เป็นสโลแกนของ สกว. (สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย) ช่างโดนใจผมจริง!!!
เอ...แล้วจะทำยังไงละ??? ถึงจะสร้า้งสรรค์ปัญญาได้...กระบวนการที่นำไปสู่คำตอบนั้นก็คือ "งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น" Community Based Research
งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น ในความคิดผม ประกอบด้วย Concept ๒ อย่าง
คือ
งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น โลกทัศน์ที่สำคัญ...ที่สุดคือ เรามีทัศนะต่อสิ่งนั้นอย่างไร? เรามีทัศนะต่อชุมชนอย่างไร? หากเรามีทัศนะที่ผิดเสียแล้ว แทบจะไม่ต้องนึกถึง Method เลยครับ
โลกทัศน์เป็นตัวกำหนดโจทย์วิจัยหรือ คำถามวิจัยด้วย
ที่เราคุ้นชินตอนที่เรียน เรามักจะมองเลยไปที่ วิธีวิจัย(Method) มากกว่า มีคนมักจะ ถามผมบ่อยครั้งว่า "คุณมีเครื่องมืออะไร?" มากกว่าให้ความสำคัญเรื่อง โจทย์วิจัย
ส่วนใหญ่โจทย์เป็นอย่างไร ไม่สนใจ สนใจแต่คำตอบที่แทบจะออกมาเป็นคำตอบบะหมี่สำเร็จรูปไปแล้ว บริโภคง่ายดี ไม่ต้องคิดมาก!!!
โลกทัศน์ World view เกี่ยวกับงานวิจัย ที่ผ่านมามุ่งแต่เรื่อง Need Assessment แต่ทุกวันนี้เราคุยกันมากเรื่อง Potential assessment
โจทย์งานวิจัยเราก็จะมุ่งหาสภาพของชุมชนในมิติต่างๆ ว่ามันเป็นอย่างไร? (Situation analysis) ที่มักจะออกมาในรูปของ Discriptive research แต่งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น ผมมองว่า เรามุ่งคำถามที่ว่า
ขออย่างเดียวครับ อย่าไปติดนิยามการพัฒนาแบบเดิมๆ ที่ข้อสรุปมักออกมาว่า "ชาวบ้านไม่มีศักยภาพ" ผมคิดว่า "มันเร็วไปที่จะด่วนสรุปแบบนั้น"
พลวัตรวิทยาการวิจัย งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น
เพื่อตอบโจทย์ แบบที่ผมเขียนไป เราจึงต้องพยายามหาเงื่อนไข ที่ทำให้ชุมชนมีสภาพอย่างที่เป็นอยู่ สิ่งดีๆคืออะไร หาให้เจอ ...วิธีการที่เรานำมาใช้ คือ การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมครับ (Participatory Action Research : PAR) จะตัว P ตัวใหญ่ๆ หรือ อาจจะตัว R ตัวใหญ่ ตัวเล็ก- Par : paR : PaR ก็แล้วแต่ ขอให้มีเรื่อง "การมีส่วนร่วม"อย่างแท้จริง
อย่างที่ผมเคยเขียนไว้ในหลายๆบันทึกว่า
การมีส่วนร่วม เป็นทั้ง วิธีการ (Mean)และ เป้าหมาย( End)
ครับ ตรงนี้ผมถือว่าสำคัญมาก เป็นการ"ติดอาวุธทางปัญญาให้ชุมชน"
อย่างไรก็ตามครับ งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น อาจจะไม่ใช่เรื่อง "โรแมนติค" แบบหลายๆคนเข้าใจ พี่เลี้ยง : RC มีบทบาทสำคัญครับ เป็นที่ปรึกษา เป็นคนช่วยเรื่องกระบวนการ เป็นเบื้องหลัง ช่วยคิด ช่วยก่อ ผลักดัน ในการสร้างสรรค์ปัญญาที่พวกเราคาดหวัง
ช่วยชุมชน ให้มี
วิธีวิทยา อาจเป็นเรื่องที่มาทีหลังนะครับ แต่สิ่งสำคัญอยู่ที่
ขอบคุณครับพี่ชายขอบ
บางทีเป็นในส่วนของ Node ที่แยกตัวออกไปครับ แต่ละ Node ของ สกว. ก็แตกต่างกันไป
แต่ใน Concept การทำงานก็เป็นเรื่องของ "สร้า้งสรรค์ปัญญา เพื่อพัฒนาท้องถิ่น" ชัดเจนอยู่แล้วครับ
ที่แม่ฮ่องสอนเราโชคดี ที่มี Node ที่มียุทธศาสตร์เชิงรุก ยุทธศาสตร์เชิงบุก และยุทธศาสตร์เชิงบู(บูรณาการ) ชัดเจน
ให้กำลังใจครับพี่ ความตั้งใจดีๆสิ่งดีๆย่อมเชื่อมติดสิ่งดีๆ
วันนี้ผมยังให้เครดิต สกว.อยู่ เต็มที่ครับ
แล้วงานวิจัยเพื่อท้องถิ่นมีคุณภาพตามหลักเกณฑ์หรือไม่ หรือเป็นเพียงกิจกรรมที่มุ่งการติดอาวุธทางปัญญาซึงอาวุธอาจหล่นหายทันที่ที่คนภายนอกไม่เข้าไปเพราะขาดทุนอุดหนุนที่จุใจ