จากบันทึก การส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ ศูนย์อนามัยที่ 8 (2) : เรื่องราวเกี่ยวกับผู้สูงอายุจากหมอนน คนขยัน  หลังจากนั้น หมอนน ให้ผู้เข้าร่วมประชุมจับคู่กันเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับการทำงานเกี่ยวกับผู้สูงอายุที่ผ่านมา เขียนในแผ่นกระดาษ โดยผู้ฟันเป็นคนบันทึก ซึ่งเรื่องราวต่าง ๆ  หมอนนคงจะนำมาเล่าให้ฟังโดยละเอียดแล้วนะครับ

        หลังจากมีการนำเสนอบางส่วน เพื่อทราบว่าแต่ละคนทำงานเป็นอย่างไรมาแล้วบ้าง  หมอนน ก็บรรยายในหัวข้อที่ 2 ทันทีเลย

การส่งเสริมสุขภาพช่องปาก โดย ชมรมผู้สูงอายุ

      เพื่อสนับสนุนชมรมผู้สูงอายุ ให้สามารถจัดกิจกรรมเพื่อการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยตนเอง

• เป้าหมายปี 2553 – 1 จังหวัด อย่างน้อย 1 ชมรมผู้สูงอายุ
• เป้าหมายปี 2554 – 1 อำเภอ อย่างน้อย 1 ชมรมผู้สูงอายุ
• งบประมาณ – งบฯ จังหวัด / P&P area-based กองทุนสุขภาพตำบล
• การรายงาน – ผ่านศูนย์อนามัย    ครั้งที่ 1 ภายใน 31 มีค.53 (6 เดือน)  ครั้งที่ 2 ภายใน 31 พค.53 (9 เดือน)  ครั้งที่ 3 ภายใน 30 กย.53 (12 ดือน) หรือ ทุกเดือน

การดำเนินงานที่ผ่านมา

• เริ่มต้น หลังโครงการฟันเทียมพระราชทาน (ปี 2548)
• ปี 2549-2500 – ช่วงของการพัฒนารูปแบบฯ
  พื้นที่ดำเนินการ : ราชบุรี เพชรบุรี สุพรรณบุรี ชัยภูมิ บุรีรัมย์ ขอนแก่น อุบลราชธานี อำนาจเจริญ ศรีสะเกษ ลำปาง และเชียงใหม่
• ปี 2551-2552 – ช่วงของการสร้างเครือข่ายการจัดกิจกรรมฯ โดยผ่านการประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ พร้อมกับพัฒนาชมรมผู้สูงอายุฯ ภาคใต้
  เครือข่ายชมรมผู้สูงอายุจัดกิจกรรมฯ 54 จังหวัด 240 ชมรม
• ปี 2553-2554 – ขยายการดำเนินงานทุกพื้นที่ (75 จังหวัด)

          ความเป็นไปได้ในการดำเนินงานจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ โดยชมรมผู้สูงอายุ 3 รูปแบบ

1. ชมรมผู้สูงอายุเข้าร่วมกิจกรรม กับหน่วยงานสาธารณสุข
2. หน่วยงานสาธารณสุขสนับสนุนกิจกรรม ของชมรมผู้สูงอายุ
3. ชมรมผู้สูงอายุจัดกิจกรรมเอง

สำหรับกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในชมรมผู้สูงอายุ  เช่น

จัดกิจกรรมเพื่อดูแลสุขภาพช่องปากตนเอง

• จัดให้มีการแปรงฟัน ในวันที่มีการทำบุญที่วัด
• การแปรงฟันแท้ในผู้สูงอายุยังไม่มีฟัน
• การแปรงฟันเทียม สำหรับผู้ที่ใส่ฟันเทียม
• จัดให้มีการรับประทานอาหารเพื่อส่งเสริมสุขภาพช่องปาก
• การบริหารกล้ามเนื้อใบหน้า

สร้างนวัตกรรมและสิ่งประดิษฐ์

• จัดทำไม้คนทา เป็นอุปกรณ์เสริมการทำความสะอาดช่องปาก
• จัดทำกระเป๋าถือ สำหรับใส่ยาสีฟัน และแปรงสีฟัน
• ใช้เพลงพื้นบ้านกระตุ้นการดูแลสุขภาพช่องปากตัวเอง

เผยแพร่ประชาสัมพันธ์ในชุมชน

• ประกวดผู้สูงวัยฟันดี
• ตั้งกองทุนแปรงสีฟัน / ยาสีฟัน
• จัดทำข้อตกลงเพื่อประชาชนสุขภาพช่องปากดี
• จัดมุมความรู้เรื่องสุขภาพช่องปาก

แนะนำ และฝึกสอนการแปรงฟันในชมรม

• ด้วยโมเดล
• ด้วยการย้อมสีฟัน
• ด้วยการสาธิต

แกนนำตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ

• แนะนำการแปรงฟันให้พระ และประชาชนในชุมชน
• ตรวจช่องปากให้สมาชิกในชมรม ผู้ป่วย เมื่อออกเยี่ยมบ้าน
• ตรวจฟันให้ลูกหลานที่บ้าน
• บันทึกผลการตรวจ และส่งต่อเพื่อรับการรักษาในโรงพยาบาล

การพัฒนาชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

• คิดบนพื้นฐานของประสบการณ์จริง จาก รพ.ดำเนินสะดวก รพ.บ้านเขว้า รพ.คอนสวรรค์ รพ.ลำปลายมาศ รพ.แจ้ห่ม รพ.เกาะคา รพ.แม่ทะ และเครือข่ายต่างๆ
• อาจารย์ที่ปรึกษา อ.มัทนา (พฤกษาพงศ์) เกษตระทัต คณะทันตแพทยศาสตร์ มธ.

      เพื่อให้เกิดเกณฑ์กลางเพื่อใช้ในการจัดระดับชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก  จึงจัดให้มี มาตรฐานชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก   กรมอนามัย  มี 4  ด้าน คือ

ด้านโครงสร้างชมรมผู้สูงอายุ

• มีกรรมการชมรมฯ ครบองค์ประกอบ
• มีหน่วยงาน องค์กร หรือบุคคลให้การสนับสนุน

ด้านการบริหารจัดการ

• มีการมอบหมายบุคคลจัดกิจกรรม
• การพัฒนาศักยภาพชมรมผู้สูงอายุฯ ในรูปแบบต่างๆ
• สมาชิกชมรมผู้สูงอายุมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมฯ
• ความครอบคลุมผู้สูงอายุที่เข้าร่วมกิจกรรม
• การประเมินผลการจัดกิจกรรม
• มีข้อมูลด้านสุขภาพช่องปากของสมาชิกที่ทันสมัย

ด้านกิจกรรมที่เกิด

• กิจกรรมการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เช่น การให้ความรู้ การฝึกทักษะการทำความสะอาดช่องปาก การแปรงฟันฯ การตรวจสุขภาพช่องปากโดยสมาชิกชมรม
• กิจกรรมการสร้างบรรยากาศฯ เช่น มุมความรู้ สถานที่จัดกิจกรรมฯ มีแหล่งสนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ดูแลสุขภาพช่องปาก มีพี่เลี้ยง ที่ปรึกษาเรื่องกิจกรรม มีกิจกรรมสร้างกระแสต่างๆ

ด้านการเรียนรู้ของผู้สูงอายุ

• โดยการดูงาน ทำประชาคม
• มีนวัตกรรมที่เกิดขึ้นจากการทำกิจกรรมในชมรมฯ
• มีการเรียนรู้กับที่อื่นๆ หรือเป็นที่ศึกษาดูงาน
• มีการเรียนรู้กันเองในชมรม

       จากนั้นหมอนน ได้ยกตัวอย่างกิจกรรมการดำเนินงานในชมรมผู้สูงอายุ ทั่วประเทศที่หมอนนไปเยี่ยมมา ซึ่งติดตามได้ที่ http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta  ส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ

ขอบคุณหมอนนครับ