วันนี้หลังจากอิ่มท้องกลางวันแล้ว ฉันก็เดินกลับมายังสำนักงานเพื่อทำงานต่อ ระหว่างทาง เดินผ่านชายตัวอ้วนใหญ่ผู้กำลังนั่งทรงกายอยู่บนรถเข็นนั่ง สายตาที่มองลงต่ำเห็นมือของเขากำลังปั่นหมุนล้อรถนั่งนั้นเพื่อเคลื่อนตัว แวบแรกที่เห็นรู้สึกเหมือนเขาไม่ต้องใช้ความพยายามสักเท่าไรในการหมุนเคลื่อนล้อไป แต่มา็เอะใจที่มองเห็นมือของเขาหมุนล้ออย่างเร็วรี่แต่รถนั่งก็เคลื่่อนที่ไปไม่ไกลอย่างที่เคยเห็นคนอื่นทำ

ความเอะใจทำให้ฉันหันกลับไปมองอีกครั้งเมื่อเดินผ่านเขามาแล้วหลายช่วงตัว จริงๆด้วยเขามีปัญหาในการเคลื่อนรถที่นั่งอยู่  เมื่อหมุนตัวจะนำรถนั่งเลี้ยวเข้าห้องคนไข้ เข็นล้อด้วยมือยังไงรถก็ไม่สามารถเคลื่อนตัวเข้าห้องได้ ติดคาอยู่ตรงประตูอยู่เห็นๆ ฉันเดินย้อนกลับไปแล้วกล่าวบอกว่า "้ช่วยเข็นให้นะ" แล้วจับมือเข็นของรถนั่งดันรถให้เลื่อนตัวไปข้างหน้าจนนำตัวเขาเข้าห้องได้ ช่วยเข็นพาตัวเขาไปจนถึงจุดที่ชิดเตียงคนไข้ จัดเก้าอี้ให้เผื่อเขาจะเคลื่อนตัวย้ายออกจากรถนั่งมานั่งลง

ระหว่างที่จัดเตรียมเก้าอี้ให้เขานั้น สายตาฉันเหลือบไปเห็นเท้าขวาของเขา มันอวบอูมดูบวมๆพิกลและมีบางจุดของหลังเท้าเป็นปื้นดำให้เห็นด้วย  สายตาบังเอิญเหลือบไปเห็นขาซ้าย อ้าวขาซ้ายไม่มีเท้ามีแต่แผลที่พันไว้ด้วยผ้าพันแผลแบบยางยืดขนาดกว้างกว่าฝ่ามือ  นึกเดาเมื่อเห็นว่าชายคนนี้น่าจะเป็นเบาหวานมั๊ง ปากถามไปว่า "อ้อ มาตัดขาเหรอ เป็นเบาหวานอยู่ใช่มั๊ย"  ถามไปแล้วคิดว่าตาไม่หลอกตัวเองนะ ฉันว่าสีหน้าเขาดูเศร้าๆตอนตอบมา

"ใช่แล้ว ผมเป็นเบาหวาน มาให้หมอตัดขา นี่กำลังรอหมออนุญาตให้กลับบ้าน"   พูดแล้วเขาก็นิ่งไปไม่คุยต่อ

ฉันได้แต่ออกเสียงตอบให้เขารู้ว่าได้ยินคำตอบ "อ้อ งั้นช่วยแค่นี้นะลุง"

ว่าแล้วก็เดินออกมาจากห้องมา  แต่พอเดินผ่านมาอีกห้องนึกเอะใจอีก เหลียวกลับไปมองที่ห้องเดิม อ้าวประตูห้องยังเปิดอ้าซ่าอยู่ ในใจนึกไปว่า "แกช่วยตัวเองลำบาก กลับไปช่วยแกปิดประตูหน่อยดีกว่า"

คิดแล้วเดินกลับไปบอก "ลุง ปิดประตูให้นะ" สายตามองเข้าไปในห้องเห็นแกชะงักตัวอยู่ข้างหน้าต่าง

มีเสียงตอบกลับมาโดยไม่หันหน้ามามอง "ปิดเถอะ ขอบใจ"

เมื่อปิดประตูให้ลุงแล้ว ฉันเดินต่อมาจนถึงสถานีทำงานของพยาบาล นึกอะไรขึ้นมาได้เรื่องการอำนวยความสะดวกให้ลุงที่ยังสามารถช่วยได้อีก เรื่องรถนั่งคนไข้ไง  ตัวคนที่อ้วนใหญ่ให้ใช้รถเข็นแบบมือเข็นนะมันไม่ง่าย มันใช้แรงจนคนอ้วนหน่ายไม่อยากพาตัวไปไหนเลยนะ 

นึกแล้วจึงแวะเข้าไปคุยและสั่งความกับพยาบาลว่า "คนไข้ห้องริมสุดนะ ดูเหมือนต้องการรถนั่งส่วนตัวนะช่วยบอกให้ช่างกายอุปรณ์มาดูแลให้หน่อย มาถามไถ่หน่อยว่าลุงเขาต้องการรถนั่งไว้ใช้ไหม ถ้ามีก็ช่วยหาชนิดที่แกใช้สะดวกใช้มือโยกแล้วเคลื่อนได้ให้หน่อยนะ แต่ก่อนจะไปหารถนั่งให้ ช่วยบอกให้ช่างกายอุปกรณ์มาคุยถามความสมัครใจของลุงก่อน  ถ้าลุงจะใช้ก็ให้ช่วยหาวิธีช่วยให้ด้วย ถ้าลุงไม่ใช้ก็ไม่เป็นไร"

สั่งแล้วใจยังพะวงในเรื่องลุงอาจจะไม่สบายใจที่จะตกเป็นภาระของเรา  ฉันจึงเดินกลับไปที่ห้องคนไข้อีกครั้งหนึ่ง คราวนี้เข้าไปแนะนำตัวว่าเป็นหมอ

บอกลุงไปว่า "หมอไปสั่งความไว้ให้หารถนั่งมาให้ลุงใช้เวลากลับบ้านจะได้สะดวก เวลาที่มีคนมาถามลุงให้ข้อมูลด้วยนะ" 

ลุงตอบมาทันทีว่า "ไม่ต้องๆ เวลากลับบ้านใช้ไม้เท้าได้ รถเข็นผมมีอยู่ที่บ้านญาติ ไม่ใช้หรอก"

ฟังคำของลุงแล้ว ผนวกกับสีหน้าลุงที่เห็นมาก่อนหน้าแล้วนึกเฉลียว ลุงมีอะไรอยู่ในใจอยู่แน่แล้ว รับรู้ความรู้สึกลุงแล้ว ฉันเปลี่ยนใจจากการที่แค่อยากเดินมาบอกเรื่องรถนั่งที่เตรียมการจะขอมาให้ให้รู้  เป็นการอยู่ชวนลุงคุยต่อ  แล้วลุงก็เล่าเรื่องออกมาให้ฟังเรื่อยๆ

"ผมเป็นเบาหวานเพราะเป็นกรรมพันธุ์ รักษาไม่หายหรอกเบาหวานนี่ รักษามาเป็น 10 ปีแล้วเดี๋ยวนี้ฉีดยาทุกวัน......... รักษาต่อเนื่องมาตลอดกับร.พ.นี้แหละ.......... ไม่ใคร่ไปคลินิคหรอกเพราะว่าเบิกได้ มีบ้างที่แวะไปหาหมอ....ที่ร้านแต่ไม่ใคร่ไปหรอกมาร.พ.นี่แหละ.........รักษาจนท้อแล้ว.......... ไม่มีทางหายหรอกเบาหวาน.............. มาตัดขานี่ก็ตัดสินใจเองนะ.......... เมียนะไม่ตัดสินใจด้วย เมียไม่ว่า........ ตามใจผม................ มาตัดเพราะว่ามันปวดจนทนไม่ได้ ปวดมาหลายเดือน ทนทำแผลมาแล้วแต่ก็ไม่ได้อย่างใจสักที................... แผลไม่หายนะ........ ยอมๆตัดขาให้มันหายเจ็บ ก็ทำอย่างไรมันก็ไม่หายเจ็บสักที.............มาหาหมอตลอดแหละ............... หมอให้ยาฉีดคุมเบาหวานไปฉีด........... กำหนดให้เท่านั้น เท่านี้ ผมก็ฉีด........... เวลามาหาหมอที่ร.พ. ไม่ได้พบหมอคนเดิมหรอก เปลี่ยนวนไปมา.......... ทีแรกหมอ...เขาปรับยาเม็ดให้เพิ่มขึ้นๆ บ่นผมด้วยว่า อย่างนี้ตายแน่ ไม่มีทางหาย.......... คุมเบาหวานไม่ได้ก็อัดยาเพิ่มขึ้นๆ............... ที่ใช้ยาฉีดก็เพราะหมออีกคนบอกผมว่า ยาตัวนี้ไม่ผ่านไต........... ผมก็เลยตกลงใจฉีดยา......... ฉีดยาเองนะ.................  บางครั้งผมก็แอบปรับยาฉีดเอง............... ไม่บอกหมอหรอก................ เวลามาหาหมอก็หลอกหมอว่าฉีดตามที่หมอสั่ง.............. ไม่บอกความจริงเพราะถ้้าบอกหมอก็ด่าเอาอีก..................... ปรับลดยาเองแล้วสองสามหนก็ไม่เห็นเป็นไรเลย............. เวลาคุมเบาหวานไม่ได้.......................... หมอก็จะอัดยาเพิ่มยามาให้อีกตั้งหลายอย่าง นั่นไงเป็นกองบะเร่อเลย.................... นี่ผมก็ไปซื้อยามากินด้วย อยู่ในลิ้นชัก.......หมอหยิบมาดูซิ............... กินยานี้แล้วมีแรงขึ้น.......เขาว่าเป็นยารักษาเบาหวานนะ................  ขาตัดไปข้างหนึ่งแล้ว พยายามสุดๆแล้ว มันก็ไม่หาย............... เบาหวานนี่รักษาไม่หายจริงนะ......... มันท้อแล้วนะ พยายามสุดๆแล้ว" 

ยกเรื่องนี้มาเล่าเพียงแค่จะถามบรรดาคนทำงานพัฒนาคุณภาพนิดเดียวเองแหละว่า ฟังลุงพูดแล้ว เข้าใจความรู้สึกของลุงบ้างไหม อะไรเป็นต้นเหตุทำให้ลุงท้อ แล้วมองเห็นโอกาสพัฒนางานคุณภาพในระบบบริการเรื่องอะไรต่อรึยัง

2 มิถุนายน 2552