ในงานปาฐกถา ดร.อุทัย ดุลยเกษม ที่ มสธ. ในวันที่ ๒๘ กพ. ๕๓ ที่ผ่านมามี ครูวิเชียร ไชยบัง เป็นองค์ปาฐก ครูวิเชียรผู้ที่มีผลงานและอุทิศตนด้านการปฏิรูปการเรียนรู้ในชุมชน ในหัวข้อ “การปฏิรูปการเรียนรู้เพื่อเสริมพลังชุมชน” 

ผมนั่งขบคิดต่อหลังจากที่ ผมนั่งฟังปาฐกถาในช่วงบ่าย...ว่าผมควรสะท้อนความคิดอย่างไร? กับสิ่งที่ครูวิเชียรได้บอกเล่า

ผมควรจะ เรียบเรียงจากสิ่งที่ได้ฟัง มาเล่าสู่ หรือผมควรจะ สังเคราะห์สิ่งที่ได้ฟังมาเเลกเปลี่ยนเรียนรู้

ผมขอเลือกวิธีการสังเคราะห์เล็กๆเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันครับ

จะมีวิธีไหนบ้างที่เราจะปลุกความหลับไหลของโลก ณ วันนี้

การศึกษาที่เราคิดว่าเป็นความหวังกลับเป็นกุญเเจที่ปิดล็อคโดยความเป็นโรงเรียนในระบบ (De - Schooling) 

อย่างไรก็ตาม เราก็เห็นความหวังของการสร้างและใช้ความรู้ผ่านกระบวนการเรียนรู้ที่มีความสุข ปรับเปลี่ยนโลกทัศน์ วิธีคิดต่อสิ่งที่อยู่รอบตัว ต่อธรรมชาติ และใคร่ครวญกับการเรียนรู้ใหม่ที่ไม่ใช่ "พันธนาการ" หากเเต่เป็น "ความอิสระ"เป็นสิทธิที่มนุษย์พึงได้รับ

ครูวิเชียร ไชยบัง ครูใหญ่ โรงเรียนลำปลายมาศพัฒนา...พิสูจน์ให้เห็นว่า

ครูได้ทะลายกำแพงของอุปสรรคสำหรับการเรียนรู้ที่เเท้ ก็คือ "ความรู้เดิม"

ที่เป็นอุปสรรคสำคัญของคนที่อยู่ในระบบ สลัดความรู้เดิมให้ออกคิดใหม่ เปลี่ยนแปลงใหม่

แล้วจะได้เห็นในสิ่งที่อยากเห็น  เมื่อไหร่ก็ตามที่ยังติดอยู่ในระบบเดิม เราก็ไม่เห็นสิ่งใหม่

ที่ลำปลายมาศพัฒนา  จึงเป็นผลผลิตของการปฏิวัติความคิดเดิม ถอดสลักของระบบโรงเรียนเเละเรียนรู้ใหม่(Re - Learning) อย่างมีชีวิตชีวา

ที่ลำปลายมาศพัฒนา

- สร้างพื้นที่การเรียนรู้ (Space) สำหรับการเรียนรู้ที่ไพศาล

ห้องเรียนกลายเป็นข้อจำกัดการเรียนรู้ของเด็ก  กักบริเวณให้เด็กอยู่รวมกันทั้งวัน ครูเป็นผู้มีสิทธิ์ขาดในการกำหนดกระบวนการเรียนรู้ผ่านพื้นที่อันจำกัด ความสัมพันธ์เชิงอำนาจที่เข้มข้น ลดทอนพลังของผู้เรียนลงตลอดเวลา

ธรรมชาติการเรียนรู้ของมนุษย์นัยหนึ่งก็คือ การมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งรอบตัว ผ่านการสังเกต สัมผัส  จากนั้นเราก็จะรวบรวมประสบการณ์ทั้งหมดเข้ามาคิด และเรียนรู้ คำถามก็คือ ห้องเรียนเพียงพอสำหรับการเรียนรู้ของเด็กหรือไม่?

เเละ..."ห้องเรียน" ที่ลำปลายมาศจึงหมายรวมถึงท้องทุ่ง และ พื้นที่รอบๆโรงเรียน ที่ไม่ได้ทิ้งตำราที่เป็นประสบการณ์หนึ่งที่จำเป็น เเต่เป็นการเรียนรู้ที่อยู่บนพื้นฐานของชุมชนที่เป็นวิถีชีวิตของเด็ก ที่หลากหลายไปด้วยประสบการณ์

 - สร้างบรรยากาศการเรียนร้  สร้างความกระหาย ใคร่รู้

ความสัมพันธ์ที่เท่าเทียมระหว่างครูเเละเด็กนักเรียนทำให้บรรยากาศการเรียนรู้เป็นไปด้วยความรักที่ทั่วถึง ความสัมพันธ์เชิงอำนาจถูกทำให้หายไป 

การตั้งโจทย์ที่ท้าทายให้เด็กได้แสดงฝีมือ ประลองความคิด ทำให้กระบวนการเรียนรู้เป็นไปด้วยความสนุก เด็กๆจะตื่นเต้นไปกับการผจญภัยทางด้านความคิดเเละทดลองในสิ่งที่เขาร่วมกันคิด เมื่อเขาสบายใจได้ว่าสิ่งที่เขาลงมือทำนั้นไม่มีผิด ไม่มีถูก เเต่มีคำว่า "การเรียนรู้" เข้ามาเเทนที่ คุณครูเป็นเพียง ผู้เอื้อที่ทำให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ หล่อเลี้ยงเเละปลุกกระบวนการเรียนรู้เหล่านั้นให้ตื่นขึ้น

 - ทุกอย่างล้วนเชื่อมโยง การคิดส่วนย่อยของสิ่งหนึ่งให้คมชัด กลายเป็นส่วนหนึ่งของความเชื่อมโยงของจักรวาล เดินไปให้พ้นวิธีคิดเเบบแยกส่วน(Fragmentation) ที่ทำให้โลกทัศน์ของผู้เรียนเเคบลง จนไม่สามารถเชื่อมโยงกับองค์ความรู้อื่นได้

ที่ลำปลายมาศพัฒนามีการใช้โครงงาน (Project) เป็นการร้อยความคิดสร้างสรรค์ผ่านการลงมือทำ ไม่เอาวิชาเป็นตัวตั้ง ผลสรุปสุดท้ายของโครงงานได้ร้อยเอาองค์ความรู้ผ่านการปฏิบัติลงมือทำ เป็นโจทย์ที่ท้าทายให้ผู้เรียนได้ใช้ศักยภาพในการสร้างความรู้ เเละใช้ความรู้นั้น

อย่างไรก็ตาม ผมขอสรุปสาระสำคัญของวิธีคิด เเละอุดมการณ์ความเชื่อพื้นฐานในการจัดการศึกษาที่โรงเรียนลำปลายมาศพัฒนา "มุ่งสู่การพัฒนาความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์" ดังนี้ครับ

ต้องขอบคุณ ครูวิเชียร ไชยบัง ที่ท่านให้โอกาสในการเรียนรู้ และสร้างเเรงบันดาลใจผ่านการบอกเล่าสิ่งที่เกิดขึ้นที่ลำปลายมาศพัฒนา...

ทั้งหมดคือ ความหวังที่ดูมีชีวิตชีวา สู่ความเป็นไท ของระบบการศึกษา

ขอคารวะครูด้วยใจครับ

จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร

๑ มีค.๕๓

ศาลายา,มหิดล

 ขอบคุณภาพประกอบจาก : http://www.lpmp.org/