ในยุคเดิมๆ เมื่อเราให้บริการสุขศึกษา เราจะนำเทคนิคครูสอนนักเรียนมาใช้ ดังนั้นเวลาเราประเมินผล "การรู้"  และ "ไม่รู้"  เราจึงพอใจกับผลที่ออกมา และบอกว่า เราทำหน้าที่ส่งเสริมสุขภาพสำเร็จแล้ว

ในยุคของการมุ่งผลสัมฤทธิ์ที่ยั่งยืน เราต้องคิดใหม่ ทำใหม่ คิดแบบเดิมๆไม่ได้แล้ว  เพราะผลที่พบว่าคนเป็นโรคเรื้อรังเยอะมากอย่างเดี๋ยวนี้  พิสูจน์แล้วว่า ผลสัมฤทธิ์ที่เคยพอใจ นั้นไม่ได้แก้ปัญหา แต่เพิ่มปัญหา  เพราะแม้แต่คนที่เคยสอนคนอื่นก็เอาตัวไม่รอดเป็นโรคเสียเอง  พอจะแก้ไขให้ตัวเองอยู่กับโรคให้สบาย ก็พบว่าหาทางออกไม่ได้เช่นกัน ว่าจะแก้ยังไง  ต้องพึ่งยา พึ่งหมอ  อาการดีบ้าง เลวบ้าง  ไปตามเพลงของตัวเอง

การบริหารความเสี่ยงยุคนี้ในวงการพัฒนาคุณภาพ  มีการใช้ trigger tool  ในการค้นหาความเสี่ยงของระบบที่มีผลต่อความปลอดภัยของผู้ป่วย  และเมื่อมีการทบทวนหา root cause น้อยคนนักที่จะวิเคราะห์พบว่า  ถ้ารู้ไม่จริง การส่งเสริมสุขภาพก่อความเสี่ยงได้  โดยเฉพาะความเสี่ยงของผู้ป่วยโรคเรื้อรัง อย่างเช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง

ความจริงฉันเองเป็นหมอเด็ก ประสบการณ์ของตัวเอง คล้ายคุณหมอนิพัธที่จับพลัดจับผลู มาทำงานเกี่ยวกับคนไข้เบาหวาน  ฉันจำได้ว่าที่ผ่านชีวิตหมอมาไม่ต่ำกว่า 2 ทศวรรษแล้วนั้น ฉันเคยดูแลคนไข้เด็กที่เป็นเบาหวานไม่เกิน 2 ครั้ง   การมาทำงานกับโรคที่ไม่ชำนาญ และก็มีเรื่องยุ่งๆเยอะมากนั้น  ทำให้ฉันตั้งคำถามกับตัวเองว่าฉันจะทำอย่างไรเขาจึงจะปลอดภัย ก็หมออายุรกรรมซึ่งเชี่ยวชาญโรคกว่าฉัน เขายังไม่ใคร่ไหวเลย  

ด้วยภาระกิจในอีกหมวกหนึ่งในทีมนำคุณภาพ ฉันก็ต้องค้นหาวิธีจัดการปัญหาให้ได้ แล้วฉันก็มองเห็นวิธีจัดการว่า  ต้องบูรณาการระบบบริการป้องกัน ส่งเสริม รักษา ฟื้นฟู ให้มี shared vision ร่วมกันที่ความปลอดภัยของคนไข้  มอง clinical risk ที่มีให้เห็นว่าแต่ละระบบมีส่วนร่วมทำให้เกิดอย่างไร  ก็จะพบจุดอ่อนของแต่ละระบบ

วิธีคิดที่ใช้คนไข้เป็นศูนย์กลางนี่แหละ ที่ทำให้ฉันพบว่า มีความไม่ปลอดภัยแทรกอยู่ในกระบวนการส่งเสริมสุขภาพให้คนไข้ออกกำลังกายในกลุ่มเบาหวาน  ความดันโลหิตสูง   ซึ่งทีมงานของฉันมองไม่เห็น  ในเมื่อทีมงานของฉันมองไม่เห็น  โอกาสพบ sentinel events ที่ไม่อยากพบก็มีเพิ่มขึ้น 

นี้คือแรงจูงใจที่ทำให้ฉันบันทึกเรื่อง "ออกกำลังกายเพื่อสุขภาพ ความหมายที่เข้าใจไม่ตรงกัน" ทั้ง 10 ตอน   เหตุที่ทำบันทึก เพราะฉันเห็นว่า การปรับทักษะของทีมให้มีความเข้าใจพื้นฐานต่อการออกกำลังกายที่ตรงกัน เป็น core value สำคัญ   ที่ส่งผลให้ shared vision  ระหว่างผู้รับการรักษาและผู้ให้การรักษา คือ การออกกำลังกาย  (ซึ่งเป็น core value อีกตัว) บรรลุผล   เพื่อให้ teamwork (อีกหนึ่ง core value) ทำงานร่วมกันใน care process  ให้บรรลุ vision ที่ฝันร่วมกันไว้  หาก core value 3 ตัวนี้ไม่เสริมกัน  ความเสี่ยงก็จะเกิดขึ้นให้บริหาร

ฉันพบว่า ผู้ที่จะนำทฤษฎีการออกกำลังกายไปใช้จริงกับคนไข้ที่มีความซับซ้อนอย่างกลุ่มเบาหวาน ความดันโลหิตสูงนั้น  มีสภาพเหมือนช่างตัดเสื้อ  คือ ต้องชำนาญทั้งการตัดเสื้อเฉพาะคน และชำนาญการตัดเสื้อโหล  การตัดเสื้อเฉพาะคนนั้นไม่ต้องพูดถึง หากตัดประณีตเท่าไรยิ่งสวยเท่านั้น เมื่อมาตัดเสื้อโหลก็ต้องเชี่ยวชาญด้วยว่า size S M L XL XXL ฯลฯ มีจุดสำคัญที่ต่างกันตรงไหน เพื่อตัดได้เสื้อสวย คนส่วนใหญ่ใส่ได้พอดี size ของตนเอง หากไม่ชำนาญพอ คนสั่งตัดก็จะกลับมาตำหนิ   การฝึกให้ตัดเสื้อนั้นถ้าพลาด ยังมีโอกาสแก้ตัว   แต่การให้บริการผู้ป่วย หากพลาดแล้ว โอกาสแก้ตัวแม้จะมี แต่ก็ต้องพบความทุกข์ใจมาก ทั้งผู้ป่วยและผู้ให้การรักษา  จึงไม่ควรทำให้เกิดโอกาสพลาด

ทฤษฎีออกกำลังกาย คือ ทฤษฎีที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว การอธิบายอะไรที่เคลื่อนไหวให้น้องๆทีมงาน เข้าใจ  น่าจะยกตัวอย่างที่จินตนาการเห็นภาพ ในบันทึกนี้ ฉันจึงจะยกตัวอย่างประสบการณ์จากคนไข้มาอธิบายไว้  หากการยกตัวอย่างในบันทึกเรื่องนี้ช่วยให้ใครอีกหลายคนที่ยังไม่ออกกำลังกาย ค้นพบวิธีการออกกำลังกายของตัวเอง และเริ่มทำ  ฉันจะมีความสุขอย่างยิ่ง

19 มกราคม 2551