พระราชวรเมธี (ยุ้ย อุปสนฺโต ปธ.๙) เจ้าอาวาสวัดเขาวังราชบุรี (พระอารามหลวง) ตำบลหน้าเมือง อำเภอเมือง จังหวัดราชบุรี ท่านได้มรณภาพ คณะสงฆ์วัดเขาวัง พร้อมทั้งญาติโยมได้ตั้งศพบำเพ็ญกุศลเพื่อน้อมถวายเป็นปฏิบัติบูชาและอาจาริยบูชาแด่ท่าน ณ ศาลาจอมพลผิน ชุณหะวัณ วัดเขาวังราชบุรี เป็นเวลา ๑๐๐ วัน ท่านถือกำเนิดเมื่อ ๒๒ มกราคม ๒๔๘๑ และมรณภาพเมื่อ ๘ ธันวาคม ๒๕๕๒ 

                                                                        ถ่ายภาพ : วิรัตน์ คำศรีจันทร์  มกราคม ๒๕๕๓

ผมนั้น นอกจากเคยเป็นเด็กวัดเขาวังราชบุรีแล้ว ท่านเป็นพระคู่สวดและพระกรรมวาจาจารย์ของผมเมื่อตอนไปบวชพระที่วัดเขาวังราชบุรีด้วย จึงนับว่าท่านเป็นครูและจึงได้ไปร่วมกับญาติๆเป็นเจ้าภาพสวดพระอภิธรรมเป็นกุศลถวายท่านเมื่อวันอาทิตย์ ๒๔ มกราคม ๒๕๕๓ ที่ผ่านมา และถึงแม้จะได้ทราบมาโดยตลอดเหมือนกับลูกศิษย์ลูกหาและผู้ที่เคารพนับถือท่านทุกคน นับแต่ท่านได้อาพาธเป็นมะเร็งกระทั่งท่านถึงแก่มรณภาพซึ่งก็เป็นเวลานานพอสมควรแล้วก็ตาม แต่เมื่อไปกราบนมัสการแสดงความเคารพศพของท่านอีกครั้ง ก็อดไม่ได้ที่จะรู้สึกแสนเสียดายถึงความสูญเสียพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบและเป็นผู้ทรงภูมิปัญญามากรูปหนึ่งของวงการพุทธไทย

พระราชวรเมธี (ยุ้ย อุปสนฺโต ปธ.๙) เป็นที่ยอมรับกันว่าท่านเป็นผู้มีปัญญาแตกฉานในการศึกษาบาลีและพระไตรปิฏก รวมทั้งมีความสามารถในการเป็นพระธรรมกถึก อบรมสั่งสอนและเผยแผ่ธรรม ทำให้มีลูกศิษย์และญาติโยมผู้ศรัทธาแพร่หลายไปทั่วประเทศ ท่านเป็นลูกศิษย์ของหลวงพ่อองค์ก่อนคือ พระครูภาวนานิเทศน์ (หุ่น อิสฺสโร) ซึ่งจัดว่าสามารถดำเนินตามแนวปฏิบัติของหลวงพ่ออย่างเคร่งครัดในทุกด้านและเป็นผู้ซึ่งหลวงพ่อพระครูภาวนานิเทศน์(หุ่น อิสฺสโร) มอบความไว้วางใจให้มากที่สุด

ในหมู่พระเณร แม่ชี และญาติโยมผู้ศรัทธา รวมทั้งลูกศิษย์ของท่านนั้น ต่างกล่าวตรงกันว่าท่านเป็นผู้ที่แม่นยำและเคร่งครัดต่อการศึกษาและการปฏิบัติมากเป็นอย่างยิ่ง เป็นผู้ซึ่งใส่ใจในรายละเอียด พิถีพิถัน และทำงานอย่างเป็นการปฏิบัติธรรมเพื่อกล่อมเกลาให้ผู้ที่ปฏิบัติและศึกษาอบรมในพระศาสนามีความถูกต้องเที่ยงตรง

ขณะเดียวกัน ก็เป็นผู้มีความแตกฉานในภาษาบาลีและพระไตรปิฏก ซึ่งต่อมาก็สะท้อนสู่งานที่ท่านนิพนธ์ขึ้นเล่มหนึ่งก่อนมรณภาพคือ พระอริยวินัย จัดว่าเป็นมรดกวรรณกรรมในพระพุทธศาสนาที่ทรงคุณค่าที่สุดเล่มหนึ่ง ทั้งที่ท่านกล่าวว่าเขียนเป็นร่างแรกและกำลังจะนำมาปรับปรุงเพื่อเขียนมอบเป็นมรดกทางปัญญาไว้ในพระศาสนาเพื่อบูชาครูอาจารย์ของท่านเท่านั้น ยังไม่ได้ทำอย่างเต็มที่

เมื่อครั้งพระครูภาวนานิเทศน์(หุ่น อิสฺสโร) เจ้าอาวาสองค์ก่อนได้มรณภาพไปเมื่ออายุ ๑๐๒ ปีและได้จัดงานพระราชทานเพลิงศพเมื่อ ๒๔ ธันวาคม ๒๕๔๙ นั้น พระราชวรเมธี(ยุ้ย อุปสนฺโต ปธ.๙) ในฐานะลูกศิษย์และเป็นผู้ที่จะต้องสืบทอดการเป็นเจ้าอาวาสของวัดเขาวังในลำดับต่อมา ก็ปฏิบัติต่อครูอาจารย์ของท่านอย่างเทิดทูน ท่านตั้งศพของเจ้าอาวาสองค์ก่อนไว้เป็นเวลา ๑๐๐ วันแล้วก็เก็บรักษาไว้อีกเป็นเวลา ๕ ปี ๙ เดือน 

ท่านมุ่งฟื้นฟูการปฏิบัติของวัดเขาราชบุรีเพื่อสืบทอดแนวปฏิบัติไว้อย่างเคร่งครัด นำการแสดงธรรมและปฏิบัติกรรมฐานตลอดระยะเวลาที่ตั้งศพหลวงพ่อครูอาจารย์ของท่านมิได้ขาด ซึ่งแนวของวัดเขาวังราชบุรีที่หลวงพ่อองค์ก่อนได้วางพื้นฐานและย้ำให้รักษาไว้ก็คือแนวอานาปณสติซึ่งเป็นวิธีเดียวกับที่พระพุทธองค์ปฏิบัติไปสู่การตรัสรู้และแนวภาวนาพุทโธแนวเดียวกับพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต และหลวงพ่อชา สุภทฺโท จนเป็นที่ร่ำลือถึงความเป็นผู้กตัญญูต่อครูอาจารย์แม้ได้มรณภาพไปแล้วของท่านและเป็นแบบอย่างการปฏิบัติ ที่ทำให้ท่านได้รับความเคารพศรัทธาเป็นอย่างสูงจากทุกคนที่ได้เห็น   

  ก่อนมรณภาพนั้น  นอกจากท่านเป็นเจ้าอาวาสของวัดเขาวังราชบุรี(พระอารามหลวง)แล้ว ท่านได้รับความไว้วางใจให้เป็นเลขานุการของเจ้าคณะจังหวัดราชบุรี และเป็นรองเจ้าคณะจังหวัดราชบุรี การมรณภาพของท่านไม่เพียงเป็นความสูญเสียของสำนักศึกษาปฏิบัติวัดเขาวังราชบุรี (พระอารามหลวง) เท่านั้น ทว่า ต่อวงการสงฆ์ของไทยเลยทีเดียว

                                                                               ถ่ายภาพ : วิรัตน์ คำศรีจันทร์  มกราคม ๒๕๕๓

                งานบำเพ็ญกุศลเป็นเวลา ๑๐๐ วัน น้อมเป็นปฏิบัติบูชาและอาจาริยบูชา แด่พระราชเมธี (ยุ้ย อุปสนฺโต)
                ณ ศาลาจอมพลผิณ ชุณหะวัณ วัดเขาวังราชบุรี(พระอารามหลวง) ตำบลหน้าเมืองอำเภอเมือง จังหวัดราชบุรี 
                ถึงประมาณกลางเดือนมีนาคม ๒๕๕๓

                                                                                ถ่ายภาพ : วิรัตน์ คำศรีจันทร์  มกราคม ๒๕๕๓

  ข้าวตอกดอกไม้ 
ในภาพจะเห็นพุ่มดอกไม้ทำด้วยข้าวตอกรวงข้าวฟ่าง ที่พระ แม่ชี ญาติโยม และคณะศิษยานุศิษย์ รวบรวมมากว่า ๑ หมื่นรวงจากแหล่งเกษตรกรรมสำคัญหลายแหล่งของประเทศ ได้แก่ ราชบุรี ตากฟ้า และไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์ จากนั้น ก็นำมาหมกด้วยทรายซึ่งคั่วจนร้อนจัดกลายเป็นข้าวตอกดอกไม้ทีละช่อๆ ใช้เวลาทำทุกวันเป็นเวลากว่า ๑ เดือน แล้วนำมาทำเป็นเครื่องประดับบูชา ซึ่งตลอดกว่า ๑๐๐ วันจะไม่มีการเหี่ยวเฉาเลย

ธรรมเนียมการทำข้าวตอกไม้นี้ เป็นภูมิปัญญาของชาวล้านนา ซึ่งพระวัดเขาวัง แม่ชี และญาติโยม ขอความรู้มา แล้วก็นำมาทดลองและหัดทำด้วยตนเอง กระบวนการในการทำนั้น ทั้งมีความพิถีพิถัน เป็นศิลปะ อีกทั้งวัตถุดิบและแนวคิดการเลือกสรร ตลอดจนการต้องอาศัยความพากเพียรและความมุ่งมั่นเป็นหมู่คณะอย่างยิ่ง เหล่านี้ ทำให้ความเป็นข้าวตอกดอกไม้ เป็นการปฏิบัติแห่งความศรัทธาที่มีนัยะต่อปัญญาและการสร้างความแยบคายต่อตนเองของผู้ปฏิบัติมากอย่างยิ่ง.