกลับได้ แต่ต้องเดินหมากตัวที่จับเท่านั้น
- ถ้าเกิดเราและฝ่ายตรงข้าม ต่างก็เป็นมือใหม่ เมื่อเราเดินหมากจะไปกินขุน ก็ควรจะพูดว่า “รุก” เพื่อเตือนเขาว่า ตาต่อไปเราจะกินขุนเขาแล้วนะ ให้เขาเดินหลบขุนไป ไม่ควรฉวยโอกาสกินขุน
4. ไม่ควรเดินหมากล้อเลียน หรือเดินซ้ำไปซ้ำมาที่เดิม ถ้าไม่จำเป็น
5. ผู้ชมที่กำลังดูผู้อื่นเล่นอื่นอยู่ ก็ไม่ควรจะบอก หรือ ชี้ทาง ให้ผู้เล่นฝ่ายหนึ่งฝ่ายใด
6. ควรมีน้ำใจในนักกีฬา รู้จักแพ้ รู้จักชนะ รู้จักอภัย
กฎการขอเสมอ, ศักดิ์กระดานและการนับ
หมากรุกไทยมีสิ่งพิเศษอยู่อย่างหนึ่งก็คือ การนับเพื่อขอเสมอ ซึ่งกติกานี้มีไว้สำหรับ ป้องกันการเล่นที่ไม่รู้จบ เพราะบางครั้งอีกฝ่ายก็อาจจะไม่สามารถไล่ขุนให้อีกฝ่ายจนได้ (คือการรุกขุนอีกฝ่ายให้หมดทางเดินได้) ซึ่งเหตุการณ์ที่จะเสมอได้มีดังนี้
- เมื่อทั้ง 2 ฝ่ายเห็นว่าไม่สามรถเอาชนะกันได้แล้ว จึงตกลงพร้อมใจ ขอเสมอเอง
- ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง เดินล้อเลียน เดินซ้ำไปซ้ำมาอยู่ที่เดิม กับหมากตัวเดิม เกิน 3 ครั้ง จะเสมอทันที
- ฝ่ายที่เสียเปรียบสามารถนับตาเดินจนครบตามกำหนด ถือว่าเกมนั้นเสมอไป
- ฝ่ายใดฝ่ายหนี่ง นำหมากของตัวเองไปขัดขุนไว้ จนทำให้อีกฝ่ายไม่สามารถเดินได้ เรียกว่า “อับ” เกมนั้นจะเสมอทันที
การนับตามศักดิ์กระดาน
การจะนับตามศักดิ์กระดานนั้น จะทำได้ก็ต่อเมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเหลือ ขุนเพียงตัวเดียว และอีกฝ่ายต้องไม่เหลือเบี้ยอยู่ในกระดาน หรือเป็นเบี้ยหงายหมดแล้ว ฝ่ายที่เหลือขุนเพียงตัวเดียวจึงจะนับได้ เพื่อขอเสมอ ซึ่งจะนับมากหรือนับน้อยนั้น ก็ขึ้นอยู่กับหมากของฝ่ายตรงข้าม ยิ่งฝ่ายตรงข้ามเหลือหมากที่ที่ทรงอานุภาพในการเดินมากเท่าไร ก็จะยิ่งนับน้อยลงเท่านั้น
เรือ
เรือ 2 ตัว จะนับ 8 ตา ถ้ามีเรือตัวเดียวจะนับ 16
โคน
โคน 2 ตัว จะนับ 22 ตา โคน 1 ตัว นับ 44 ตา
ม้า
ม้า 2 ตัว นับ 32 ตา ม้า 1 ตัว นับ 64 ตา
เบี้ยหงาย และเม็ด
ไม่ว่าจะมีเบี้ยหงายและเม็ด กี่ตัวก็ตาม จะนับ 64 ตา ทุกครั้ง
ตัวอย่างการนับตามศักดิ์กระดาน
ตัวอย่างกระดานนี้ ฝ่ายดำเหลือขุนเพียงตัวเดียวแล้ว จะเริ่มนับตามศักดิ์กระดานได้แล้ว โดยนับ
44 ตา ซึ่งนับตามโคนเพราะจะนับตามศักดิ์ของหมากที่ทำให้นับน้อยที่สุด แต่จะไม่เริ่มนับตั้งแต่ 1
แต่จะเริ่มนับตั้งแต่ 5 เนื่องจากทั้งกระดาน มีหมากทั้งหมด 4 ตัว ตาต่อไปฝ่ายดำ จึงเริ่ม นับ 5 แล้ว
นับต่อไปทุกครั้งที่ตัวเองเดิน จนถึงตาที่ 44 เมื่อไหร่ ฝ่ายขาวไม่สามรถรุกดำให้จนได้ เกมนี้ก็เสมอ
การนับเพื่อขอเสมอ
เมื่อเล่นเกมไปได้สักพักแล้วปรากฏว่า ทั้งกระดานไม่เหลือเบี้ยคว่ำแล้ว เมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเสียเปรียบ สามารถนับเพื่อขอเสมอได้ โดยฝ่ายที่เสียเปรียบจะนับ 64 เท่านั้น ไม่ว่าฝ่ายตรงข้ามจะมีหมากอะไร โดยจะเริ่มนับ ตั้งแต่ 1 แต่ถ้าในขณะที่นับ หมากของเราถูกกินจนฝ่ายเราเหลือ ขุน เพียงตัวเดียว ต้องเริ่มนับใหม่ ตามศักดิ์กระดาน
ถ้าหากเราเป็นฝ่ายนับเพื่อขอเสมออยู่นั้น เกิดเล่นไปสักพัก เราเกิดได้เปรียบ มีหนทางชนะขึ้นมา ต้องหยุดนับ ถ้าจะนับใหม่ต้องเริ่มนับตั้งแต่ 1 ใหม่ ขอเสมอได้แล้ว โดยจะเริ่มนับตั้งแต่ 1 ไปจนถึง 64 เมื่อนับครบแล้ว ฝ่ายขาวไม่สามารถรุกดำให้ จนได้ เกมก็จะเสมอทันที
ความเห็น (19)
ทศพล เกษมพร
ขอบคุณมากครับ
ข้อมูล เบื้องต้นเหล่านี้เป็นประโยชน์ สำหรับการเริ่มเล่นหมากรุกไทย
แต่ผมยังมีความสงสัยเกี่ยวกับเรื่อง การนับศักดิ์หมาก ครับ
เช่น ถ้า ม้า 1 ตัว โคน 1 ตัว เรือ 1 ตัว จะนับ เท่าไหร่
ศักดิ์น้อย ศักดิ์มาก ดูยังไง ครับ
ตานับมาก คือศักดิ์ มาก หรือเปล่าครับ
ที่ยกตัวอย่าง ก็ ม้า 1 ตัว มีตานับ 64 ต้องนับ 64 ถูกมั๊ยครับ
ผู้รู้รบกวน กรุณา ตอบ มาที่ อีเมล ด้วยครับ จักขอบพระคุณ มาก
ทศพล เกษมพร
E - Mail [email protected]
ตอบตำถามคุณ ทศพล เกษมพร
1. ถ้า ม้า 1 ตัว โคน 1 ตัว เรือ 1 ตัว จะนับ เท่าไหร่
ตอบ ก็นับเรือเพียงอย่างเดียว คือ 16 โดยทั้ง 2 ฝ่ายไม่มีเบี้ยคว่ำ และฝ่ายรองเหลือเฉพาะขุน
2. ศักดิ์น้อย ศักดิ์มาก ดูยังไง ครับ ตานับมาก คือศักดิ์ มาก หรือเปล่าครับ ที่ยกตัวอย่าง ก็ ม้า 1 ตัว มีตานับ 64 ต้องนับ 64 ถูกมั๊ยครับ
ตอบ นับศักดิ์ ฝ่ายต้องรีบนับเพื่อขอเสมอและบังคับให้อีกฝ่ายรีบเดินไม่ให้เสียเวลา นับ1-64 ทุกกรณี สมมุต เรามีม้า เขามีเรือ ภ้าเขาไม่ยอมเสมอกับเรา เราต้องรีบนับ เพราะขืนโอ้เอ้ เดิน ครึ่งชั่งโมงอาจแพ้ได้ แต่ถ้าเดินดีๆ ก็ไม่แพ้ แต่เราต้องคิดมากกว่าเขาเพราะม้าเดินยากกว่าเรือ
ผู้รู้รบกวน กรุณา ตอบ มาที่ อีเมล ด้วยครับ จักขอบพระคุณ มาก
สวัสดีค่ะอาจารย์
- เรียนถามว่า เคยคิด เขียนกติกาเป็นภาษาอังกฤษ ไหมคะ
- ฝรั่งที่โรงเรียนอยากรู้น่ะค่ะ เรื่องกติกานี้น่ะค่ะ
- ครูอ้อยก็อยากเรียนคำศัพท์เฉพาะค่ะ
- ขอบคุณมากค่ะ
เรามีขุน1เบี้ยหงาย1เรือ1ฝ่ายตรงข้ามเหลือขุนตัวเดียวเดินนับตาที่16แล้วเราใช้เรือรุกจนเราชนะหรือเสมอ
สุขสันต์ ขรรค์แก้ว
เรามีขุน1เบี้ยหงาย1เรือ1ฝ่ายตรงข้ามเหลือขุนตัวเดียวเดินนับตาที่16แล้วเราใช้เรือรุกจนเราชนะหรือเสมอช่วยตอบทางเมลด้วยครับ
ขอถามหน่อยครับเมื่อเรานับศักดิ์กระดานอยู่แล้วฝ่ายตรงข้ามบังคับเดินให้เรากินหมาก1ตัวถ้าไม่กินก็จะอับไม่มีตาเดินถ้ากินแล้วต้องนับใหม่หรือนับต่อจากตาที่เราเดินค้างใว้ครับ. กรุณาตอบกลับทางE-mailด้วยครับ
ไม่สามารถตอบทางเมลได้ครับ ตอบตรงนี้ก็แล้วกัน
เมื่อเรานับศักดิ์กระดานอยู่แล้วฝ่ายตรงข้ามบังคับเดินให้เรากินหมาก1ตัวถ้าไม่กินก็จะอับไม่มีตาเดินถ้ากินแล้วต้องนับใหม่หรือนับต่อจากตาที่เราเดินค้างใว้ครับ
การนับศักดิ์กระดานผู้เสียเปรียบเป็นฝ่ายนับเท่านั้น โดยจุดประสงค็ในการนับเพื่อขอเสมอ ดังนั้นเมื่อกินหมากอีก 1 ตัว ก็มีสิทธิที่จะนับต่อจนถึง 64 ได้ หรือนับใหม่ก็ได้ แต่การนับใหม่เขาก็ต้องเหลือขุนตัวเดียวเท่านั้น โดยเลือกดูว่า นับแบบไหน จะน้อยกว่ากัน
ทีนี้มาดูปัญหาที่อาจเกิดขึ้น สมมุตฝ่ายรองเริ่มนับศักดิ์กระดาน แล้วไปกินเรือเขาได้ ฝ่ายรองก็กลายเป็นฝ่ายนำ แล้วจะเป็นฝ่ายชนะได้หรือไม่ ตอบว่า ไม่ได้
เรามีขุน1เบี้ยหงาย1เรือ1ฝ่ายตรงข้ามเหลือขุนตัวเดียวเดินนับตาที่16แล้วเราใช้เรือรุกจนเราชนะหรือเสมอช่วยตอบทางเมลด้วยครับ
การนับ 16 ฝ่ายรองเป็ยผู้นับ (รวมหมากทั้ง 2 ฝ่าย รวมกันได้ 4 ตัว ก็เริ่มนับ 5) เมื่อเขาเดินตาที่ 16 เขาก็ต้องพูดว่า 16 แล้วเราจะเป็นฝ่ายรุกในตานั้น ถ้าจนก็ชนะ (คนไม่รู้ก็คิดว่าเมื่อพูดว่า 16 คือเสมอ)
ถ้ายังมีเบี้ยคว่ำอยู่ขอนับได้มั้ยครับ
สอบถามครับรบหน่อยครับ
ในระหว่างนับเช่นเราเหลือขุนตัวเดียวคู่ต่อสู้มีเรือหนึ่งตัวนับสิบแล้วไปกินเรือคู่ต่อสู้ไปต้องนับต่อหรือให้นับไหม่ครับรบกวนด้วยนะครับขอบคุณครับ
ถ้าเหลือโครน เรือ แล้วก้เดม็น1ตัว นับเท่าไหร่คับบ
ในกรณี ฝ่ายถูกนับ กินฝ่ายได้เปรียบ จะมีการนับใหม่ ไหม เช่น ดำมีเรือ1ขุน1 เบี้ย 1ไล่ ขาว ที่มีแต่ขุน แต่ฝ่ายขาวถูกบังคับให้กิน เบี้ย จะเริ่ม นับใหม่ ไหม้
ช่วยตอบด้วย
ขอสอบถามครับ พอดีวันนี้ผมเล่นหมากลุกมาเเต่อีกฝ่ายเค้าขอนับเเต่เบี้ยเรายังไม่หงายนับได้ป่าวครับ
ถ้าเรามีเรือมีขุนมีเบี้ยหงายมีโคนฝ่ายตรงข้ามมีขุนตัวเดียวนับ 16 ใช่ไหมครับ และถ้ากำลังนับอยู่และเขาเกิดกินเรือเราไปจะต้องนับเท่าไรครับ
สอบถามค่ะ เหลือ ม้า1ตัว โคน1 เบี้ยหงาย 2 ต้องนับเท่าไหร่ค่ะ
ถ้ามีม้า 1 ตัว โคน 1 ตัว และเบ้ยหงาย จะนับศักกดิ์ม้า หรือ โคน ครับ
ไพรัตน์ พิมพิมาย
สอบถามครับ ในกรณีที่เราเป็นรองแล้วนับศักดิ์กระดานไปถึง60แล้วฝ้ายที่ได้เปรียบเขากินของเราจนหมดเหลือแต่ขุนตัวเดียว ส่วนเขามีเรืออยู่สองลำ อย่างนี้เราต้องนับใหม่ไหมครับหรือว่านับต่อจนถึง64 ครับ