วันนี้ทีมจังหวัดปราจีนบุรี ก็จะมี หมออนุโรจน์ และคุณสุนันยา มาเล่าให้เราฟัง ... ยังงี้ก็มีด้วย ที่นี่ เพราะว่าหนึ่งในจังหวัดที่พบเรื่องนี้ (ก็คือข่าวเรื่องกิจกรรมส่งเสริมป้องกันในผู้สูงอายุ) จาก Internet และคุณจารุวรรณ ผู้ค้นพบ เธอก็ download รายละเอียดของการดำเนินงาน นำเสนอหัวหน้า จัดทำโครงการและประสานงานมายังส่วนกลางเลยค่ะ ... แบบนี้ ส่วนกลางชอบจริงๆ

มีเวปไซต์ งานทันตสาธารณสุข สสจ.ปราจีนฯ ที่นี่ค่ะ งานทันตสาธารณสุข สสจ.ปราจีนบุรี

เรื่องเล่าจาก สสจ.ปราจีนฯ นะคะ คุณหมออนุโรจน์เล่าให้ฟังว่า ...

เรื่องงานสุขภาพผู้สูงอายุ ปีนี้เป็นปีแรกก็เลยต้องคุยกันว่า จะจัดบริการกันอย่างไร จังหวัดต่างๆ ก็ต้องเจอกับระบบการเบิก การจ่าย ที่ไม่คุ้นเคย และต้องมาทำในเรื่องของการบริหารระบบบริการสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ทั้งระดับจังหวัด อำเภอ และตำบล ซึ่งสิ่งเหล่านี้ควรที่จะต้องมีการแลกเปลี่ยนในเชิงลึกในแต่ละด้าน เพื่อที่จะได้เป็นข้อมูลที่จะไปพัฒนาได้ตรง จึงต้องมองว่า ทิศทางหรือระบบที่ทำอยู่นี้ จะทำอย่างไรให้เหมาะกับบริบทของพวกเรา ในแต่ละพื้นที่ ซึ่งคงไม่เหมือนกันครับ

ในจังหวัดปราจีนบุรี มี 7 อำเภอ คำขวัญก็คือ ... "ศรีมหาโพธิคู่บ้าน ไผ่ตงหวานคู่เมือง ผลไม้ลือเลื่อง เขตเมืองทวาราวดี" ... มีความเปลี่ยนแปลงในเรื่องของสังคมเก่า และสังคมใหม่ผสมผสานกัน ประชากร 449,108 คน ส่วนใหญ่เป็นคนในพื้นที่ มีประกันสังคมประมาณ 100,000 กว่าคน ผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป จำนวน 59,357 คน

ทันตบุคลากร ทั้งหมด 98 คน ได้แก่ ทันตแพทย์ 28 คน เจ้าพนักงานทันตสาธารณสุข 37 คน ผู้ช่วยทันตแพทย์ 11 คน และลูกจ้างประจำ/ชั่วคราว 22 คน

โครงการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จังหวัดปราจีนบุรี ปีงบประมาณ 2551 จะมี
1. โครงการ “ฟันเทียมพระราชทาน”
2. โครงการ ส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากกลุ่มผู้สูงอายุ “คืนรอยยิ้มที่สดใสให้ผู้สูงวัย”

ปีแรกๆ ใช้ Vertical Program ปัจจุบันก็ปรับงบประมาณใหม่ค่อนข้างเยอะ ทางสาธารณสุขก็บอกว่า ถ้าไม่มีก็เอางบสาธารณสุขเติมได้เลย โครงการเราก็เดินไปแบบไม่มีปัญหา

โครงการ ส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากกลุ่มผู้สูงอายุ “คืนรอยยิ้มที่สดใสให้ผู้สูงวัย” เมื่ออนุมัติแล้ว เราก็ไปชี้แจงผู้รับผิดชอบ ... ผมคิดในแง่ที่ว่า ระบบนี้ทำได้ มีเงินทำ มีคนทำ มีเป้าหมายทำ ก็ดำเนินการไป เราก็ทำก่อนเพื่อน ตอนนี้เราทำได้ครบตามเป้าหมาย  ... โครงการนี้จึงเริ่มก่อนที่จะมี งบฯ Area based มาลง เมื่อได้รับอนุมัติ เราก็ไปคุยกับกลุ่มพัฒนายุทธศาสตร์ ซึ่งเขาบอกว่า เงิน Area based ใช้ได้ งบฯ PP comm ก็ได้ เราเลือกใช้เงิน Area based

วัตถุประสงค์ของโครงการก็คือ

1. เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ โดย
   - สร้างสุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปากแก่ผู้สูงอายุ
   - จัดระบบบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามความจำเป็น
2. สร้างความมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ในการแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ
   เพราะว่า เราต้องทำ outcome ให้บรรลุวัตถุประสงค์ และทำตัววัดให้วัดได้

เป้าหมายการจัดบริการ ผู้สูงอายุได้รับบริการตามชุดสิทธิประโยชน์

• ตรวจและให้คำแนะนำการดูแลสุขภาพช่องปาก 400 คน
• ใช้ฟลูออไรด์วานิชหรือเจล 80 คน
• ขูดหินปูนและทำความสะอาดฟัน 240 คน

เราทำเริ่มต้นที่ สอ. เพราะว่า รพ. ภาระเยอะ แต่ก็มี concept ว่า โครงการนี้เป็นโครงการเชิงศึกษา และศึกษาวิจัยเชิงระบบ ทุกระบบต่อไปต้องกลืนไปกับระบบบริการปกติ

พื้นที่ดำเนินการ ในปี 2551 จะมี PCU ศูนย์บริการเทศบาลเมืองปราจีนบุรี  อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี และ PCU นนทรี  ต.นนทรี   อ.กบินทร์บุรี  จ.ปราจีนบุรี ผลการดำเนินงาน ก็ดำเนินงานได้ตามเป้าหมาย

วันนี้น้องสุนันยามาเล่าให้ฟังเรื่อง โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากกลุ่มผู้สูงอายุ “คืนรอยยิ้มที่สดใส ให้ผู้สูงวัย” ภายใต้โครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ปี 2551 ที่ PCU เทศบาลเมืองปราจีนบุรี เขาได้ทำอย่างไร

วัตถุประสงค์ก็คือ

1. เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ โดย
   - สร้างสุขนิสัยในการดูแลความสะอาดช่องปากแก่ผู้สูงอายุ
   - จัดระบบบริการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามความจำเป็น
2. สร้างความมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ในการแก้ปัญหาสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ
   ประชากรทั่วไป

ประชากรในเขตรับผิดชอบทั้งหมด (ทุกกลุ่มอายุ) จำนวน 19,563 คน
- กลุ่มอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป จำนวน 2,692 คน
- ผู้สูงอายุเป็นสมาชิกชมรม “บานไม่รู้โรย” จำนวน 1,299 คน

การดำเนินงานที่นี่จะมี 3 ส่วน คือ

• สถานบริการ (ใน PCU เทศบาลเมืองปราจีนบุรี)
• ชมรมผู้สูงอายุ
• ชุมชน

แนวทางการดำเนินงานใน PCU เทศบาล

ชี้แจงโครงการเสนอต่อผู้บริหารองค์กร ในศูนย์บริการสาธารณสุขเทศบาลเมืองปราจีนบุรี เช่น ผู้อำนวยการกองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม และงานส่งเสริมสุขภาพ และผู้ร่วมงานใน PCU (เพื่อจัดระบบบริการและการมีส่วนร่วม)

แนวทางการดำเนินงานในชมรมผู้สูงอายุ

กิจกรรมในชมรมผู้สูงอายุ “บานไม่รู้โรย” มีการจัดประชุมสมาชิก ทุกวันที่ 20 ของเดือน ที่ศาลาวัด ร่วมกับงานส่งเสริมสุขภาพ โดยงานทันตกรรม จะไปตรวจสุขภาพช่องปาก ให้คำแนะนำ และนัดรักษาบริการทันตกรรม ที่ PCU เพราะว่าระยะทางใกล้กัน

แนวทางการดำเนินงานในชุมชน

ทันตบุคลากรออกตรวจสุขภาพช่องปาก และให้ทันตสุขศึกษาแก่ผู้สูงอายุ ร่วมกับงานส่งเสริมสุขภาพ ออกตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อคัดกรองโรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิตสูง

การจัดระบบบริการใน PCU

จุดที่ 1 ทำบัตร (เจ้าหน้าที่ 1 คน)

• แนะนำโครงการฯ พร้อมสอบถามความต้องการในการรับบริการ
• ทำบัตรและแฟ้มประวัติ (Family Folder)
  - ชั่งน้ำหนัก
  - วัดรอบเอว
  - วัดส่วนสูง
  - หาค่า (BMI)

จุดที่ 2 คัดกรองโรค (พยาบาล 1 คน) ช่วยซักประวัติ วัดความดัน เจาะเลือด

จุดที่ 3 ห้องทันตกรรม (ทันตบุคลากร 1 คน + ผู้ช่วย 1 คน)

• ตรวจสอบและลงบันทึกในแบบ F-01 และ F-02
• ตรวจสุขภาพช่องปาก
• ให้คำแนะนำและให้ทันตสุขศึกษา
• ให้บริการทันตกรรมตามความจำเป็น
• จัดระบบนัดมารักษา (ในเวลา และนอกเวลาราชการ)
• จัดระบบส่งต่อ กรณีที่คนไข้จำเป็นต้องใส่ฟันเทียมหรือแต่งกระดูก
  1. โรงพยาบาลศูนย์เจ้าพระยาอภัยภูเบศร
  2. สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดปราจีนบุรี

จากกระบวนการตรวจ และการให้บริการทั้งหลาย เราจะได้

• ผลการตรวจคัดกรองความเสี่ยงต่อโรคทางระบบ
• ผลการตรวจคัดกรองความเสี่ยงต่อโรคในช่องปาก
• ผลการจัดบริการทันตกรรมป้องกัน
• ส่งต่อโครงการฟันเทียมพระราชทาน

ภาพกิจกรรมการให้บริการที่นี่ค่ะ

ทพ.อนุโรจน์ ได้เล่าต่อค่ะว่า กลุ่มผู้สูงอายุตามเป้าหมายนี้ เราต้องทำให้ไปเรื่อยๆ โดยวางระบบไว้ว่า PCU เป็นผู้หากลุ่มเป้าหมาย ให้ความรู้ ทันตสุขศึกษา และ รพ.เป็นผู้รับให้บริการตามกลุ่มเป้าหมายที่มีการค้นหามาแล้ว อย่างต่อเนื่อง ... สุดท้ายก็ต้องมีแลกเปลี่ยนกัน 2 ท่านก็ต้องเอาสิ่งที่สรุปได้นี้ไปพูดในเวทีเครือข่ายทันตสาธารณสุข จังหวัดปราจีนบุรี

แนวทางการดำเนินงานในปี 2552

• ขยายผลของโครงการ ในทุกหน่วยบริการครอบคลุม ทั้งใน CUP และ PCU ที่มีทันตบุคลากรประจำ
• การกำหนดเป้าหมายตามศักยภาพและบริบทของพื้นที่
• งบประมาณที่ขอใช้  หมวด Area Base โดยจัดสรร
     ค่าตอบแทนตามระเบียบข้อบังคับกระทรวงสาธารณสุข (ข้อ 8)
     งบค่าบริหารจัดการ
     ค่าวัสดุทันตกรรม (ใช้งบ UC ปกติ)

ข้อเสนอแนะ ... เทศบาลเมืองปราจีนบุรี ที่เข้าร่วมโครงการ ควรจะสนับสนุนงบประมาณในการจัดหาฟันเทียมให้กับผู้สูงอายุที่เข้าร่วมโครงการ

งานทันตฯ ของจังหวัดปราจีนบุรี เรากำหนด project ประจำของแต่ละ CUP ซึ่ง Project ประจำ

• เรามีเรื่องของแม่และเด็ก มีเรื่อง F varnish และศูนย์เด็ก โดย สสจ.ปราจีน ดูแลทั้งระบบ งานทันตฯ ดูแลศูนย์เด็กทั้งระบบ เป็น Project ที่หนึ่ง
• Project ที่สอง เป็นเรื่องของโรงเรียน
• Project ที่สาม เป็นเรื่องของผู้สูงอายุ

นี่เป็น Flight บังคับที่ผู้สูงอายุต้องทำ ตามแผนงาน / โครงการ รองรับกับ สสจ.

สสจ. จะมี Project ใหญ่ครอบอยู่ตรงนี้ เช่น ตอนนี้ สสจ. ใช้ยิ้มสดใส เป็น Project นำร่องครอบคลุมทั้ง รร. และจะมีเรื่องของสายใยรัก เป็น subset ของสายใยรัก ครอบคลุมเรื่องของแม่และเด็ก ศูนย์เด็กเป็น Project ใหญ่ ของ สสจ. ที่ครอบคลุมทุกพื้นที่ ปีนี้ใช้งบฯ Area based ... และผู้สูงอายุเราก็จะต้องขยายผลให้ครอบคลุมทุก CUP โดยจะถอดบทเรียนให้เวทีนั้นใช้ต่อไป ซึ่งปีหน้า เราไม่ได้บังคับว่าจะตั้งเป้าเท่าไร ขอให้มีระบบบริการเกิดขึ้น ทำตามศักยภาพของตัวเอง ก็ขอให้ทำให้เสร็จ และเกิดระบบบริการ ขยายผลให้ครอบคลุมให้มากขึ้น และกำหนดเป้าหมายตามบริบทของพื้นที่ งบฯ ที่จะใช้ ถ้าจะ run ให้ได้ จังหวัดต้องทำ Project ครอบไว้ก่อน โดยใช้ Area based

ที่เลือกบริบทของกระทรวงสาธารณสุข ตามระเบียบข้อ 8 หัวหน้าหน่วยบริการ ที่เป็นหน่วยบริการหลักประกาศว่า บริการอะไรที่เป็นบริการที่จะจ่ายตามนี้ ส่วนใหญ่ก็เรื่องปฐมภูมิ ซึ่งจะจ่ายบริการเชิงรุก เชิงนโยบาย ขึ้นกับนโยบายที่ทำ แต่ส่วนใหญ่ต้องออกไปเชิงรุกข้างนอก เช่น ไปชมรมผู้สูงอายุ ไปตรวจข้างนอก และเบิกตามระเบียบนี้ ไปเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุที่ทำฟันไปแล้ว เป็นต้น

อนาคตอาจออกแบบเครื่องขูดหินปูนชนิดพกพา กับ suction เล็กๆ ซึ่งมันจะต่อยอดลึกๆ ลงไป ตามความต้องการ และความคาดหวังของผู้ป่วย

เป็นแนวทางหนึ่งนะคะ ที่ควรศึกษาเป็นแบบอย่าง

รวมเรื่อง การส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปาก 7-8 สค.51